BAKI, 21 fevral - Sputnik, Aleksandr Xrolenko, hərbi şərhçi. Çoxfunksiyalı F-35 Lightning II qırıcı-bombardmançısı Amerikanın müstəsnalığının və hərbi gücününün yüksək texnoloji simvolu olmalı idi, lakin hazırda biz ABŞ HSK-nın qüdrətinin tükəndiyinini “beşinci nəsil” görünməz təyyarənin yaxınlaşan qəzasını müşahidə edirik.
Amerikanın F-35 parkının üçdə ikisi mühərriklə problemlərə görə uçuşları yerinə yetirə bilmir. Təyyarənin çoxsaylı ciddi konstruktor nöqsanları var, Pentaqonun sınaqlarından keçməyib və hələ də kütləvi istehsal üçün təsdiqlənməyib. Bu gün ABŞ HHQ F-35-dən F-16-nın 4+ nəslinə məxsus daha sadə qırıcısının xeyrinə imtina etməyə hazıdır.
Başlanğıc üçün Pentaqonda F-35A-ya sifarişi 40%-dən çox azaltmağı təklif etdilər – 1763-dən 1050 təyyarəyədək. Eyni zamanda ABŞ HHQ sifarişlərin köhnələn, lakin etibarlı F-16 Fighting Falcon-a dəyişidirilməsi imkanını nəzərdən keçirir. Məcburi manevrlərdir.
F-35 qırıcı-bombardmançısı 5 ildən artıqdır ki, ABŞ HHQ tərəfindən istismar olunur, lakin xroniki olaraq aşağı hazırlıq səviyyəsi, çoxsaylı məhsuldarlıq problemlərindən əziyyət çəkir. Bir müddət əvvəl müdafiə nazirinin müavini Ellen Lord F-35 Lightning-in 36%-nin uçuş üçün yararlı olduğunu bildirib.
F-35-ləri biri 100 milyon dollara almış ABŞ-ın müttəfiqləri və tərəfdaşlarının (Böyük Britaniya, Norveç, İsrail, İtaliya, Sinqapur, Cənubi Koreya, Yaponiya) ümidləri doğrulmayıb – təyyarə 5-ci nəsil parametrlərinə uyğun gəlmir, döyüşə hazır deyil, yəni təyinat üzrə vəzifələrini yerinə yetirə bilmir. Paradoksal olsa da ABŞ HSK-nın bu “çiy” məhsuluna almaq istəyənlər növbəyə düzülüblər. BƏƏ bu yaxınlarda 50 ədəd F-35-in alınması barədə müqavilə bağlayıb. İsrail 40-dək F-35 Lightning almaq niyyətini bəyan edib. Bunu yalnız ABŞ-la “dostluğa” görə ödənişlə izah etmək olar.
F135 – ən güclü uğursuz
Bir müddət əvvəl sözügedən təyyarələrin stels-örtüklərinin hipersürət zamanı dağılması və digər problemlər barədə məlumat verilmişdi. Mühəndislər istismar zamanı nöqsanları aradan qaldırmağa cəhd edirlər, lakin kritik problemlər sürətlə artır.
"Hamını cəzalandıracağıq": Pentaqon rekord həcmdəki hərbi büdcəsini nəyə xərcləyəcək>>
ABŞ HHQ-nin F-35A qırıcısı F135 mühərriki ilə təchiz olunub. Bu mühərrik F-35-in aşağı məhsuldarlığının əsas səbəbidir. F135-ə tez-tez texniki xidmət lazımdır və bu, təyyarənin istismarının dəyərini xeyli artırır. Müqayisə üçün, F-35-in bir saat uçuşu 31 min dollara başa gəlir, F-16-nın bir saatı isə 8 minə. Yeri gəlmişkən, Pratt&Whitney şirkəti kifayət qədər əlavə F135 mühərriki istehsal etmir. Əgər sabah müharibə olsa, səmaya F-35-lərin üçdə biri qalxacaq.
F-16-ları da dəyişmək vaxtıdır
ABŞ HHQ döyüş qabiliyyətini qorumaq üçün məcburən F-35-lərin payını azaltmağı və onları modernləşdirilmiş F-16 Fighting Falcon qırıcıları ilə əvəz etməyi planlaşdırır. Çoxfunksiyalı yüngül dördüncü nəsil qırıcısı olan F-16-nın maksimal uçuş kütləsi 21,8 tondur, 7,7 ton aviabomba daşıya bilər. Döyüş radiusu 1700 km, maksimal sürəti 2200 km/saatdır. O, regional münaqişələr üçün pis maşın deyil, lakin beşinci nəsildən geriyə addım atmaq yaxşı deyil (texnoloji deqradasiya). Petaqonda kompromis axtarırlar.
HHQ-nin qərargah rəisi general Çarlz Braun F-16-ların alınmasının əleyhinə çıxıb və F-35-dən ucuz və F-16-dan müasir olan yeni növ birmühərrikli qırıcıları istehsal etməyə çağırıb. HHQ F-16 Fighting Falcon-un yeni döyüş təyyarələri ilə əvəz olunmasının məqsədəuyğunluğunu qiymətləndirmək üçün tədqiqat proqramını həyata keçirir. Tədqiqat 2023-ci ilin əvvəllərinədək başa çatacaq.
Problemi dərinləşdirən odur ki, F-35 qərbdə istehsal olunan yeganə “beşinci nəsil” qırıcıdır. ABŞ-ın avropalı müttəfiqləri özlərinin 5-ci nəsil qırıcılarını istehsal etməyə tələsmirlər, Böyük Britaniya, Polşa, Belçika, İtaliya isə F-35 almaqla məşğuldurlar.
F-35 layihəsinin xroniki uğursuzluqları fonunda Rusiyanın Su-57 qırıcısının texnoloji sıçrayışı xüsusən optimistik görünür. Su-57 uğurla uçur və beşinci nəsil qırıcıları arasında ilk olaraq hipersəs raketlərini daşıyır. Amerikalılar məcburən rus silahının üstünlüyünü etiraf edirlər.
