BAKI, 22 yanvar — Sputnik. Bir günlük Gürcüstan gəzintisindən qayıdan qohumumu orda üzləşdiyi mənzərə necə yandırıb-yaxıbsa, tam üç gündür danışıb bitirə bilmir. Əslində, danışdığı hadisə doğrudan da çox acınacaqlı vəziyyətdən xəbər verir, sadəcə olaraq ona təsəlli vermək üçün forma tapa bilmirəm.
Əvvəlcə onun nəql etdiyi hadisə olduğu kimi:
“Sınıq Körpü” sərhəd-keçid məntəqəsini keçib taksi axtarırdım. Bu vaxt qarşıdakı taksilərdən birinin sürücüsü yaxınlaşdı ki, “Qağa, sən ruscax bilirsənmi?”. Özümü idarə etdiyimi dedim. Qayıdasan ki, “Burda gürcü polislər var, bayaqdan nəsə qırıldadırlar, qanammıram. Sən Allah, gör nə istəyirlər”.
Bunu Gürcüstan vətəndaşı olan bir azərbaycanlı deyirdi. Rus dilini bilməməsi qətiyyən qəbahət olmayan və mənimlə ana dilində danışması çox sevindirici olan bir azərbaycanlı. Amma vətəndaşı olduğu dövlətin dilini bilməyəcək və öz ölkəsinin məmurunun nə demək istədiyini qanmayacaq qədər cahil olan bir soydaşımız. Polislə danışdıqdan sonra öyrəndim ki, yazıq məmur onlardan gediş-gəlişə mane olmamaq üçün avtomobillərini bir az arxa tərəfdə saxlamalarını xahiş edirmiş. Bəli, məhz xahiş edirmiş, maşınlarını evakuatora doldurub cərimə meydançasına aparmırmış…”
Qohumumun danışdığı bu qədər. Burdan sonra mənim dərdim açılacaq. Bəlkə Gürcüstanda mövcud olan reallıq qədər acı, bəlkə də ondan daha acı olan dərdim.
Heç şübhəsiz ki, ölkənin bir vətəndaşının digər bir vətəndaşının danışdıqlarını anlamaq üçün başqa bir ölkənin vətəndaşından yardım istəməsinə, üstəlik həmin yardımın üçüncü bir ölkənin dilində təmin olunmasına bir ad vermək olar – BİABIRÇILIQ! Və bu biabırçılığı sənin qardaşın, soydaşın, eyni qanı daşıdığın biri törədirsə, insanın utancından yerə girməyi gəlir.
Həm Azərbaycandakı, həm də Gürcüstandakı düşünən insanlar on illərdir məhz bu biabırçılığın yaşanmaması üçün həyəcan təbili çalırlar. Oradakı soydaşlarımızın gürcü dilini öyrənmələrinin və Gürcüstan cəmiyyətinə inteqrasiya olunmalarının mütləq zərurət olduğunu izah etməyə çalışırlar. Yarım milyona yaxın azərbaycanlının varlığının Gürcüstan cəmiyyətində, ictimai-siyasi mühitində başqa heç cür hiss olunmadığı və olunmayacağı vurğulanır. Amma, nafilə!
Bu belə. İndi gələk işin digər tərəfinə — Azərbaycandakı acı reallığa. Bir müddət öncə hansısa jurnalistin şiddətə çağıran statusu və bunun nəticəsində onun işdən çıxarılması çoxumuzun yadındadır. Cəmiyyətin həmin hadisəyə münasibəti birmənalı olmasa da, əksəriyyətin mövqeyi haqlı olaraq ondan ibarət oldu ki, “İrqi, dini, milli ayrı-seçkiliyə, şiddətə, zorakılığa çağıran heç bir fikir qəbul edilə bilməz və həmin jurnalist çox böyük səhvə yol verib. Onun bu cür aqressiyası qəbuledilməz olduğu kimi, etdiyi davranışı ana dilinə olan sevgisinin kobud təzahürü olaraq qəbul etmək və onun “dar ağacına” çıxarılmasına da yol verməmək lazımdır”.
Qeyd olunduğu kimi, kimsəni başqa bir dildə danışdığı üçün asmaq, kəsmək, başını əzmək birmənalı şəkildə qəbuledilməzdir. Bu, qanunla məsuliyyət yaratdığı kimi, əxlaqi normalarla da ziddiyyət təşkil edir. Üstəlik, Ermənistan kimi monoetnik deyil, multikultural, çoxmillətli, çoxdinli və bütün bunları bir araya sevgi ilə gətirən tolerant bir ölkədə — Azərbaycanda.
Eyni zamanda, bizim bir haqqımız da var axı — Bu ölkənin hər bir vətəndaşından buranın dövlət dilini bilməsini tələb etmək haqqımız. Necə ki, Gürcüstandakı soydaşlarımızdan gürcü dilini, Rusiyadakı soydaşlarımızdan rus dilini, başqa bir ölkədə yaşayan soydaşımızdan həmin ölkənin dilini bilməsini tələb edirik, eyni tələbi burada yaşayan azərbaycanlı və qeyri-azərbaycanlının da qarşısına qoymaq bizim danılmaz haqqımızdır.
Lakin nifrət aşılayan çağırışlarla, başlarını əzməklə, gözlərini çıxarmaqla deyil, hüquqi mexanizmlə. Məsələn, elə Rusiyanın özündə tətbiq olunan bir mexanizm (işləmək istəyirsənsə, rus dilindən və Rusiya tarixindən imtahan verməlisən) şəklində qurmaq olar bu işi. Axı, burada doğulub, böyüyüb, işləyib, pul qazanıb mənim ana dilimi anlamamağın mənə qarşı hörmətsizlik, dövlətimə qarşı etinasızlıqdır (hələ çox dərinə gedib “təhqir” kəlməsindən istifadə etmirəm).
Gürcüstanda – öz tarixi yurdunda yaşayan azərbaycanlı tarixi prosesləri incələmədən, niyə bu gün o dili öyrənməyə məcbur buraxıldığını dartışmadan, qeyd-şərtsiz gürcü dilini bilməlidir. Bu, onun vətəndaşlıq borcudur.
Eləysə, mənim Vətənimdə yaşayanın dilimdən anlamamağa nə haqqı var? Heç bir şəkildə istisna edilməyəcək faktdır ki, Azərbaycan dövlətinin sərhədləri daxilində yaşayan, milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəs Azərbaycan dilini anlamalı, bu dildə danışmağı, yazmağı və oxumağı bacarmalıdır!
