BAKI, 22 dekabr — Sputnik. BMT Baş Assambleyası ABŞ-ın Qüdsü İsrailin paytaxtı kimi tanımasına dair qərarının qəbuledilməz olması barədə qətnamə qəbul edib. Səsvermənin nəticələrinə əsasən, 128 dövlət sənədin lehinə, 9-u əleyhinə səs verib, 35 dövlət isə bitərəf qalıb. Qətnamənin əleyhinə ABŞ, İsrail, Qvatemala, Honduras, Marşal Adaları, Mikroneziya, Nauru, Palau, Toqo səs verib.
Qeyd edək ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp bundan əvvəl ölkəsinin BMT TŞ-in qətnaməsini dəstəkləyəcək dövlətlərə maliyyə yardımını dayandıracağını bəyan etmişdi. Sənədə əsasən, müqəddəs Qüds şəhərinin statusu, demoqrafik tərkibi və xarakterinin dəyişdirilməsini nəzərdə tutan istənilən qərar və addımlar hüquqi qüvvəyə malik deyil və ləğv edilməlidir. Qətnamə, həmçinin tələb edir ki, bütün dövlətlər BMT TŞ-in qətnamələrinə zidd olan tədbir və addımları qəbul etməsinlər.
Bu arada, Amerika Birləşmiş Ştatları BMT Baş Assambleyasında Qüdsün İsrailin paytaxtı kimi tanınmaması haqqında qətnamənin əleyhinə səs verən, bitərəf qalan və səsvermədə iştirak etməyən dövlətlərin nümayəndələrinə Ağ Evdə xüsusi ziyafət verəcəyini açıqlayıb. Yanvarın 3-də təşkil olunacaq tədbir "ABŞ-la dostluqlarına görə təşəkkür" ziyafət adı verilib.
Xatırladaq ki, Azərbaycanla yanaşı, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 5 daimi üzvündən 4-ü — Böyük Britaniya, Çin, Fransa və Rusiya, habelə dünyanın aparıcı dövlətlərindən Almaniya, İspaniya, Yaponiya, Belçika, İtaliya, Norveç də Qüdsün İsrailin paytaxtı kimi tanınmaması haqda qətnaməni dəstəkləyib. Gürcüstan, Ukrayna, Moldova da daxil olmaqla 21 ölkə səsvermədə iştirak etməyib.
Beləliklə, Avropa və ABŞ arasında növbəti qarşıdurma müşahidə edilməkdədir. Bir çox Avropa ölkələri artıq ABŞ-dan müstəqil olaraq hərəkət etmək niyyətindədirlər. Bu qarşıdurma daha çox Almaniya – Birləşmiş Ştatlar kontekstində özünü göstərir. Almaniya Avropanın ən güclü ölkəsi hesab edilir. Almaniya 3,5 trilyonluq iqtisadiyyatı ilə dünyanın ABŞ, Çin və Yaponiyadan sonra ən böyük dördüncü iqtisadiyyata malikdir. Lakin bu, yetərli deyil. ABŞ-ın hərbi gücü ilə dünyanın hər bucağına uzana bildiyi, Çinin sürətlə müdafiə xərclərini artırdığı, Yaponiyanın isə konstitusiyasını dəyişdirərək, həqiqi bir orduya sahib olma planladığı bir dünyada nə Almaniya, nə digər Avropa ölkəsi müstəqil hərəkət edə bilməz. ABŞ-dan uzaqlaşan Avropa ölkələri öz təhlükəsizliyini təmin edə bilmək üçün Rusiya, yaxud Çin və Yaponiya ilə əməkdaşlıq etməlidirlər. Lakin əksər Avropa ölkələri ABŞ-dan uzaq duran bir dövlətə çevrilmək istəyirlər. Avropa İttifaqının yenidən dirçəldilməsi ideyaları da məhz bu məqsədə xidmət edir. Bu ideya reallaşa bilməsə, iqtisadi baxımdan Çin ilə əməkdaşlıq daha cəlbedici görünür. Lakin unutmaq olmaz ki, əksər Avropa ölkələri iqtisadi və təhlükəsizlik baxımından ABŞ-a bağlı durumdadır. Avropanın ən böyük bazarı ABŞ-dır. Bunu dəyişməyə isə zaman lazımdır. Digər tərəfdən, ABŞ Avropanı öz vassalına çevirmək arzusundadır və buna cavab olaraq, Avropanın da daha müstəqil hərəkət edə bilmək arzusunda olduğu müşahidə edilir.
Donald Tramp Avropa İttifaqının parçalanmasını dəstəklədiyini bildirir. Böyük Britaniyanın İttifaqdan ayrılma qərarını alqışladığını deyən Tramp, Fransadan da oxşar addım gözlədiyini gizlətmir. Vaşinqton elə bu baxımdan Çini özünə rəqib görür. Dünyanın iki supergücü olan ABŞ-la Çin arasındakı münasibətlərdən qlobal geosiyasətin taleyinin asılı olduğu haqqında bir çox analitiklər fikir bildiriblər. İndiki mərhələdə həmin məsələ iki aspektdə daha çox önəm kəsb etməyə başlayıb. Onlardan birincisi beynəlxalq münasibətlər sisteminin yeniləşməsində Vaşinqton-Pekin qarşıdurmasının dinamikası ilə bağlıdır. Digər tərəfdən isə Koreya yarımadası və Cənubi Çin dənizində getdikcə artan hərbi gərginliyin doğura biləcəyi mümkün nəticələrlə əlaqəlidir. Özlüyündə bu iki cəhət bir-biri ilə sıx bağlıdır. Hazırda ekspertlər Amerika ilə Çin arasında yarış və rəqabəti xatırladan münasibətlərin daha həssas səviyyəyə yüksəldiyinə əmindirlər. Çinin beynəlxalq sistemdə ciddi dəyişikliklər etmək planlarına malikdir. Hətta Vaşinqton hesab edir ki, Pekin alternativ beynəlxalq təşkilatlar şəbəkəsi yaratmağa başlayıb. Çini isə bölgədəki gərginlik narahat edir. Məsələ ondan ibarətdir ki, Şimali Koreya məsələsi yalnız bu ölkənin maraqları ilə məhdudlaşmır. Əsas olaraq Uzaq Şərqdə Çinin qonşuluğunda yeni savaş ocağı yaradılır. Ekspertlər də məhz bu aspektə diqqət yetirirlər. Amerikanın Şimali Koreyanı hədələməsi, əslində, qlobal geosiyasi mənzərədə meydana gələn risklərlə sıx bağlıdır. Söhbət heç də Şimali Koreyada insan haqlarının vəziyyətindən getmir. Problem daha çox beynəlxalq geosiyasi vəziyyət aspektində narahatlıq yaradır.
Göründüyü kimi, Tramp birqütblü dünya ideyasını hər vəchlə həyata keçirmək niyyətindədir və buna görə də yalnız Vaşinqtonun ənənəvi rəqibləri olan İran, Rusiya və Çinə deyil, eyni zamanda Avropaya meydan oxuyur…
