BAKI, 19 may — Sputnik. İranda keçirilən prezident seçkiləri bölgə üçün son dərəcə önəmlidir. Proqnozlara görə, indiki prezident Ruhaninin şansı daha çoxdur. Ruhaninin yenidən seçiləcəyi təqdirdə ölkənin xarici siyasətində ciddi dəyişiklik yaratmayacağı ehtimal olunur.
Ancaq Rəisinin sərt inqilab xətti tərəfdarı olması və təmsil etdiyi dairələrin mövqeyi, eləcə də hazırda Yaxın Şərqdə təzyiqin sürətlə artması yeni prezidentin gəlişinin ölkənin xarici siyasətinə təsir edəcəyinə işarədir. Araşdırmaçılar hesab edirlər ki, ABŞ üçün Ruhani kimi rəqib lazım deyil.
Ən azı ona görə ki, ABŞ ilə Səudiyyə Ərəbistanı arasında 100 milyard dollarlıq silah satışı ilə bağlı daha bir anlaşma imzalanıb. Bütün bu silah bazarlığının əsas səbəbkarı şiə İran təhlükəsidir. Bu mənada indi ABŞ-a İranda mülayim deyil, sərt xətt tərəfdarlarının iqtidar olması daha uyğundur.
Bir detalı da vurğulamaq lazım gəlir ki, İran seçkilərində etnik kartdan yararlanmaq cəhdləri də ciddi səmərə verə bilməz. Etnik amil ikinci dərəcəlidir. İranda birinci dərəcəli məsələ namizədin sosial-iqtisadi platforması, şəxsi keyfiyyətləri, onun arxasında duran dairələrin çəkisidir. Hər şey səsvermədən asılı olacaq. İranda seçkinin nəticələrini həqiqətən səsvermənin nəticələri müəyyənləşdirir.
Onu da nəzərə alaq ki, İran Birləşmiş Ştatların barışmaz ideya düşməni hesab edilir. O zaman İran inqilabının banisi ayətullah Xomeyni də qatı anti-Qərb mövqedə olub, İRİ-nin indiki dini lideri Xameneyi də Qərbin həyat tərzinə qarşı barışmaz mövqedə dayanır.
Lakin bu şəxslər, məhz Vaşinqton və Qərb dəyərləri sayəsində İranda hakimiyyətə gələ bildilər. İranın sonuncu şahı Pəhləviyə qarşı 1979-cu il ildə baş qaldıran nümayişlər zamanı ABŞ prezidenti Cimmi Karter yumşaq mövqe nümayiş etdirdi. Aksiyalara qarşı zor tətbiqini pisləyən Kartet, o zamankı rəhbərlikdən insan haqlarına hörmətlə yanaşmağı, iranlı dissidentlərə qarşı Qərb standartlarına uyğun hərəkət etməyi tələb etmişdi.
Ronald Reyqan administrasiyası da İran — İraq müharibəsində Tehran rejimini müdafiə edib. O zaman Vaşinqtonda böyük bir qalmaqal yaranmış və tarixə "irangeyt" adı ilə düşəcək bir insident baş vermişdi. İran Səddam Hüseyn rejiminin devrilməsinin əsas dəstəkçisi oldu və bununla da Vaşinqtona yardım etmiş oldu.
İran özünü islam dünyasının lideri kimi aparmağa çalışır. Lakin Tehrana qarşı düşmən mövqedə olan "Əl-Qaidə" terror qruplaşmasının ortaya çıxması və Fələstinin HƏMAS qruplaşmasının Suriyada Bəşər Əsəd rejiminə qarşı mübarizəyə qoşulması İranın mövqeyini xeyli zəiflətmiş oldu.
İranla bağlı başqa bir paradoks İsraillə münasibətlərdir. İsrail İranın əsas düşmənlərindən biri elan edildi. Lakin İran İraqla müharibədə silahı məhz İsraildən alırdı.
Daha maraqlı mövqe isə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlıdır. Bəlli olduğu kimi, şiə azərbaycanlılar bu müharibə nəticəsində öz torpaqlarının böyük bir qismindən məhrum olublar. Lakin bu, Tehranın Ermənistanla sıx əməkdaşlıq etməsinə mane olmur.
Bu seçkilərdə bütün namizədlər "İran paradokslarının" qeyd olunan bütün hallarına malikdirlər. Hətta ali dini lider Xameneyi hazırkı prezident Həsən Ruhanini həddən artıq qərbyönümlü siyasət yürütməkdə ittiham etsə belə, hamı gözəl bilir ki, amplituda dəyişikliyi elə də böyük olmayacaq.
Seçkilərdən sonra İranda dəyişikliklər dövrünün başlaması istisna deyil. Lakin bütün bu dəyişikliklər ABŞ prezidenti Donald Trampın, İranda sözün əsl mənasında dəyişikliklər istəyib-istəməməsindən asılı olacaq. Görünən budur ki, Tramp sələfi Səudiyyə Ərəbistanı ilə şiə İran arasında qanlı savaş ssenarisi hazırlayır.
Bu baxımdan, mötədil siyasətçi olan Ruhaninin yenidən prezident seçilməsi heç də Vaşinqtonun maraqlarına cavab vermir. Elə bu baxımdan, digər namizəd Rəisinin mövqeyini gücləndirmək lazım gəlirdi və seçkiyə bir gün qalmış ABŞ-ın Suriyaya hücum etməsi Rəisinin mövqeyini daha da gücləndirdi. Vaşinqona bölgə ağalığı üçün şiə-sünni savaşı lazımdır və odur ki, Ağ ev Rəisinin prezident seçilməsi üçün əlindən gələni edəcək…
