BAKI, 28 iyul — Sputnik, Aleksandr Xrolenko, hərbi şərhçi. Rusiya Müdafiə Nazirliyi döyüş tətbiqinin müxtəlif mühitlərində – sualtı, yerüstü, hava, kosmik tipli əməliyyat üçün nəzərdə tutulmuş robotlaşdırılmış sistemləri sınaqdan keçirir və silahlanmaya qəbul edir. Rusiya yüksək texnologiyalı silahlar sahəsində rəqibləri ilə öz arasında olan fərqi artırır.
Rusiya poliqonlarında manevrlər ənənəvi olaraq yay tədris dövründə maksimum sürət yığır. Cari iyun və iyul ayları həm də texnoloji sıçrayış ilə maraqlıdır, yeni, robotlaşdırılmış silah sistemlərini qoşunlar təlimlərdə fəal şəkildə tətbiq edilər.
20-26 iyul tarixlərində Qara dənizdə keçirilən NATO Sea Breeze – 2020 Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin təlimləri fonunda, hərbi sistem üçün sualtı monitorinqlərdə Rusiyanın eksperimental sualtı robotları və hidroakustik aparatları sınaqdan keçirilib. Ən son robotlaşdırılmış sistemlər mühüm hərbi və iqtisadi obyektləri dənizdən gələn təhlükələrdən uğurla müdafiə etmək qabiliyyətini nümayiş etdirib.
Rusiya Müdafiə Nazirliyində iyulun 21-də "Uran-6" markalı minatəmizləyən robotların qoşunların istifadəsinə verilməsi barədə qərar qəbul edilib. Çoxfunksiyalı robot-texniki minatəmizləmə kompleksi mina maneələri arasından yolun açılması və əhəmiyyətli ərazilərin minalardan təmizlənməsi üçün nəzərdə tutulub. Əvvəllər kompleks Suriyada sınaqdan keçirilib. "Suriya ezamiyyəti"ndən sonra "Uran-6" döyüş tətbiqi təcrübəsi nəzərə alınmaqla modernləşməyə başlayıb.
T-14 tankı iyul ayının əvvəlində "Armata" ağır tırtıllı platformasında açıq rəqəmsal memarlıq sayəsində mümkün olan pilotsuz rejimdə sınaqdan keçirilib.
Mərkəzi hərbi dairənin qoşunları iyunun 29-da Çebarkul poliqonunda yeni "Marker" döyüş robotunun tətbiqi ilə təlim keçiriblər. Kompleks gələcəkdə döyüş əməliyyatlarının aparılması modellərinin yaradılması üçün konstruktor kimi təqdim edilir və yerüstü robotların, pilotsuz aviasiyanın, xüsusi qüvvələrin inteqrasiyasının əsası olacaq. Rusiya Federasiyasının Müdafiə Nazirliyinin mütəxəssisləri robotu avtonom rejimdə – komandir-operatordan yüz və min kilometr məsafədə - döyüş əməliyyatları aparmağı öyrətmək niyyətindədirlər. "Marker" faydalı yük kimi atıcı silahların, qumbaraatanların, pilotsuz uçuş aparatlarının və baraj edən döyüş sursatlarının işə salınması üçün kasetlərin müxtəlif kombinasiyalarını daşıya bilər. Robotlaşdırılmış "Marker" platformasının inkişafı və sınaqdan keçirilməsi 2021-ci ildə başa çatacaq.
Rusiya Müdafiə Nazirliyinin ən yeni robotlaşdırılmış komplekslərinin bəzilərini yaxından nəzərdən keçirək.
Sea Breeze hədəf sahə kimi
Rusiyalı hərbi mütəxəssislər Qara dənizdə düşmən obyektlərinin aşkarlanması üçün istifadə olunan müxtəlif robot-texnika komplekslərini sınaqdan keçiriblər. Bununla yanaşı, Rusiya Müdafiə Nazirliyində NATO Sea Breeze-2020 Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin təlimlərinin keçirdiyi Qara dənizin şimal-qərb hissəsində hərbi-texniki eksperimentin mahiyyəti barədə ətraflı məlumat verilib. Rusiyanın muxtar qeyri-yaşayış sualtı aparatları ("Avrora" QHT konserninin məhsulları) ehtimal olunan düşmənin iri obyektlərini və kiçik ölçülü robot-texnika komplekslərini aşkar etməli və tanımalı idilər. Aparatlardan biri yan görüntü hidrolokatoru və çoxtərəfli exolotdan istifadə edib, ikincisi isə aşkar edilmiş hədəf obyektlərini təftiş edib. Məlumdur ki, Rusiya kompleksləri "görüş nöqtəsi"ndən məqsədin xüsusiyyətlərini və koordinatlarını, foto və videolarını ötürə bilər.
ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 6-cı donanmasının komandanı Cin Blekin sözlərinə görə, təlimlərə hava hücumundan müdafiə və dəniz hücumundan müdafiə, qadağan əməliyyatları (döyüş bölgəsinə gedən yol boyunca düşmən qüvvələrinin ləngiməsi və ya məhv edilməsi) daxil idi. Bu ssenarinin sayəsində, NATO-nun Krımın neytral sularında döyüş vahidləri bir neçə sutka ərzində Rusiyanın Hərbi Dəniz Donanmasının robotlaşdırılmış kompleksləri üçün gözəl "hədəflənmiş meydan" idi.
İki mütəxəssis potensial düşmənin vasitələri ilə aşkar edilməsi mümkün olmayan avadanlıqlarla təchiz olunmamış sahildən kompakt aparatları işə sala bilər.
Qara Dəniz Donanmasının 2017-ci ildən əsas eksperimental meydançası - robotlaşdırılmış "Viktor Çerokov" gəmisi. Düşünürəm ki, Rusiyanın sualtı robotlaşdırılmış sistemlərinin suüstü, hava və sahil kəşfiyyat və zərb kompleksləri ilə qarşılıqlı əlaqəsinin müəyyən təcrübəsi və böyük potensialı toplanıb. Bu məlumat Rusiyanın regiondakı strateji obyektlərinin müdafiə dərəcəsini yenidən qiymətləndirməyə imkan verir.
"Uran-6"-lar döyüşə hazırdır
RF Müdafiə Nazirliyinin məlumatına görə, 2020-ci ildə "Uran-6" markalı çoxfunksiyalı robotlaşdırılmış minatəmizləyənlərdən ibarət 20-dən çox kompleksi ayrı-ayrı mühəndis-istehkam alaylarının və briqadaların silahlandırılmasına yönəldiləcək. Yeni texnikanın ilk partiyası 10 iyulda Qərb hərbi dairəsinin 20-ci qvardiya ordusunun istehkamçı alayını alıb. Bundan başqa, çoxfunksiyalı robot-texnika kompleksinin operatorlarının hazırlanması Moskva yaxınlığındakı RF Silahlı Qüvvələrinin Beynəlxalq düşmən Mərkəzinin poliqonunda təşkil olunub.
Məsafədən idarəetmə rejimində "Uran-6" kompleksi (operatordan 1 km-ə qədər məsafədə) kifayət qədər etibarlılıq dərəcəsilə yerin bütöv minalardan təmizlənməsini təmin edir, piyadalar əleyhinə mina sahələrində keçidlər həyata keçirir. Yəni, hərbi qulluqçuların həyat üçün yüksək risk zonasında bilavasitə iştirakını istisna etməyə imkan verir və mühəndis bölmələrinin imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirir.
Tapşırıqdan asılı olaraq, maşına bir neçə növ minatəmizləyən quraşdırılır. Hərbi istehkamçı robot təxminən 6 ton ağırlığındadır və nəqliyyat platforması ilə birlikdə tədarük olunur. "Uran-6" platformadan 3-4 dəqiqə ərzində çıxa və ya geri qalxa bilir.
"Uran-6" Suriyanın Palmira, Hələb və Deyr-əz-Zor şəhərlərinin minalardan təmizlənməsi zamanı döyüş şəraitində sınaqdan keçirilib və bundan sonra yeni funksiyalar əldə edilib. Perspektivdə istehkamçıların hərəkətləri minalı sahələrin, ərazinin təmizlənməsi, körpülərin və fortifikasiya qurğularının tikintisi ilə məhdudlaşmayacaq. Robotlaşdırılmış kompleks sayəsində mühəndis-istehkam alayları möhkəmləndirilmiş obyektlərin həmlələrində iştirak edə, gizli minalamanı həyata keçirə biləcəklər.
Hər bir ümumqoşun və ya tank ordusunun tərkibində mühəndis-istehkam alayı, hərbi dairədə isə mühəndis briqadası var. KİV-in məlumatına görə, artıq onlarda hücumçu-istehkamçı bölük və batalyonları yaradılır, "Uran" onlara kömək edir.
Gələcəkdən gələn "Marker"
Rusiya Müdafiə Nazirliyi üçün yaradılan "Marker" platforması şübhəsiz ki, robot texnikası sahəsində ən maraqlı layihədir. Perspektivdə "Marker"in süni intellekti ona müstəqil qərar qəbul etməyə, yəni, bu və ya digər tapşırıqların yerinə yetirilməsi üçün marşrut, döyüşlərin vaxtı, döyüş ehtiyatlarının xərci və digər parametrləri hesablamağa imkan verəcək. Bundan əlavə, muxtariyyət, komanda mərkəzindən yüzlərlə və minlərlə kilometr uzaqlığı, yüksək dəqiqlikli silahların olması və hədəflərin dəqiq müəyyənləşdirilməsi funksiyasının mövcudluğunu nəzərdə tutur.
"Marker" robot-texniki platforması yüksək dəqiqlikli atıcılıq üçün avadanlıqlar alıb, əvvəllər döyüş robotu mərkəzi hərbi dairənin təlimlərinə qatılıb və bu layihə hələ də tamamlanmayıb. Perspektivli Tədqiqatlar Fondu və "Android texnikası" QHT-sini yaradanlar hələlik maşının real döyüş hərəkətləri ilə yoxlanılmasını planlaşdırmırlar.
Unifikasiya edilmiş platformada üç mərhələdə bütöv robot texnikası xəttinin (texniki görmə, rabitə, naviqasiya, avtonom hərəkət və tətbiq, səs idarəetməsi) əsas texnologiyaları işlənib hazırlanır. 2021-ci ilin iyun ayına qədər bütün yaxşı bilik və səlahiyyətləri ehtiva edən beş maşın (iki təkərli və üç tırtıllı) seriyası planlaşdırılır. Platforma modul prinsipi üzrə işlənib hazırlanıb və faydalı yüklənməni operativ surətdə dəyişdirməyə (tamamlamağa), sistemləri müasirləşdirməyə imkan verir.
Faydalı yük kimi bir-birindən asılı olmayaraq hərəkət edə biləcək bir neçə silah kompleksi müəyyən etmək olar. Bu halda pilotsuz uçuş aparatlarının bütöv bir qrupunun offline rejimdə işə salınmasını təmin edəcək, onlardan hər biri qrupun tərkibində və ya fərdi olaraq məsələləri həll edəcək.
Yəqin ki, tezliklə Rusiya robotu canlı bir əsgər kimi əmrləri səslə necə yerinə yetirəcəyini öyrənəcək, sınaqlar zamanı belə bir məqsəd qoyulur. Qərbdə artıq Rusiyanın uğurlarından narahatdırlar – Amerikanın "Forbes" jurnalı "Təlaşsız, amma Rusiya robotlaşdırılmış tankları insan nitqini anlamağı öyrədir" məqaləsini dərc edib.
Rusiya Müdafiə Nazirliyinin robotları hava və kosmik məkana uğurla yiyələnirlər. Bununla belə, onun quru "Marker"i hazırkı potensialı ilə yalnız sınaq və eksperimentlər üçün qoşunlara gələcək. Bu, prinsipcə yeni silah sistemləri və "çoxdomenli döyüş" taktikası vəd edən "gələcəyin qonağı" deməkdir. Bu robot gələcək ordusunun avanqardıdır, lakin bu gün dünyada analoqu yoxdur. Pentaqonun piyada bölmələri üçün avtonom döyüş platforması (Boston Dynamics-in "addımlayan" BigDog-u) yaratmaq cəhdi uğursuz oldu. Amerika robotu sadə qərarlar qəbul etməyi və ya heç olmasa, səs komandalarını başa düşməyi müstəqil öyrənməyib, döyüş qaydaları və şəraitində insan tərəfindən daim pultla idarə olunmalıdır ki, bu da məqsədəuyğun deyil.