https://sputnik.az/20250115/suriyali-kurdler-velvele-icindedir---tramp-turkiyenin-xetrine-onlardan-imtina-edecekmi-469988489.html

Suriyalı kürdlər vəlvələ içindədir - Tramp Türkiyənin xətrinə onlardan imtina edəcəkmi?

Suriyalı kürdlər vəlvələ içindədir - Tramp Türkiyənin xətrinə onlardan imtina edəcəkmi?

Sputnik Azərbaycan

Suriyada hakimiyyət dəyişikliyi ilə paralel olaraq, ötən dekabr həm də Ankara ilə müxalif kürd partiyası DEM arasında siyasi dialoqun bərpası ilə yadda qaldı. 15.01.2025, Sputnik Azərbaycan

2025-01-15T10:01+0400

2025-01-15T10:01+0400

2025-01-15T10:01+0400

yazarlar

suriya

kürd

partiya

işid

türkiyə

abş prezidenti cozef bayden

abdullah öcalan

dəstə

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/42205/23/422052393_0:160:3072:1888_1920x0_80_0_0_c793852bbb001d9c49ced2f0b881fe17.jpg

BAKI, 15 yanvar — Sputnik. Suriyada hakimiyyət Türkiyədən siyasi dəstək alan silahlı müxalifətə keçdikdən sonra ölkənin şimal-şərqində fəaliyyət göstərən kürd hərbi birləşmələri məsələsi aktuallaşıb. Suriyada hakimiyyətə gəldikdən sonra Əhməd Əl-Şaraa (Əbu Məhəmməd Əl-Colani) müsahibələrinin birində Suriyada yaşayan bütün dinlərin və millətlərin nümayəndələri üçün təhlükəsizlik və bərabər hüquqlar vəd edib. Üstəlik, o, son vaxtlar Həyat Ət-Təhrir Əş-Şam* (HTŞ) və digər islamçı müxalifət təşkilatlarının üzvlərinə qarşı döyüşən kürd birləşmələrini silahlarını yerə qoymağa və Suriyanın yeni siyasi reallığına inteqrasiya etməyə çağırıb. Eyni zamanda, hazırda Suriyanın yeni hakimiyyətinin əsas siyasi müttəfiqi olan Türkiyə Suriyadakı kürd hərbiləşdirilmiş qruplaşmalarının artan terror təhlükəsini bəyan edir və xəbərdarlıq edir ki, əgər məsələ sülh yolu ilə həll olunmazsa, Ankara onlara qarşı quru əməliyyatı keçirməyə hazırdır. Bununla paralel olaraq, Türkiyə bu ölkədə yaşayan kürdləri ilə faktiki tarixi istiləşməni yaşayır - kürd əsilli siyasətçilərlə dialoq fəal şəkildə artır və Ankaranın əsas başağrısı adlandırıla bilən, uzun müddətdir davam edən münaqişə, yəqin ki, tezliklə həll oluna bilər. Türkiyə finiş xəttində Suriyada hakimiyyət dəyişikliyi ilə paralel olaraq ötən dekabr ayı həm də Ankara ilə müxalif kürd partiyası - Xalq Bərabərlik və Demokratiya Partiyası (DEM) arasında siyasi dialoqun bərpası ilə yadda qaldı. Maraqlıdır ki, Türkiyə ilə türk kürdləri arasında istiləşmə Suriyada hakimiyyət dəyişikliyindən sonra başlayıb – ekspertlər bu iki hadisəni əlaqələndirərək, qonşu ölkədə hakimiyyət dəyişikliyi ilə Ankaranın bölgədəki rolunu gücləndirdiyini və kürdlər üzərində daha çox təsir rıçaqları əldə etdiyini vurğulayırlar. Gözlənilən atəşkəs çərçivəsində dekabrın sonunda Türkiyə parlamentində təmsil olunan kürd siyasətçilərdən ibarət nümayəndə heyəti ilk dəfə olaraq İmralı adasında həbsxanada olan terrorçu PKK-nın rəhbəri, ömürlük həbs cəzası çəkən Abdullah Öcalanı ziyarət edib. Əvvəllər onu yalnız ən yaxın ailə üzvləri ziyarət edə bilərdi. Türkiyə mətbuatı xəbər verib ki, Öcalan fevralın ortalarına qədər PKK-lıları silahı yerə qoymağa və Türkiyə ilə barışmağa çağıracaq. 76 yaşlı Öcalanın atəşkəsə vasitəçilik etdiyinə görə mükafat olaraq ev dustaqlığına buraxıla biləcəyi ilə bağlı xəbərlər yayılıb. Ümumiyyətlə, kürd siyasətçilərin Ankaraya qarşı ritorikasında yumşalma müşahidə olunur – DEM-in keçmiş həmsədri, 2016-cı ildən həbsdə olan Səlahəddin Dəmirtaş PKK ilə Ankara arasında sülh danışıqlarını alqışlayıb. O, Öcalanın silahı yerə qoyma təşəbbüsünü tam dəstəkləyəcəyini bildirib ki, bu da Ankara ilə türk kürdləri arasında sülhün yaxında olduğunu göstərir. Qeyd edək ki, 2013-cü ildə Öcalanın çağırışı ilə artıq PKK ilə Türkiyə arasında atəşkəs elan edilmişdi, lakin bu, uzun sürməyib - 2015-ci ildə PKK-çılar yenidən İraqla sərhəddə türk hərbçilərinə qarşı əməliyyatlara başlayıblar və buna cavab olaraq Türkiyə Silahlı Qüvvələri terrorçulara qarşı hərbi əməliyyata başlayıb. Eyni zamanda, aydındır ki, Öcalan bu gün kürd PKK yaraqlılarının lideridir və onun təsiri Suriyadakı bəzi kürd hərbi birləşmələrinə şamil edilmir, burada əsas qüvvə tamamilə fərqli və kifayət qədər müstəqil kürd hərəkatlarıdır. Kürdlərin heç də hamısı eyni deyil Anlamaq lazımdır ki, Suriyadakı kürd birləşmələrindən danışarkən biz ilk növbədə "Suriya Demokratik Qüvvələri" ("SDQ") adlandırılan təşkilatı - 2015-ci ildə ABŞ tərəfindən guya İŞİD-ə qarşı mübarizə aparmaq üçün yaradılan təşkilatı nəzərdə tuturuq. Qeyd edək ki, SDQ yarandığı gündən öz adından və ideologiyasında kürdlərə hər hansı istinad etməkdən imtina edərək, İŞİD-dən geri aldıqları Suriya bölgələrində yaşayan bütün insanları birləşdirən bir təşkilat olduğunu təkid edirdi. Əslində, SDQ müxtəlif siyasi və hərbiləşdirilmiş birləşmələrin qarışığıdır və o, təkcə kürdlərdən ibarət deyil. Belə ki, SDQ sıralarında Suriyanın şimal-şərqindən ərəb xristianları, türkmən döyüşçüləri, ərəb müsəlmanları, hətta Haseka şəhərindən ərəb Şammar qəbiləsindən döyüşçülər də var. Lakin SDQ-nin əsas hərbi qüvvəsini müxtəlif quldur dəstələrindən olan kürdlər təşkil edir və PKK üzvləri onların içərisində heç də ən aparıcı qüvvə deyil. Əhəmiyyətli fakt ondan ibarətdir ki, bu gün Yaxın Şərqdə yarımmüstəqil kürd qurumunun yaradılması nümunəsi olan İraq Kürdüstanı bölgəsinin hakimiyyət orqanları SDQ-nin hərəkətlərini o qədər də bəyənmirlər. Belə ki, İŞİD*-lə mübarizə zamanı terrorla mübarizədə daha uzun təcrübəyə malik İraq Kürdüstanı bölgəsinin kürd "peşmərqə" ordusu Suriyadan olan "kiçik qardaşlarına" təlim keçib. Lakin hansısa bir anda SDQ İraq kürdləri tərəfindən yetişdirilmiş döyüşçüləri geri qəbul etməkdən imtina etdi və bu, SDQ-nin İraq Kürdüstanı bölgəsindən müstəqil olmaq üçün ilk cəhdi oldu. Daha sonra tərəflər arasında bir sıra məsələlərdə, o cümlədən Türkiyə ilə münasibətlərdə fikir ayrılığı yarandı. Belə ki, İŞİD-dən sonra SDQ üzvləri Türkiyədən dəstək alan silahlı suriyalı müxalif qruplara qarşı döyüşməyə başlayıblar, halbuki, İraq Kürdüstanı Ankara ilə sıx əməkdaşlıq edir. Bundan əlavə, İraq kürdləri Suriyanın kürd əhalisinin təhlükəsizliyinin təminatçısı olduqlarına və SDQ-nin mülki kürdlərə daha çox zərər verdiyinə inanırlar. Nəticədə SDQ ilə İraq Kürdüstanı bölgəsi arasında dialoq davam etdirilsə də, Suriya, Türkiyə və İraq kürdlərinin birgə hərəkət etdiyinə və eyni maraqlara malik olduğuna inanmaq yanlışdır. Milyona dəyən sual: ABŞ və İsrail SDQ-dən üz çevirəcəklərmi? Türkiyə və ərəb mediası yazır ki, bu gün SDQ üzvləri və lideri Mazlum Kobani özlərinin gələcək taleyi ilə bağlı təşviş içərisindədirlər. Bir tərəfdən, Türkiyənin təsir gücünün güclənməsi, Ankara ilə PKK arasında atəşkəs, həmçinin Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları ilə Qərb arasında dialoqun qurulması SDQ-nin gələcək fəaliyyətini təhdid edir. Digər tərəfdən, vaxtaşırı İsrail və ABŞ tərəfindən Suriya kürdlərinə dəstək sözləri səslənir, baxmayaraq ki, regionda baş verən qanlı hadisələr kontekstində Təl-Əvivin Ankara ilə dialoqda sadəcə olaraq kürd məsələsini manipulyasiya etdiyi istisna edilmir. Kürdlər ehtiyat etməkdə tamamilə haqlıdırlar, çünki ABŞ artıq Suriyada kürdləri məğlub edib – İŞİD-in məhvi elan edildikdən sonra SDQ-nin ABŞ-a, xüsusən də o zamankı Prezident Donald Trampa o qədər də lazım olmadığı ortaya çıxdı. SDQ ABŞ tərəfindən öz təşviqini və mövqeyini gücləndirəcəyini gözlədiyi halda, Tramp ABŞ qoşunlarının Suriyadan çıxarılmasını elan etdi. Məlum olduğu kimi, ABŞ sonradan neft obyektlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün ordunun kiçik bir hissəsini saxlamaqla yanaşı, Suriyadakı kürd mövqelərindəki mövcudluğunu əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb. ABŞ qoşunlarının çıxarılması Ankara ilə Vaşinqton arasında razılaşma fonunda ABŞ-ın SDQ-dən açıq şəkildə imtina etməsi kimi qəbul edilib. Co Baydendən fərqli olaraq SDQ və Suriyadakı digər kürd birləşmələrinə daha az "məhəbbətlə yanaşan" Tramp yanvarın 20-də Ağ Evə geri dönəcək ki, bu da SDQ üçün heç də yaxşı deyil. Üstəlik, Tramp artıq Türkiyə və Ərdoğan haqqında kifayət qədər yaltaqcasına danışır və Suriyada hakimiyyət dəyişikliyinin uğurunu etiraf edib. Bundan əlavə, Vaşinqton Suriyaya qarşı sanksiyaları ləğv etməyə başlayıb ki, bu da ABŞ-Suriya münasibətlərinin mümkün bərpasından xəbər verir. Belə olan halda ABŞ və İsrailin kürd hərbi birləşmələrinə göstərdiyi dəstəkdən imtina edə biləcəyi, SDQ və digər təşkilatların isə sülhü qəbul etməli və regionda yeni siyasi vəziyyətə inteqrasiya etməli olacağı gözlənilir. Ya da ki, kürd döyüşçüləri türk ordusunun irəliləyişinə tab gətirməli olacaqlar və Qərbin dəstəyi olmadan onların sağ qala biləcəkləri çox şübhəlidir.* Fəaliyyəti Rusiyada ekstremist kimi qadağan edilib.Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.

2025

xəbərlər

ru_AZ

suriya, kürd, partiya, işid, türkiyə, abş prezidenti cozef bayden, abdullah öcalan, dəstə