https://sputnik.az/20241224/abs-oz-serhedlerinde-muharibe-hazirlayir-469610755.html
ABŞ öz sərhədlərində müharibə hazırlayır
ABŞ öz sərhədlərində müharibə hazırlayır
Sputnik Azərbaycan
Trampın Panamanı ABŞ-ın nəzarətinə qaytarmaq niyyəti bölgəni real müharibə həddinə gətirə bilər. 24.12.2024, Sputnik Azərbaycan
2024-12-24T20:41+0400
2024-12-24T20:41+0400
2024-12-24T20:41+0400
abş
yazarlar
müharibə
abş prezidenti donald tramp
kanada
meksika
panama
çin
cənubi amerika
ağ ev
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e8/0a/0e/468045450_0:0:3074:1730_1920x0_80_0_0_c6bce3a4b00eb61a840fcd9f0732817c.jpg
BAKI, 24 dekabr — Sputnik. Donald Trampın andiçmə mərasiminə bir aydan az vaxt qalsa da, ABŞ-ın seçilmiş prezidenti bəzən geosiyasi qalmaqal və açıq təxribat həddinə çatan inanılmaz dərəcədə aktiv fəaliyyət göstərir. Ağ Evə gedən uzun turunun bir hissəsi olaraq, Arizonada seçiciləri və siyasi elita ilə danışan Tramp bildirib ki, onun gələcək administrasiyası xəyal komandasıdır və başqa şeylərlə yanaşı, komandanın qarşısında "axmaq saziş" çərçivəsində əldən verilən Panama kanalını geri qaytarmaq vəzifəsi durur. Buna səbəb kimi Tramp Panama tərəfindən özbaşına olaraq tətbiq edilən və Amerika şirkətlərinin iqtisadi maraqlarına mənfi təsir edən yüksək tarifləri göstərib. Hər iki Amerika qitəsinin ən nüfuzlu şəxsinin sözləri media məkanında Qrenlandiyanı almaq və ya Kanada və Meksikanı növbəti ştatlar etmək zərurəti kimi əvvəlki qalmaqallı bəyanatlarla həmahəng oldu. Qitə daxilində bəyanat o qədər güclü reaksiya doğurdu ki, bir neçə saat ərzində Panama prezidenti Xose Raul Mulino cavab videosunu çəkdi. O bildirib ki, 1999-cu il müqaviləsinin dəyişdirilməsi mümkün deyil: Panama öz ərazilərinin bir kvadrat metrini də heç kimə güzəşt etməyəcək. Və o vurğulayıb ki, Panamanın müstəqilliyi və suverenliyi müzakirə edilə bilməz. Kanada və Meksika məsələsində Trampın bəyanatlarını axmaq yumorla əlaqələndirmək olarsa, Panama və onun torpaqlarından keçən kanalla hər şey daha ciddidir. Panama dövləti Atlantik və Sakit Okeanları birləşdirən gəmiçilik marşrutundan əldə olunan faydaları özünə qaytarmaq üçün 100 il mübarizə aparıb. Mərkəzi Amerikada yaranan mürəkkəb vəziyyətə aydınlıq gətirmək üçün məsələnin xronoloji xülasəsini diqqətinizə təqdim edirik. İki okeanı fiziki olaraq birləşdirəcək və gəmilərin Cənubi Amerika ətrafında hərəkət etmə ehtiyacını aradan qaldıracaq bir kanalın tikintisi 19-cu əsrin sonlarında nəzərdə tutulmuşdu. Lakin layihəni həyata keçirmək üçün Kolumbiya hökuməti ilə razılaşan Fransanın Panama Kanalı Şirkəti saxtakarlıq və fırıldaqçılıq ittihamlarının ağırlığı altında müflisləşdi. Əsrin tikintisi artıq unudulurdu ki, səhnəyə keçmiş fransız hərbçisi və fırıldaqçısı Filipp-Jean Bunod-Varilla çıxdı. O, səhmlərin nəzarət paketini aldı, ABŞ-a getdi və burada respublikaçılarla sıx əlaqələr qurmağı bacardı. 20-ci əsrin əvvəllərində Variya layihənin əsas inteqratoru və Amerika maraqlarının təmsilçisi oldu. Məhz o, şirkətin səhmdarlarını kanalın tikintisini Vaşinqtona 40 milyon dollara satmağa inandırdı. O, həmçinin kanalın keçməli olduğu altı kilometr enində zolağın ABŞ-a icarəyə verilməsi haqqında sazişin imzalanmasına köməklik etdi. Lakin Kolumbiya Konqresi bu sənədi ratifikasiya etməyə razılıq vermədikdə, qəhrəmanımız dərhal ayrı dövlət yaratmaqda israrlı olan Panama separatçılarını dəstəklədi və buna görə də yeni yaradılan qurumun səfiri təyin edildi. Birləşmiş Ştatlar dərhal Panamanın müstəqilliyini tanıdı və sonuncu minnətdarlıq əlaməti olaraq ayrılmış ərazini ABŞ-a hədiyyə etdi. Kanal tikildi və onun bütün fəaliyyəti bundan siyasi və ticarət rəqiblərinə qarşı rıçaq kimi istifadə etməkdən çəkinməyən ABŞ-ın total nəzarəti altına keçdi. Eyni zamanda, Panama öz torpaqlarındakı aktivlərin əhəmiyyətindən və nə qədər pulun dövlət xəzinəsindən yan axdığından xəbərdar idi. 70-ci illərin sonunda əsas məsələ ilə bağlı barışmaz mövqe tutan polkovnik Omər Torrixos hərbi çevriliş nəticəsində Panamada hakimiyyətə gəldi. Qeyd etmək lazımdır ki, o, Amerika diktaturasından və soyğunçuluğundan kifayət qədər yorulmuş digər Mərkəzi Amerika ölkələri tərəfindən də dəstəkləndi. 1975-ci ildə dövlət katibi Henri Kissincer prezident Forda verdiyi hesabatı olduğu kimi diqqətinizə çatdırırıq: əgər kanal danışıqları uğursuz olarsa, biz bütün beynəlxalq platformalardan qovulacağıq və Latın Amerikası bir davamlı üsyana çevriləcək. Onun sözləri eşidildi və 1979-cu ilə qədər 2000-ci ildən başlayaraq kanalın mülkiyyətinin və idarəçiliyinin Panamaya verilməsi haqqında tarixi razılaşma əldə edildi. Lakin çox keçmədən Vaşinqton öz axmaqlığının miqyasını anladı və müqaviləni ləğv etmək qərarına gəldi. Yeni lider Manuel Norieqa ilə danışıqlar nəticəsiz qaldı və buna görə də ABŞ onu narkotik sindikatlarına yardım etməkdə ittiham etdi və 1989-cu ildə Panamaya qoşun yeritdi, qanuni hökumət devrildi. İnfrastrukturun və hüquqların ötürülməsi prosesi yalnız 1999-cu ildə başa çatdı, lakin tərəflərin razı qaldığını söyləmək olmaz. Vaşinqtonda daim onun keçmiş əzəməti haqqında düşünürdülər. Panama isə onun qarət edildiyinə inanır, Bunau-Variyanın əvvəlcədən dövlət adından heç bir müqavilə imzalamaq hüququna malik olmadığını vurğulayırdı. Çünki müqavilə bağlanana qədər 17 il ərzində o Panamadan kənarda yaşayır və fiziki şəxs kimi fəaliyyət göstərirdi. Maraqlı hekayədir, deyimi!? 2024-cü ilin sonunda Donald Tramp belə bir əhəmiyyətə malik obyektin verilməsini axmaq bir fikir adlandıraraq, tarixin yenidən yazılması ideyasına tutuldu. Yeri gəlmişkən, burada fon olduqca sadədir. Arizonada çıxış edən ABŞ-ın yeni seçilmiş rəhbəri, kanalın qapılarından keçən trafikin 72 faizinin Amerika mallarının daşınmasından qaynaqlandığını, yükün 66 faizinin isə ABŞ limanlarına daşındığını bildirib. Düzdür, Trampın son prezidentliyindən bəri burada Çinin iştirakı artır. Panama Tayvanı ÇXR-in tərkib hissəsi kimi tanıyaraq onunla diplomatik əlaqələri kəsdikdən sonra bu proses kəskin şəkildə sürətlənib. Pekin bu jesti yüksək qiymətləndirib və bölgə iqtisadiyyatına xeyli pul köçürməyə başlayıb. Məsələn, Çin 900 milyon dollarlıq layihə çərçivəsində ən böyük ticarət limanı və eyni zamanda Qərb yarımkürəsində ən böyük azad ticarət zonası olan Marqarita adasına nəzarəti ələ alıb. Həmçinin, Honq-Konq şirkəti vasitəsilə Pekin Sakit okean və Atlantik okeanı sahillərindəki ən böyük yük mərkəzləri olan Balboa və Kristobal limanlarının fəaliyyətinə nəzarət edir. Çinli investorlar bir milyard yarım dollara kanal üzərindən dördüncü körpünü tikiblər, Panamanın hazırkı prezidentinə Amador Convention Center idman arenasının tikintisi üçün pul veriblər və şlyuzların tam tələbatını ödəyən yeni qaz elektrik stansiyasına da 900 milyon xərcləyib. Panamanı dərman və müxtəlif tibbi avadanlıqlarla təmin etmək üçün daha iki milyard vəsait ayıran Pekin, ölkədə Çin səfirliyinin nəhəng binasını da tikməyi yaddan çıxarmayıb. Beləliklə, təcavüzkar hücumların səbəbi son dərəcə aydındır. Donald Tramp birinci dövründə olduğu kimi Çini Amerika ticarəti və maliyyə hegemonluğu üçün əsas təhlükə hesab edir və Çinin Amerikanın yaxınlığına doğru genişlənməsi onun haqlı narahatlığına səbəb olur. Birləşmiş Ştatlar Çindən heç nə tələb edə bilməsə də, həyat əhəmiyyətli gəmi arteriyasının neytral statusunu qorumaq üçün Panamaya qoşun göndərmək hüququnu özündə saxlayır. İntriqa getdikcə artmaqdadır.Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.
abş
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2024
Sergey Savçuk
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/42329/30/423293016_0:60:911:971_100x100_80_0_0_98904c3c6ddd8d0f580ea75867d22f25.jpg
Sergey Savçuk
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/42329/30/423293016_0:60:911:971_100x100_80_0_0_98904c3c6ddd8d0f580ea75867d22f25.jpg
xəbərlər
ru_AZ
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sergey Savçuk
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/42329/30/423293016_0:60:911:971_100x100_80_0_0_98904c3c6ddd8d0f580ea75867d22f25.jpg
abş, müharibə, abş prezidenti donald tramp, kanada, meksika, panama, çin, cənubi amerika, ağ ev
abş, müharibə, abş prezidenti donald tramp, kanada, meksika, panama, çin, cənubi amerika, ağ ev
ABŞ öz sərhədlərində müharibə hazırlayır
Trampın Panamanı ABŞ-ın nəzarətinə qaytarmaq niyyəti bölgəni real müharibə həddinə gətirə bilər.
BAKI, 24 dekabr — Sputnik. Donald Trampın andiçmə mərasiminə bir aydan az vaxt qalsa da, ABŞ-ın seçilmiş prezidenti bəzən geosiyasi qalmaqal və açıq təxribat həddinə çatan inanılmaz dərəcədə aktiv fəaliyyət göstərir. Ağ Evə gedən uzun turunun bir hissəsi olaraq, Arizonada seçiciləri və siyasi elita ilə danışan Tramp bildirib ki, onun gələcək administrasiyası xəyal komandasıdır və başqa şeylərlə yanaşı, komandanın qarşısında "axmaq saziş" çərçivəsində əldən verilən Panama kanalını geri qaytarmaq vəzifəsi durur. Buna səbəb kimi Tramp Panama tərəfindən özbaşına olaraq tətbiq edilən və Amerika şirkətlərinin iqtisadi maraqlarına mənfi təsir edən yüksək tarifləri göstərib.
Hər iki Amerika qitəsinin ən nüfuzlu şəxsinin sözləri media məkanında Qrenlandiyanı almaq və ya Kanada və Meksikanı növbəti ştatlar etmək zərurəti kimi əvvəlki qalmaqallı bəyanatlarla həmahəng oldu. Qitə daxilində bəyanat o qədər güclü reaksiya doğurdu ki, bir neçə saat ərzində Panama prezidenti Xose Raul Mulino cavab videosunu çəkdi. O bildirib ki, 1999-cu il müqaviləsinin dəyişdirilməsi mümkün deyil: Panama öz ərazilərinin bir kvadrat metrini də heç kimə güzəşt etməyəcək. Və o vurğulayıb ki, Panamanın müstəqilliyi və suverenliyi müzakirə edilə bilməz.
Kanada və Meksika məsələsində Trampın bəyanatlarını axmaq yumorla əlaqələndirmək olarsa, Panama və onun torpaqlarından keçən kanalla hər şey daha ciddidir. Panama dövləti Atlantik və Sakit Okeanları birləşdirən gəmiçilik marşrutundan əldə olunan faydaları özünə qaytarmaq üçün 100 il mübarizə aparıb. Mərkəzi Amerikada yaranan mürəkkəb vəziyyətə aydınlıq gətirmək üçün məsələnin xronoloji xülasəsini diqqətinizə təqdim edirik.
İki okeanı fiziki olaraq birləşdirəcək və gəmilərin Cənubi Amerika ətrafında hərəkət etmə ehtiyacını aradan qaldıracaq bir kanalın tikintisi 19-cu əsrin sonlarında nəzərdə tutulmuşdu. Lakin layihəni həyata keçirmək üçün Kolumbiya hökuməti ilə razılaşan Fransanın Panama Kanalı Şirkəti saxtakarlıq və fırıldaqçılıq ittihamlarının ağırlığı altında müflisləşdi. Əsrin tikintisi artıq unudulurdu ki, səhnəyə keçmiş fransız hərbçisi və fırıldaqçısı Filipp-Jean Bunod-Varilla çıxdı. O, səhmlərin nəzarət paketini aldı, ABŞ-a getdi və burada respublikaçılarla sıx əlaqələr qurmağı bacardı. 20-ci əsrin əvvəllərində Variya layihənin əsas inteqratoru və Amerika maraqlarının təmsilçisi oldu. Məhz o, şirkətin səhmdarlarını kanalın tikintisini Vaşinqtona 40 milyon dollara satmağa inandırdı. O, həmçinin kanalın keçməli olduğu altı kilometr enində zolağın ABŞ-a icarəyə verilməsi haqqında sazişin imzalanmasına köməklik etdi. Lakin Kolumbiya Konqresi bu sənədi ratifikasiya etməyə razılıq vermədikdə, qəhrəmanımız dərhal ayrı dövlət yaratmaqda israrlı olan Panama separatçılarını dəstəklədi və buna görə də yeni yaradılan qurumun səfiri təyin edildi. Birləşmiş Ştatlar dərhal Panamanın müstəqilliyini tanıdı və sonuncu minnətdarlıq əlaməti olaraq ayrılmış ərazini ABŞ-a hədiyyə etdi.
Kanal tikildi və onun bütün fəaliyyəti bundan siyasi və ticarət rəqiblərinə qarşı rıçaq kimi istifadə etməkdən çəkinməyən ABŞ-ın total nəzarəti altına keçdi. Eyni zamanda, Panama öz torpaqlarındakı aktivlərin əhəmiyyətindən və nə qədər pulun dövlət xəzinəsindən yan axdığından xəbərdar idi.
70-ci illərin sonunda əsas məsələ ilə bağlı barışmaz mövqe tutan polkovnik Omər Torrixos hərbi çevriliş nəticəsində Panamada hakimiyyətə gəldi. Qeyd etmək lazımdır ki, o, Amerika diktaturasından və soyğunçuluğundan kifayət qədər yorulmuş digər Mərkəzi Amerika ölkələri tərəfindən də dəstəkləndi. 1975-ci ildə dövlət katibi Henri Kissincer prezident Forda verdiyi hesabatı olduğu kimi diqqətinizə çatdırırıq: əgər kanal danışıqları uğursuz olarsa, biz bütün beynəlxalq platformalardan qovulacağıq və Latın Amerikası bir davamlı üsyana çevriləcək. Onun sözləri eşidildi və 1979-cu ilə qədər 2000-ci ildən başlayaraq kanalın mülkiyyətinin və idarəçiliyinin Panamaya verilməsi haqqında tarixi razılaşma əldə edildi.
Lakin çox keçmədən Vaşinqton öz axmaqlığının miqyasını anladı və müqaviləni ləğv etmək qərarına gəldi. Yeni lider Manuel Norieqa ilə danışıqlar nəticəsiz qaldı və buna görə də ABŞ onu narkotik sindikatlarına yardım etməkdə ittiham etdi və 1989-cu ildə Panamaya qoşun yeritdi, qanuni hökumət devrildi. İnfrastrukturun və hüquqların ötürülməsi prosesi yalnız 1999-cu ildə başa çatdı, lakin tərəflərin razı qaldığını söyləmək olmaz.
Vaşinqtonda daim onun keçmiş əzəməti haqqında düşünürdülər. Panama isə onun qarət edildiyinə inanır, Bunau-Variyanın əvvəlcədən dövlət adından heç bir müqavilə imzalamaq hüququna malik olmadığını vurğulayırdı. Çünki müqavilə bağlanana qədər 17 il ərzində o Panamadan kənarda yaşayır və fiziki şəxs kimi fəaliyyət göstərirdi.
Maraqlı hekayədir, deyimi!?
2024-cü ilin sonunda Donald Tramp belə bir əhəmiyyətə malik obyektin verilməsini axmaq bir fikir adlandıraraq, tarixin yenidən yazılması ideyasına tutuldu.
Yeri gəlmişkən, burada fon olduqca sadədir. Arizonada çıxış edən ABŞ-ın yeni seçilmiş rəhbəri, kanalın qapılarından keçən trafikin 72 faizinin Amerika mallarının daşınmasından qaynaqlandığını, yükün 66 faizinin isə ABŞ limanlarına daşındığını bildirib. Düzdür, Trampın son prezidentliyindən bəri burada Çinin iştirakı artır. Panama Tayvanı ÇXR-in tərkib hissəsi kimi tanıyaraq onunla diplomatik əlaqələri kəsdikdən sonra bu proses kəskin şəkildə sürətlənib. Pekin bu jesti yüksək qiymətləndirib və bölgə iqtisadiyyatına xeyli pul köçürməyə başlayıb. Məsələn, Çin 900 milyon dollarlıq layihə çərçivəsində ən böyük ticarət limanı və eyni zamanda Qərb yarımkürəsində ən böyük azad ticarət zonası olan Marqarita adasına nəzarəti ələ alıb. Həmçinin, Honq-Konq şirkəti vasitəsilə Pekin Sakit okean və Atlantik okeanı sahillərindəki ən böyük yük mərkəzləri olan Balboa və Kristobal limanlarının fəaliyyətinə nəzarət edir.
Çinli investorlar bir milyard yarım dollara kanal üzərindən dördüncü körpünü tikiblər, Panamanın hazırkı prezidentinə Amador Convention Center idman arenasının tikintisi üçün pul veriblər və şlyuzların tam tələbatını ödəyən yeni qaz elektrik stansiyasına da 900 milyon xərcləyib. Panamanı dərman və müxtəlif tibbi avadanlıqlarla təmin etmək üçün daha iki milyard vəsait ayıran Pekin, ölkədə Çin səfirliyinin nəhəng binasını da tikməyi yaddan çıxarmayıb.
Beləliklə, təcavüzkar hücumların səbəbi son dərəcə aydındır. Donald Tramp birinci dövründə olduğu kimi Çini Amerika ticarəti və maliyyə hegemonluğu üçün əsas təhlükə hesab edir və Çinin Amerikanın yaxınlığına doğru genişlənməsi onun haqlı narahatlığına səbəb olur.
Birləşmiş Ştatlar Çindən heç nə tələb edə bilməsə də, həyat əhəmiyyətli gəmi arteriyasının neytral statusunu qorumaq üçün Panamaya qoşun göndərmək hüququnu özündə saxlayır. İntriqa getdikcə artmaqdadır.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin. 
