https://sputnik.az/20241207/suriya-suqsvanqi-esed-ran-sahi-ile-abs-qalaqurmasi-arasinda-469227719.html

Suriya suqsvanqı: Əsəd İran "Şah"ı ilə ABŞ "qalaqurma"sı arasında

Suriya suqsvanqı: Əsəd İran "Şah"ı ilə ABŞ "qalaqurma"sı arasında

Sputnik Azərbaycan

Suriyadakı növbəti böhran bəzi regional qüvvələr üçün bir fürsət ola bilər ki, bu da onların vəziyyətdən ağılla istifadə etdikləri təqdirdə bundan faydalana... 07.12.2024, Sputnik Azərbaycan

2024-12-07T10:01+0400

2024-12-07T10:01+0400

2024-12-07T10:01+0400

bəşər əsəd

təhlil

suriya

rusiya

sepah

iran

"hizbullah"

birləşmiş ərəb əmirlikləri

yaxın şərq

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e8/0c/02/469138775_0:0:3072:1728_1920x0_80_0_0_29ddba6532a25bf8424840222fb3b63c.jpg

BAKI, 7 dekabr — Sputnik. Artıq bir neçə gündür ki, Yaxın Şərqdən əsas xəbərlər Suriyadan gəlməyə başlayıb, burada "Həyat Ət-Tahrir Əl-Şam" yaraqlıları Hələb, Hüms, Həma və ölkənin digər əyalətlərinə hücum edir. Vəziyyət o qədər sürətlə dəyişir ki, ərazilərə hökumət qüvvələrinin və ya yaraqlıların nəzarəti ilə bağlı bütün xəritələr təxminən hər saat dəyişir. Bu yazı hazırlanarkən "Həyat Ət-Tahrir Əş-Şam" yaraqlıları Hələb, Həma, Hümsün bir hissəsinə nəzarət edir, həmçinin Tartus və Latakiyaya hücum hazırlayırlar. Suriya ordusu rəsmi olaraq bir həftə ərzində 1,6 mindən çox "Həyat Ət-Tahrir Əl-Şam" yaraqlısının öldürüldüyünü bildirib. Suriyadakı vəziyyət, özünü hərbiləşdirilmiş və ya radikal qruplaşmalar kimi hesab etməyən Suriya müxalifət qüvvələrinin hücrələrinin "Həyat Ət-Tahrir Əş-Şam"ın hücumu ilə də aktivləşməsi ilə çətinləşir. Məhz bu səbəbdən Həma kimi anti-hökumət üsyanlarının onilliklər ərzində alovlandığı və yatırıldığı tarixən qeyri-sabit bölgələr yaraqlılarla qonşudur və Suriya ordusunun hərəkətlərini daha da çətinləşdirir. Eyni zamanda, Suriyadakı növbəti böhran bəzi regional qüvvələr üçün bir fürsət ola bilər ki, onlar vəziyyətdən ağılla istifadə etdikləri təqdirdə bundan faydalana bilərlər. Əsəd İranın "ağuşu"na qayıtmalı olub Nə qədər qəribə görünsə də, əminliklə demək olar ki, HTŞ-nin fəallaşması nəticəsində İran sanki əsas faydalanan tərəfə çevrilib - yaraqlılarla Suriya ordusu arasında toqquşmalar başlayandan dərhal sonra İran hücumu dəf etmək üçün Suriyaya öz yüksək rütbəli generallarını və hərbçilərini göndərib. Eyni zamanda, İran Prezidenti Məsud Pezeşkian və xarici işlər naziri Abbas Araqçi Suriyaya terrorla mübarizədə hətta ordunun göndərilməsi də daxil olmaqla istənilən yardımı göstərməyə hazır olduqlarını bəyan ediblər. Burada tarix təkrarlanır - hələ Suriyada vətəndaş müharibəsinin başlanğıcında münaqişə terrorçulara qarşı mübarizədən daha çox müxalifət və hökumət qüvvələri arasında silahlı qarşıdurma xarakteri daşıyanda İran ordusu Suriya böhranında fəal iştirak edərək əslində Bəşər Əsədə hakimiyyəti qorumağa kömək edib. Bu cür "kömək" nəticəsində İran Suriyanı İsraillə qarşıdurmanın növbəti tramplininə, əslində isə İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (SEPAH) və "Hizbullah"ın birgə əməliyyatların planlaşdırıldığı və İran ordusunun yüksək rütbəli generallarının tez-tez görüşlərinin keçirildiyi qərargahına çevrilib. Nəticədə Suriya İsrail ordusunun hədəfi olub və Qəzza zolağında silahlı qarşıdurma başlayandan sonra SEPAH-ın Suriya ərazisindəki bazalarına zərbələri daha da artırıb, ölkənin infrastrukturu məhv edilib və dinc əhalinin ölümü baş verib Suriyada uzun illər davam edən vətəndaş müharibəsi və sonrakı iqtisadi böhrandan sonra Bəşər Əsəd əlbəttə ki, münaqişə və dağıntıların növbəti mərhələsini deyil, xarici sərmayələri istəyib. İran isə başa düşülən iqtisadi səbəblərə və ABŞ-ın tətbiq etdiyi sanksiya təzyiqlərinə görə Suriya iqtisadiyyatına bu cür investisiyalar təklif edə bilməz, buna görə də Dəməşqdəki hakim elita İranın "icazə verdiyini" məhdudlaşdırmaq və Fars körfəzi ölkələri, gələcəkdə isə Avropa və ABŞ ilə münasibətləri normallaşdırmaq təkliflərini getdikcə daha çox səsləndirib. Nəticədə Suriya yenidən Ərəb Dövlətləri Liqasına üzv olur, Fars körfəzi ölkələrindəki diplomatik nümayəndəliklərinin işini bərpa edir və neft-dollar monarxiyalarından investorlar dəvət etməyə başlayır. Ötən həftə "Həyat Ət-Tahrir Əş-Şam" döyüşçüləri Suriya ordusuna qarşı hücuma başlayana qədər hər şey bu istiqamətdə gedib və İran yenidən Bəşər Əsədi xilas etməyə ehtiyac duymayıb. Hətta "Hələb qəssabı" Suriyaya qaytarılıb İran mediası "Hələb qəssabı" ləqəbli SEPAH komandiri Cavad Qaffarinin ölkə hakimiyyətinin dəvəti ilə Suriyaya qayıtması xəbərini bir qədər sevinclə yayıb. Belə ki, 2017-ci ildə Hələbin Suriya hakimiyyətinə qaytarılmasında fəal iştirak edən Qaffari ötən ilin noyabrında Bəşər Əsədin şəxsi əmri ilə "Suriyanın suverenliyini ciddi şəkildə pozduğuna" görə ölkədən qovulub. İranın müxalif mediası xəbər verir ki, ölkədən qovulmazdan əvvəl son doqquz ay ərzində Qaffari SEPAH kəşfiyyat xidmətinin Türkiyədə israillilərin öldürülməsi ilə bağlı əməliyyatlarına rəhbərlik edib. O, 2011-ci ildən bəri Suriyadakı İran qüvvələrinin üçüncü komandiri olub və Əsəd administrasiyasına görə, onun hərəkətləri nəticəsində Dəməşq az qala İsraillə müharibəyə girəcəkdi. Lakin onun Tehrana qovulması uğursuzluq kimi qiymətləndirilməyib, əksinə onlar hesab edirdilər ki, Suriya rəhbərliyi sadəcə olaraq İranın təsirini genişləndirməsindən çəkinir və buna görə də Qəffarini qovurlar. Buna cavab olaraq, İslam Respublikasının hakimiyyəti onu öz vaxtını gözlədiyinə əmin olaraq SEPAH kəşfiyyat xidmətlərinin rəhbəri vəzifəsinə yüksəldirlər. Həmin an artıq gəlib çatıb - çərşənbə axşamı Qaffari Suriyaya qayıdıb və sevinən İran mediasının gözlədiyi kimi, o, şübhəsiz ki, Hələbi yaraqlılardan geri ala biləcək. ABŞ Suriyanı şirnikləndirməyə çalışır Eyni zamanda, ABŞ Dəməşqin Tehrandan "uzaqlaşacağı" və İranın ölkədəki təsirini azaldacağı təqdirdə Suriyaya qarşı sanksiyaları ləğv etmək oyununu oynayır. Belə ki, media ABŞ və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin dekabrın 20-də Suriyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyaların bitmə tarixinin yaxınlaşması fonunda onların tamamilə ləğv edilməsini müzakirə etdiyini bildirir. Burada əsas vasitəçi əvvəlcə Suriya müxalifətçilərini dəstəkləyən, lakin Fars körfəzində Suriya ilə münasibətləri normallaşdıran və ticarət əlaqələrini bərpa edən ilk ölkə BƏƏ-dir. ABŞ-ın Suriyaya tətbiq etdiyi sanksiyaların ləğvi Suriya iqtisadiyyatına milyardlarla dollar sərmayə qoymağı planlaşdıran BƏƏ üçün vacibdir, lakin sanksiyalar ucbatından tam həcmdə ticarət-iqtisadi əməkdaşlıq qura bilmir. ABŞ, BƏƏ və Suriya arasında danışıqlar bir neçə aydır ki, davam edir və medianın məlumatına görə, bunlardan xəbər tutan İranın ali lideri Əli Xamenei Əsədə "Keçmişi unutma" mesajını çatdırır. Ərəb ölkələrində Bəşər Əsədin qanuni hökumətini dəstəkləməklə yanaşı, eyni zamanda İranın Suriyaya qayıtmasını da alqışlamırlar. Belə ki, Fars körfəzi ölkələri, Misir, Livan və İordaniya İranın bölgədəki mövqeyinin daha da möhkəmlənməsindən və Yaxın Şərqdəki proksi qüvvələrinin qidalanmasından ehtiyat edir ki, bu da regionun bütün ölkələrinə təsir edəcək növbəti münaqişə mərhələsinə səbəb ola bilər. Üstəlik, Livan sözün həqiqi mənasında keçən həftəyə qədər tammiqyaslı dağıdıcı müharibənin astanasında dayanmışdı və "Hizbullah"la İsrail arasında atəşkəs isə müəyyən mənada Tehranın məğlubiyyəti olub. Mümkündür ki, ərəb ölkələri Suriyadakı münaqişənin həllində bu dəfə İrana hər cür müqavimət göstərəcək, Rusiya ilə hərbi əməkdaşlıq və Suriya iqtisadiyyatına qarşı tətbiq edilən sanksiyaların ləğv edilməsi də daxil olmaqla, digər variantlar təklif ediləcək.Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.

https://sputnik.az/20241204/beser-esedin-reqibleri-turkler-deyil---politoloq-469184302.html

2024

xəbərlər

ru_AZ

bəşər əsəd, suriya, rusiya, sepah, iran, "hizbullah", birləşmiş ərəb əmirlikləri, yaxın şərq