https://sputnik.az/20240623/cenubi-qafqazin-demoqrafiyasi---statistik-tehlil-465550276.html
Cənubi Qafqazın demoqrafiyası - Statistik təhlil
Cənubi Qafqazın demoqrafiyası - Statistik təhlil
Sputnik Azərbaycan
Ekspert hesab edir ki, demoqrafik siyasətin effektivliyini artırmaq üçün tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsi Cənubi Qafqaz ölkələrində siyasi diskursu... 23.06.2024, Sputnik Azərbaycan
2024-06-23T21:24+0400
2024-06-23T21:24+0400
2024-06-23T21:24+0400
təhlil
statistika
əhali
say
azərbaycan
ermənistan
gürcüstan
cənubi qafqaz
qarabağ
şərqi zəngəzur iqtisadi rayonu
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e7/08/19/458009932_0:52:1000:615_1920x0_80_0_0_ce6fecccfdb0d8d80ca1815f5618c62c.jpg
BAKI, 23 iyun - Sputnik. Son həftələr Cənubi Qafqaz ölkələrinin statistik qurumları cari demoqrafik göstəricilərlə bağlı məlumatlar dərc edirlər. Təqdim olunan məlumatlara əsasən, Azərbaycanda və Ermənistanda əhalinin artımı müşahidə olunub, Gürcüstanda isə artım tempinin azalması istiqamətində uzunmüddətli tendensiya müşahidə olunub.Tendensiya nə dərəcədə təhlükəlidir?Bununla belə, Azərbaycanda da əhalinin təbii artımında azalma baş verir. Bu, ölkədə üç və ya daha çox uşağı olan ailələrin getdikcə daha az olması ilə izah olunur. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2011-ci ildə artım 122 310 nəfər olub, 2018-ci ildə bu rəqəm 81 732 nəfərə qədər azalıb və artıq 2023-cü ildə Azərbaycan əhalisi cəmi 53 625 nəfər və ya 0,5% artıb və bu il yanvarın 1-nə 10 180 770 nəfərə çatıb. Son səkkiz ildə ölkədə əhalinin hər 1000 nəfərinə düşən təbii artım tempi 13,5-dən 8,4-ə düşüb.Bu, doğum nisbətinin aşağı düşməsi gözlənilən ömür uzunluğunun artması ilə müşayiət olunan demoqrafik keçidin özəlliyi ilə diktə olunur. BMT-nin Əhali Fondunun mütəmadi olaraq dərc olunan proqnozlarında 2030-cu ilə qədər Azərbaycanda əhalinin təbii artımının indiki tempini qoruyacağı bildirilir. 2030-cu ildən 2050-ci ilə qədər bu artım dayana bilər, bundan sonra isə azalma başlayacaq.Belə bir ssenarinin qarşısını almaq üçün ölkədə doğum səviyyəsini stimullaşdırmaq üçün müxtəlif variantlar nəzərdən keçirilir. Bunda Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda demoqrafik tarazlığın bərpasına yönəlmiş “Böyük Qayıdış” proqramının böyük rolu olacağı gözlənilir.Bildiyiniz kimi, burada intensiv yaşayış məntəqələri salınır, yeni iqtisadi yüksəliş zonaları formalaşır, bu, həvəskar əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsinə imkan verir. Bundan əlavə, əmək ehtiyatlarına ehtiyac azad edilmiş ərazilərdə doğum səviyyəsinin artması üçün əlavə stimullaşdırıcı amil ola bilər.Qonşu Ermənistanda uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq əhalinin təbii artımı müşahidə olunub və aprelin 1-nə onun əhalisi ilk dəfə 3 milyonu ötərək 3 milyon 39 min 700 nəfər olub. Son bir ildə bu göstərici 3,3% artaraq 98,2 min nəfər təşkil edib.Doğum səviyyəsinin artması Ermənistana Rusiya və Ukraynadan erməni millətindən olan vətəndaşların kütləvi şəkildə gəlməsi, həmçinin 2023-cü ilin sentyabrına qədər Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan erməni əhalinin köçürülməsi ilə bağlı ola bilər.Demoqrafik keçidNikahların sayının azalmasına doğumun azalması da mənfi təsir göstərir. 2023-cü ildə ölkədə 54,2 min nikah (2022-ci illə müqayisədə 12,5% azalma) və 21,688 min boşanma (artım 35,7%) qeydə alınıb. Ermənistanda Milli Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə nikahların sayı 2022-ci illə müqayisədə 588 nəfər azalıb. Respublikada 16207 nikah qeydə alınıb. Söhbət uzunmüddətli tendensiyadan gedir. Ekspertlərin fikrincə, yaxın illərdə onu geri qaytarmaq mümkün deyil.BMT-nin hesablamalarına görə, yaxın illərdə Ermənistan əhalisinin sayı azalacaq və ölkə 2050-ci ilə qədər 2,6 milyon nəfərlik ilkin proqnozu yerinə yetirə bilsə, bu, yaxşı nəticə olacaq.Dünya araşdırma mərkəzləri də Azərbaycanla bağlı kifayət qədər təmkinli qiymətlər verirlər. Belə ki, Asiya İnkişaf Bankı 2040-cı ildə Azərbaycan əhalisinin 11 milyon nəfərə qədər artacağını, 2050-ci ildə isə 10,9 milyon nəfərə qədər azala biləcəyini proqnozlaşdırır.Ən pis vəziyyət Gürcüstanda doğum səviyyəsinin artım tempi ilə bağlı proqnozlarla bağlıdır. BMT-nin hələ 2022-ci ildə dərc etdiyi məlumatlara görə, respublika əhalisinin sürətlə azaldığı iyirmi ölkə arasında 16-cı yerdədir. İndiki tendensiya davam edərsə, 2050-ci ilə qədər Gürcüstan əhalisinin sayı 3 milyon nəfərə çata bilər.Ölkənin Milli Statistika Xidmətinin məlumatına görə, bu il yanvarın 1-nə. Gürcüstanın əhalisi 3694,6 min nəfər təşkil edib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1,1% azdır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 1993-cü ildə Gürcüstan sakinlərinin sayı 4,9 milyon nəfəri ötüb, yəni 30 il ərzində 1 milyon 200 min nəfər azalıb.O da qeyd olunur ki, 2023-cü ildə mənfi təbii artım (-2542) və mənfi miqrasiya saldosu (-39,207) olub. Gürcüstanın demoqrafik göstəricilərini qonşu ölkələrin göstəriciləri ilə birləşdirən oxşar cəhətlər nikahların sayının azalmasıdır. 2023-cü ildə Gürcüstanda 22 275 nikah qeydə alınıb ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 14,5% azdır. İlk nikah yaşı qadınlar üçün orta hesabla 29,7 yaş, kişilər üçün 32,1 yaşdır. Həmin dövrdə 13 664 nikah pozulub.Epiloq əvəziDeməli, regionun bütün dövlətləri demoqrafik keçid mərhələsindədir. Üstəlik, Ermənistan və Gürcüstanda doğum əmsalı azalırsa, Azərbaycanda bu göstərici ləngiyir. Əhalisinin qocalması ilə üç ölkənin hər biri problemi fərqli şəkildə həll etmək zərurəti ilə üzləşir. Azərbaycanda vəziyyət kritik olmasa da, iki qonşu ölkənin hakimiyyət orqanları doğum səviyyəsini artırmaq üçün stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirmək barədə daha çox düşünürlər. Hələlik onlar gözlənilən effekti vermir, lakin çox güman ki, yaxın gələcəkdə demoqrafiyaya qayğı və demoqrafik siyasətin effektivliyini artırmaq üçün tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsi bu ölkələrdə siyasi diskursu müəyyən edən əsas mövzulara çevriləcək.Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.
https://sputnik.az/20240614/azerbaycan-ehalisinin-bosanmalarin-ve-yeni-dogulanlarin-sayi-aciqlandi-465377028.html
azərbaycan
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2024
İlqar Vəlizadə
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/05/03/426853847_978:0:3026:2048_100x100_80_0_0_cd038d6ecdb6f15b9752a2cbb5dd153f.jpg
İlqar Vəlizadə
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/05/03/426853847_978:0:3026:2048_100x100_80_0_0_cd038d6ecdb6f15b9752a2cbb5dd153f.jpg
xəbərlər
ru_AZ
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
İlqar Vəlizadə
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/05/03/426853847_978:0:3026:2048_100x100_80_0_0_cd038d6ecdb6f15b9752a2cbb5dd153f.jpg
statistika, əhali, say, azərbaycan, ermənistan, gürcüstan, cənubi qafqaz, qarabağ, şərqi zəngəzur iqtisadi rayonu, böyük qayıdış
statistika, əhali, say, azərbaycan, ermənistan, gürcüstan, cənubi qafqaz, qarabağ, şərqi zəngəzur iqtisadi rayonu, böyük qayıdış
Cənubi Qafqazın demoqrafiyası - Statistik təhlil
Ekspert hesab edir ki, demoqrafik siyasətin effektivliyini artırmaq üçün tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsi Cənubi Qafqaz ölkələrində siyasi diskursu müəyyən edən əsas mövzulara çevriləcək.
BAKI, 23 iyun - Sputnik. Son həftələr Cənubi Qafqaz ölkələrinin statistik qurumları cari demoqrafik göstəricilərlə bağlı məlumatlar dərc edirlər. Təqdim olunan məlumatlara əsasən, Azərbaycanda və Ermənistanda əhalinin artımı müşahidə olunub, Gürcüstanda isə artım tempinin azalması istiqamətində uzunmüddətli tendensiya müşahidə olunub.
Tendensiya nə dərəcədə təhlükəlidir?
Bununla belə, Azərbaycanda da əhalinin təbii artımında azalma baş verir. Bu, ölkədə üç və ya daha çox uşağı olan ailələrin getdikcə daha az olması ilə izah olunur. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2011-ci ildə artım 122 310 nəfər olub, 2018-ci ildə bu rəqəm 81 732 nəfərə qədər azalıb və artıq 2023-cü ildə Azərbaycan əhalisi cəmi 53 625 nəfər və ya 0,5% artıb və bu il yanvarın 1-nə 10 180 770 nəfərə çatıb. Son səkkiz ildə ölkədə əhalinin hər 1000 nəfərinə düşən təbii artım tempi 13,5-dən 8,4-ə düşüb.
Bu, doğum nisbətinin aşağı düşməsi gözlənilən ömür uzunluğunun artması ilə müşayiət olunan demoqrafik keçidin özəlliyi ilə diktə olunur. BMT-nin Əhali Fondunun mütəmadi olaraq dərc olunan proqnozlarında 2030-cu ilə qədər Azərbaycanda əhalinin təbii artımının indiki tempini qoruyacağı bildirilir. 2030-cu ildən 2050-ci ilə qədər bu artım dayana bilər, bundan sonra isə azalma başlayacaq.
Belə bir ssenarinin qarşısını almaq üçün ölkədə doğum səviyyəsini stimullaşdırmaq üçün müxtəlif variantlar nəzərdən keçirilir. Bunda Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda demoqrafik tarazlığın bərpasına yönəlmiş “Böyük Qayıdış” proqramının böyük rolu olacağı gözlənilir.
Bildiyiniz kimi, burada intensiv yaşayış məntəqələri salınır, yeni iqtisadi yüksəliş zonaları formalaşır, bu, həvəskar əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsinə imkan verir. Bundan əlavə, əmək ehtiyatlarına ehtiyac azad edilmiş ərazilərdə doğum səviyyəsinin artması üçün əlavə stimullaşdırıcı amil ola bilər.
Qonşu Ermənistanda uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq əhalinin təbii artımı müşahidə olunub və aprelin 1-nə onun əhalisi ilk dəfə 3 milyonu ötərək 3 milyon 39 min 700 nəfər olub. Son bir ildə bu göstərici 3,3% artaraq 98,2 min nəfər təşkil edib.
Doğum səviyyəsinin artması Ermənistana Rusiya və Ukraynadan erməni millətindən olan vətəndaşların kütləvi şəkildə gəlməsi, həmçinin 2023-cü ilin sentyabrına qədər Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan erməni əhalinin köçürülməsi ilə bağlı ola bilər.
Nikahların sayının azalmasına doğumun azalması da mənfi təsir göstərir. 2023-cü ildə ölkədə 54,2 min nikah (2022-ci illə müqayisədə 12,5% azalma) və 21,688 min boşanma (artım 35,7%) qeydə alınıb. Ermənistanda Milli Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə nikahların sayı 2022-ci illə müqayisədə 588 nəfər azalıb. Respublikada 16207 nikah qeydə alınıb. Söhbət uzunmüddətli tendensiyadan gedir. Ekspertlərin fikrincə, yaxın illərdə onu geri qaytarmaq mümkün deyil.
BMT-nin hesablamalarına görə, yaxın illərdə Ermənistan əhalisinin sayı azalacaq və ölkə 2050-ci ilə qədər 2,6 milyon nəfərlik ilkin proqnozu yerinə yetirə bilsə, bu, yaxşı nəticə olacaq.
Dünya araşdırma mərkəzləri də Azərbaycanla bağlı kifayət qədər təmkinli qiymətlər verirlər. Belə ki, Asiya İnkişaf Bankı 2040-cı ildə Azərbaycan əhalisinin 11 milyon nəfərə qədər artacağını, 2050-ci ildə isə 10,9 milyon nəfərə qədər azala biləcəyini proqnozlaşdırır.
Bununla belə, hətta bu cür mötəbər strukturların proqnozları nankor bir işdir: müxtəlif amillər vəziyyətə müdaxilə edə və mövcud tendensiyaları dəyişə bilər.
Ən pis vəziyyət Gürcüstanda doğum səviyyəsinin artım tempi ilə bağlı proqnozlarla bağlıdır. BMT-nin hələ 2022-ci ildə dərc etdiyi məlumatlara görə, respublika əhalisinin sürətlə azaldığı iyirmi ölkə arasında 16-cı yerdədir. İndiki tendensiya davam edərsə, 2050-ci ilə qədər Gürcüstan əhalisinin sayı 3 milyon nəfərə çata bilər.
Ölkənin Milli Statistika Xidmətinin məlumatına görə, bu il yanvarın 1-nə. Gürcüstanın əhalisi 3694,6 min nəfər təşkil edib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1,1% azdır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 1993-cü ildə Gürcüstan sakinlərinin sayı 4,9 milyon nəfəri ötüb, yəni 30 il ərzində 1 milyon 200 min nəfər azalıb.
O da qeyd olunur ki, 2023-cü ildə mənfi təbii artım (-2542) və mənfi miqrasiya saldosu (-39,207) olub. Gürcüstanın demoqrafik göstəricilərini qonşu ölkələrin göstəriciləri ilə birləşdirən oxşar cəhətlər nikahların sayının azalmasıdır. 2023-cü ildə Gürcüstanda 22 275 nikah qeydə alınıb ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 14,5% azdır. İlk nikah yaşı qadınlar üçün orta hesabla 29,7 yaş, kişilər üçün 32,1 yaşdır. Həmin dövrdə 13 664 nikah pozulub.
Deməli, regionun bütün dövlətləri demoqrafik keçid mərhələsindədir. Üstəlik, Ermənistan və Gürcüstanda doğum əmsalı azalırsa, Azərbaycanda bu göstərici ləngiyir. Əhalisinin qocalması ilə üç ölkənin hər biri problemi fərqli şəkildə həll etmək zərurəti ilə üzləşir. Azərbaycanda vəziyyət kritik olmasa da, iki qonşu ölkənin hakimiyyət orqanları doğum səviyyəsini artırmaq üçün stimullaşdırıcı tədbirlər həyata keçirmək barədə daha çox düşünürlər. Hələlik onlar gözlənilən effekti vermir, lakin çox güman ki, yaxın gələcəkdə demoqrafiyaya qayğı və demoqrafik siyasətin effektivliyini artırmaq üçün tədbirlər kompleksinin həyata keçirilməsi bu ölkələrdə siyasi diskursu müəyyən edən əsas mövzulara çevriləcək.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin. 
