Xalid Məmmədov, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 5 dekabr — Sputnik. Bu ilin oktyabr ayında Azərbaycanda banklar tərəfindən əhaliyə 204 milyon 196 min nağd dollar satılıb. Sputnik Azərbaycan Mərkəzi Bankın statistikasına istinadla xəbər verir ki, bu ilin sentyabr ayı ilə müqayisədə oktyabrda əhali nağd dollar alışını 31 milyon 543 min dollar və ya 18,3% artırıb. Bu ilin 10 ayında isə əhalinin nağd dollar alışı ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 43,7% artıb.
Bəs, nağd dollar alışının artımının səbəbləri nədir və bu proses davam edə bilərmi?
İqtisadçı, "Respublikaçı Alternativ" Partiyasının icra katibi Natiq Cəfərli Sputnik Azərbaycan-a deyib ki, əhalinin nağd dollar alışında ən böyük artım mart-aprel aylarında qeydə alınıb: "Həmin vaxt neftin qiymətinin kəskin düşməsi ilə bağlı qonşu ölkələrdə milli valyutalar ucuzlaşmağa başlayıb və bu, Azərbaycanda da gözlənti effekti yaradıb. Həmin dövrdə ölkədə ən böyük valyuta satışı həyata keçirilib və 10 aylıq göstəricilərə ən çox təsir edən mart-aprel aylarında satılan valyutanın həcmi olub. Ona görə də ümumi trend müəyyən gözləntilərlə bağlı olub".
O bildirib ki, noyabr ayında da əhalinin dollar alışında artım qeydə alınacağı gözlənilir: "Bu da yeni il qabağı ticarətin və sifarişlərin canlanması ilə əlaqədardır. Çünki son illərin rəqəmlərinə baxsaq, görəcəyik ki, oktyabr-noyabr aylarında valyuta alışlarında həmişə artım müşahidə olunur. Əvvəllər nağd dollar alışında artım həm də xarici səfərlər ilə əlaqəli idi, lakin indi sərhədlər bağlıdır. Çox güman ki, bu, sifarişlərin artması ilə bağlı olacaq".
Ekspert bildirib ki, yeni il qabağı tələbatın artımına uyğun olaraq ölkəyə gətirilən məhsulların çeşidi və həcmi artır: "İlin sonuna yaxın fiziki və hüquqi şəxslərin valyuta ehtiyacı artır. Son illərin göstəriciləri bunu deməyə əsas verir ki, yəqin yanvar ayında əhalinin nağd dollar alışında azalma qeydə alınacaq. Amma əsas məsələ ondan ibarətdir ki, hələ də manatın gələcək məzənnəsi ilə bağlı gözlənti var. Bu gözləntilər qaldıqca, yəni məzənnənin dəyişmə ehtimalı qaldıqca valyutaya tələbat artacaq və insanların əlində olan valyutanın satışında da azalma müşahidə olunacaq".
"Gələn ilin büdcəsinin xərc hissəsində ciddi artım müşahidə olunacaq. İşğaldan azad edilmiş torpaqların təhlükəsizlik təminatı, minaların təmizlənməsi, infrastrukturun qurulması ilə bağlı əlavə vəsaitə ehtiyac yaranacaq. Əlavə vəsaitin mənbəyi Neft Fondudur. Pandemiya ilə əlaqədar kəskin şəkildə vergi və yaxud gömrük daxilolmalarının artması gözlənilmir. Ona görə də büdcəyə əsas vəsaitin transferti üçün yenə Neft Fondunun vəsaitlərindən istifadə olunacaq" - deyə o əlavə edib.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin dosenti Emin Qəribli isə Sputnik Azərbaycan-a deyib ki, nağd dollar alışının artmasının ilk səbəbi psixoloji amildir: "Türkiyədə və digər ölkələrdə devalvasiya gedir və ona görə də likvidlik kimi dollara müraciət edirlər. Nağd dollar alışının artmasının digər səbəbi idxalın artmasıdır. Son dövrlər məsələn, avtomobil idxalı artıb. İdxal artırsa, deməli sosial durumda dirçəlmə var. İnsanların sosial vəziyyəti düzəldikcə idxal olunan məhsullara daha çox müraciət edirlər. Çünki bəzi məhsullar ölkədə istehsal edilmir. Digər tərəfdən neftin qiyməti azalıb. Bundan başqa, yeni il qabağı alış-veriş artır və bu da nağd dollar alışına təsir edir. Bu hal isə sosial vəziyyətin yaxşı olduğunu göstərir".
"Azərbaycanda devalvasiya təhlükəsi yoxdur. Biz artıq ağır dövrü keçdik. Bu gün neftin qiyməti stabildir və hazırda bizim iqtisadiyyatımız daha yaxşıdır" - deyə ekspert bildirib.
Onu da qeyd edək ki, əhalinin banklara satdığı nağd dolların həcmi isə azalıb. Belə ki, bu ilin oktyabr ayında əhalinin banklara satdığı nağd dolların həcmi 86 milyon 252 min dollar olub. Bu da bu ilin sentyabr ayı ilə müqayisədə 32 milyon 761 min dollar və ya 27,5% azdır.
