Nigar İsgəndərova, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 24 noyabr — Sputnik. İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin icraçı direktorun müavini Ramil Hüseyn Ermənistanın kütləvi informasiya vasitələrinə istinadən bildirib ki, artıq bu ölkənin üzümçülük sektorunda da ciddi problemlər yaşanır. Ermənistanda hərbi səfərbərliyin davam etməsi üzüm emalı zavodlarının tam gücü ilə işləməsinə təsirsiz ötüşməyib. Nəticə etibarı ilə üzüm emalı müəssisələri aldıqları üzümün qiymətini kəskin ucuzlaşdırıblar.
Məlumatlara görə, hazırda Ermənistanda emal müəssisələri üzümün bir kiloqramını 90 drama (0,18 dollar) və ya ondan da daha aşağı qiymətə alırlar. Ötən il isə Yerevan Konyak Zavodu üzümün bir kiloqramını topdan 140-150 drama alırmış. Bu isə o deməkdir ki, müharibənin də təsiri ilə Ermənistanda üzümün qiyməti 40 faizə qədər ucuzlaşıb və Ermənistan fermerləri ili ciddi şəkildə zərərlə başa vurublar. Emal müəssisələrinin tam gücü ilə işləməməsi isə növbəti ildə Ermənistanın spirtli içkilər ixracında da ciddi azalmaların ola biləcəyini proqnozlaşdırmağa əsas verir.
Qeyd edək ki, 2019-cu ildə Ermənistanın ixracının 11 faizə qədərini spirtli içkilər təşkil edib. Göründüyü kimi, Ermənistanın Azərbaycana qarşı həyata keçirdiyi işğalçı müharibənin təsirləri bu ölkənin iqtisadiyyatını çökdürməkdədir. Artıq Ermənistanda vətəndaşlar həyatın bütün sahələrində müharibənin acısını hiss edirlər və bunun getdikcə böyüyərək işğalçı dövləti fəlakətə sürükləyəcəyi qaçılmazdır.
Ermənistandakı durğunluq yalnız bununla da kifayətlənmir. Belə ki, Ermənistan üçün aparıcı bazarlardan biri olan Rusiyada Baytarlıq və Fitosanitar Nəzarət üzrə Federal Xidmət mozaika virusuna görə Ermənistandan pomidorun idxalını məhdudlaşdıra biləcəyini açıqlayıb. Xidmət Ermənistana Rusiyaya göndərilən tərəvəzlərə nəzarəti gücləndirməyi tapşırıb. Bildirilib ki, tərəvəzlərdə virus təkrar aşkarlanarsa, pomidorun Ermənistandan idxalı məhdudlaşa bilər.
Müharibədə məğlubiyyət və iqtisadi gərginlik bir yandan, COVID-19 da digər tərəfdən ölkə iqtisadiyyatını çökdürməkdə davam edir. Bu gün dünyada COVID-19-dan ən çox təsirlənən ölkələr sırasında Ermənistan da var. Belə ki, bu günədək Ermənistanda ümumi yoluxanalrın sayı 93 min 448, ölənlərin sayı isə 1391-dir. Hazırda ölkədə aktiv COVID-19 xəstələrinin sayı isə 35 mindən artıqdır. Artıq COVID-19-un vurduğu zərərlə əlaqədar olaraq ölkənin bir sıra sahələrində ciddi durğunluq yaşanır.
Son bir ayda isə Ermənistanın itkiləri daha da artıb. Rəsmi Yerevan da bu itkiləri etiraf edir. Belə ki, Ermənitanın Baş naziri Nikol Paşinyanın müavini Mqer Qriqoryan isə bildirib ki, hərbi vəziyyət, təbii ki, büdcəyə və iqtisadiyyata təsir edib və edəcək: "Müvafiq olaraq biz çağırışla əlaqədar yaranmış riskləri necə neytrallaşdırmaq, sabit sosial-iqtisadi vəziyyəti geri qaytarmaq barədə düşünməliyik".
Bundan öncə isə Ermənistan Maliyyə Nazirliyi 2020-ci il üçün Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) üzrə proqnozlarına dəyişiklik etməli olub. Belə ki, Ermənistan maliyyə naziri Atom Cancuqazyan 2020-ci ildə Ermənistanda ÜDM-in aşağı düşmə proqnozunun 2,6% əvəzinə 6% olacağını etiraf edib.
Onun sözlərinə görə, 2020-ci il dövlət büdcəsinə əsasən ümum daxili məhsulun 7,095 trilyon həcmində (16,1 milyard dollar) olması planlaşdırılıb, lakin oktyabrda bu proqnoz 6,170 trilyon drama (12,5 milyard dollara) endirilib.
Nazir, həmçinin qeyd edib ki, dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti 2020-ci ildə 65%, 2021-ci ildə isə 63,2% olacaq.
Ölkədə demoqrafik vəziyyət də kritik həddə çatıb. Belə ki, 1990-cı ildən etibarən Ermənistanda demoqrafik çöküş davam edir. Hazırda ölkə əhalisi rəsmi rəqəmlərə görə, 2 milyon 964 min 633-dür. Hansı ki, 1990-cı ildə bu rəqəm 3 milyon 538 min 171 olub. 1950-1990-cı illərdə ölkədə demoqrafik vəziyyət qismən yüksələn xətlə davam etsə də, 1990-cı ildən sonra doğumların aşağı olması ilə əhali sayında azalmalar qeydə alınıb. 2004-cü ildən etibarən əhalinin sayı 3 milyondan da aşağı düşüb.
Bəs, belə bir durumda ölkəni başqa hansı sahələrdə fəlakət gözləyir?
Politoloq İlqar Vəlizadənin Sputnik Azərbaycan-a dediyinə görə, qarşıdakı müddətdə də Ermənistanda vəziyyət daha da gərginləşəcək: "Bir yandan müharibədə məğlubiyyət, digər tərəfdən də COVID-19 virusunun olması iqtisadiyyatın bütün sahələrinə mənfi təsir göstərir. Ermənistan son illərdə xüsusən turizmdən kifayət qədər vəsait əldə edirdi. Lakin ölkədə virusun tüğyan etməsi bu sahədə də çox güman ki, geriləməyə səbəb olacaq".
"Ermənistanın iqtisadi strukturunda xidmət sahələri böyük yer tuturdu. Ümumdaxili gəlirdə 56-58 faiz məhz xidmət sahələrinin hesabına idi. Düşünürəm ki, bu sahələrdə də geriləmə olacaq", - deyə ekspert əlavə edib.
O bildirib ki, turizm və turizmə bağlı olan sahələrlə yanaşı, tikintidə də geriləmə olacaq: "Tikinti sosial rifaha bağlı sahədir. Lakin belə bir dövrdə Ermənistanda sosial rifahdan danışmaq belə mümkün deyil".
İ.Vəlizadə Ermənistanda kənd təsərrüfatı sahəsində də durumun ürəkaçan olmadığını bildirib: "Erməni ekspertlər də bildirir ki, son dövrlərdə buğda əkininə bağlı olan sahələr 50 min hektar azalıb. Eyni zamanda da kartof əkini üçün ayrılan sahələr də 10 min hektaradək azalıb. Bu isə o deməkdir ki, hazırda da Ermənistanda əkinçiliklə bağlı böyük problemlər var və qarşıdakı illərdə də bu problemlər davam edəcək".
"Ermənistanın kənd təsərrüfatında əsas ixracı məhz bostançılıq, tərəvəzçiliklə bağlıdır. Hazırda isə bu sahələrdə də müəyyən durğunluq yaşanır. Çünki ölkənin ixrac imkanları azalır", - deyə politoloq əlavə edib.
