BAKI, 24 iyun — Sputnik. Türkiyə artıq yeni bir mərhələyə qədəm qoyur. Belə ki, ötən gün baş tutan İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi sədri vəzifəsi uğrunda keçirilən seçkilərdə “Cumhur” İttifaqının namizədi Əkrəm İmamoğlu istanbulluların 54,20%-nin səsini toplayaraq öz rəqibi, Türkiyənin sabiq baş naziri, sabiq parlament sədri Binalı Yıldırıma (44,98%) qalib gəldi. İki namizədin arasında olan səs fərqi isə nə az nə çox 806.767 oldu.
Nəticələri ləğv edilən 31 mart seçkilərində bu fərqin 13 min olması, son iki ayda İstanbulda Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) öz reytinqini, populyarlığını itirməsinin bariz göstəricisidir. İstanbulda 1994-cü ildən, yəni son 25 ildə davam edən Ərdoğan və onun partiyasının üstünlüyünə də son qoyulmuş oldu. Bununla da faktiki olaraq Türkiyədə AKP-nin yenilməzliyi anlayışı ortadan qalxdı. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan daha əvvəl özü bəyan etmişdi ki, "İstanbulda kim qalib olarsa, Türkiyədə də qalib odur" və ya AKP liderinin öz sözləri ilə desək hazırkı durumda o məğlub durumdadır.
Türkiyədə bələdiyyə seçkiləri və yenilənən İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyə seçkiləri, ümumilikdə bir neçə ay davam edən bu proses qardaş ölkənin xarici siyasətində ziddiyyətli və mürəkkəb bir dövr fonunda gedirdi. Daxili auditoriya bir növ bu seçkilərə köklənmişdi və ölkənin xarici siyasəti, qonşu və müttəfiqlərlə münasibəti sanki arxa plana keçmişdi. Yeri gəlmişkən, bəzi ekspertlər AKP və MHP-nin yaratdığı "Millət İttifaqı"nın İstanbulda uğursuzluğunu bu ölkənin xarici siyasətdə səhvləri və bunun nəticəsində yaşanan iqtisadi geriləmə ilə əlaqələndirirlər. Artıq Türkiyədə yerli seçkilər geridə qaldı və fövqəladə, növbədənkənar seçkilər baş verməzsə, Türkiyədə ən yaxın dövrdə keçirilməli seçkilər 2023-cü ildə baş tutacaq. Bu isə o anlama gəlir ki, Türkiyənin xarici siyasəti bu ölkədə yenidən ön plana çıxacaq. Hələ ki, yaxın gələcəkdə baş verə biləcək hadisələr Türkiyə və bu ölkənin iqtisadiyyatına yaxşı heç nə vəd etmir.
Qarşıdan iyul ayı gəlir və bu ayda artıq uzun müddət Türkiyə - ABŞ münasibətlərinin gərgin olmasına səbəb olan Rusiyanın "S-400" zenit-raket komplekslərinin Ankaraya təhvil verilməsi və bu ölkə ərazisində quraşdırılması nəzərdə tutulub. Bu sövdələşmənin əleyhinə olan ABŞ dinc oturmaq niyyətində deyil. Belə ki, komplekslərin alınmasına dair sazişdən imtina etməyəcəyi təqdirdə rəsmi Ankaranı sanksiyalarla hədələyən Vaşinqton artıq iyul ayında bu ölkəyə qarşı üç yeni sanksiya paketini tətbiq etmək imkanını nəzərdən keçirir. ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurası, Dövlət Departamenti və ABŞ Maliyyə Nazirliyinin rəsmiləri arasında müzakirə olunan ən ciddi sanksiyalar paketi onsuz da çətin dövrlər yaşayan Türkiyə iqtisadiyyatını tamamilə silkələyəcək.
Bundan əlavə, Pentaqon beşinci nəsil "F-35" qırıcı təyyarələrində təlim keçən türk pilotları artıq təlimlərdən uzaqlaşdırıb və bu təlimlərə yeni türk pilotların cəlb olunmayacağını bəyan edib. Tramp administrasiyası daha da irəli gedərək "S-400" zenit raket komplekslərinin Türkiyədə yerləşdiriləcəyi təqdirdə bu ölkəyə son nəsil "F-35"-lərin verilməyəcəyini də bəyan edib. ABŞ rəhbərliyi hazırda Türkiyənin müdafiə sektorunda olan bir neçə şirkətə qarşı sanksiyalar tətbiq etməyi də nəzərdən keçirir. Bu cür cəzalar şirkətləri ABŞ maliyyə sistemindən ayıracaq ki, bu da sanksiya tətbiq ediləcək Türkiyə şirkətlərinin ABŞ istehsalı olan məhsulları almağını və ya öz məhsullarının ABŞ ərazisində satılmasını mümkünsüz edəcək.
Düzdür, rəsmi Ankara Vaşinqtonun sanksiya qəbul edəcəyi təqdirdə bu ölkəyə qarşı cavab tədbirləri görəcəyini bəyan edir. Lakin Vaşinqtondan fərqli olaraq, Ankaranın cavab addımlarının bir o qədər də effektiv olacağı inandırıcı deyil.
Bu arada Vaşinqtonda Türkiyəni sanksiyalarla hədələyən yeganə müttəfiqi deyil. Belə ki, ötən həftə Avropa Komissiyası da Ankaranı sanksiyalarla hədələyib.
Bilindiyi kimi Kipr adasının şelf zonasında və xüsusi iqtisadi zonasında qaz yataqları aşkarlanıb. Türkiyə isə öz növbəsində regionun təbii sərvətlərində onun da haqqının olduğunu bəyan edir. Hazırda bu ərazidə Türkiyəyə məxsus "Fatih" qazma qurğusu var. Bundan əlavə "Yavuz" gəmisi də regiona cəlb olunub. Yunanıstan və Kipr rəhbərliyi isə Xüsusi iqtisadi zonada Türkiyə gəmiləri tərəfindən geoloji kəşfiyyat işlərinin aparmasını təxribat kimi dəyərləndirib.
Vəziyyət o yerə çatıb ki, artıq məsələyə Avropa Kommisiyası da reaksiya verməli olub. Belə ki, Türkiyənin regionda addımlarının qəbuledilməz olduğunu bəyan edən Avropa Komissiyasının rəhbəri Jan Klod Yunker Türkiyəyə qarşı tədbirlərin görüləcəyini bəyan edib: " Biz bu məsələdə Kiprlə tamamilə həmrəyik. Türkiyənin Kiprin ərazi sularında etdikləri tamamilə qəbuledilməzdir. Avropa Komissiyasına məsələ ilə bağlı təkliflərin hazırlanması tapşırılıb. Bu təkliflər tez bir zamanda qəbul olunmalıdır. Biz elə də edəcəyik. Bu yumşaq qərarlar olmayacaq".
Avropa Komissiyasının bu həftə ərzində məsələ ilə bağlı qərarlar hazırlayacağı qəbul etməsi gözlənilir.
Bütün bu sadalananlar onsuzda öz yaxşı dövrünü yaşamayan Türkiyə və Türkiyə iqtisadiyyatına olan təzyiqləri artırır. Görünən budur ki, qardaş ölkə üçün kritik bir ay başlayır. Əgər prezident Rəcəb Rayyib Ərdoğan və onun hökuməti qarşıda duran çağırışların öhdəsindən layiqincə gələ bilməzsə bu ölkədə iqtisadiyyatın zəifləməsi ilə sosial problemlər özünü daha da qabarıq şəkildə göstərəcək. Nəticədə isə Türkiyədə növbədənkənar seçkilər qaçılmaz olacaq.
Belə bir durumda növbəti seçkilərin necə nəticələnəciyini isə düşünmək qalır.
