Kəmalə Əliyeva, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 7 may — Sputnik. Bakı Kitab Mərkəzində məşhur rusiyalı teleaparıcı, "Rossiya-Kultira" telekanalının şərhçisi Vladislav Flyarkovskinin yaradıcılıq gecəsi keçirilib. Məşhur teleaparıcının uşaqlığı Azərbaycanda keçib. Flyarkovski Sputnik Azərbaycan-a müsahibəsində Bakı ilə bağlı xatirələrini bölüşüb.
- Vladislav Pyeroviç, uşaqlığınızın şəhəri olan Bakı ilə bağlı uşaqlıq xatirələriniz necədir?
- Mənim doğum haqqında şəhadətnaməmdə Bakıda doğulduğum yazılıb. Amma əslində belə deyil. Anam doğuşdan qabaq Başqırdıstan Respublikasının Oktyabr şəhərinə anasının yanına gedib ki, məni orada dünyaya gətirsin. Mən doğulandan sonra o, dərhal öz vətəni Bakıya qayıdıb. Hesab edirəm ki, bütün formallığına baxmayaraq, doğum haqqında şəhadətnaməmdə yazılan daha doğrudur. Mənim valideynlərim və bacım Bakıda doğulub, böyüyüblər. Bir sözlə, biz hamımız ailəlikcən köklü bakılıyıq.
Uşaqlıqda adam şəhərə az qaynayıb-qarışır. Mənim üçün Bakı daha çox Nərimanov rayonunda 16-cı Vağzal (hazırkı Faiq Yusifov küçəsi - red.) küçəsindəki doğma məhəlləmdir. Mən böyüyəndə 14 nömrəli tramvayla Sabunçu vağzalına getməyə başladım. Uşaqlıqda nağılları çox sevirdim. Anam mənə tez-tez nağıl oxuyurdu. Mənə elə gəlirdi ki, bu nağılların qəhrəmanları Hökumət Evinə oxşayan evdə qıfıl altında yaşayırlar. Biz 1970-ci ilə qədər Bakıda yaşadıq. Atam bizi Moskvaya köçürmək üçün getdi və iki il sonra bu gerçəkləşdi. Mən Bakıdan gedəndə 12 yaşım vardı.
- Bakıdan Moskvaya köçmək sizin üçün nə dərəcədə çətin idi?
- Mənim üçün bu şok idi. Mənə elə gəlirdi ki, Moskva tam bir kainatdır, çünki miqyaslar tamamilə başqa idi. Mən çox uzun müddət sonra özümə gəldim. Uzun müddət ləhcə ilə danışırdım. Bu, hamıya gülməli gəlirdi. Mən "djem" və "djaz" sözlərini deyə bilmirdim, "cem" "caz" deyirdim. Bakıda Azərbaycan dilində çox az danışırdılar. Mən burada 212 nömrəli məktəbin rus bölməsində oxuyurdum. Yusif Eyvazov (Azərbaycanın xalq artisti, opera müğənnisi - red.) da orada oxuyub. O da Nərimanov rayonunda böyüyüb. Bu məktəbdə birinci sinifdən başlayaraq bizə Azərbaycan dilini də keçirdilər. Təəssüf ki, dil danışmayanda çox tez unudulur.
- Doğma diyara tez-tez gəlirsiz?
- Təəssüf ki, nadir hallarda gəlirəm. Elə vaxtlar olub ki, mən hər il Bakıya gəlmişəm. Burada demək olar ki, qohumlardan heç kəs qalmayıb, yalnız bir neçə dostum var. Axırıncı dəfə Roma dayımın ailəsi Azərbaycandan köçüb. Amma burada Yasamal qəbiristanlığında ata nənəm və babam dəfn edilib. Mən hər dəfə Bakıya gələndə bu qəbiristanlığa gedərək bir qədər onlarla qalıram.
- Bəs sizin üçün yeni Bakı necədir?
- Bizim hər birimiz səhərlər yuxudan oynanandan sonra yuyunur, dünəndən seçdiyimiz gözəl paltarlarımızı geyinir və bəzənirik. Müasir Bakı da məndə eynilə səhərləri oyanıb özünü tədricən qaydaya salan şəhər təəssüratı yaradır. İllər keçir, dəb dəyişir və şəhər də öz "paltar"ını dəyişir. Bakı bütün bu illər ərzində yalnız pencəklərini dəyişib (gülür).
- Bakıya gəlişinizin səbəblərindən biri də Bakı Kitab Mərkəzində keçirilən yaradıcılıq görüşünüzdür. Gecəyə çox sayda pərəstişkarınız gəlmişdi. Sizcə görüş necə keçdi?
- Söhbətə başlayandan dərhal sonra başa düşdüm ki, bu görüşə mənim məşğul olduğum sahə - jurnalistika və mədəniyyətlə çox maraqlanan insanlar toplaşıb. Onlar düzgün və dəqiq suallar verirdilər. Adamlar müxtəlif yaşlarda idilər. Yaşlı nəsildən olan tamaşaçılar nisbətən üstünlük təşkil edirdi ki, bu da təbii idi. Mən ən enerjili və emosional nəslin gənc nəsil olduğu barədə müzakirələrlə razı deyiləm. Çünki mənim həyat təcrübəm göstərir ki, hər şey əksinədir. Yaşlı nəsil ömrünün böyük hissəsini yaşayıb. Onların daim ətrafda baş verənlərlə bağlı sualları yaranır, çünki daha çox başa düşürlər. Ona görə də onlar daha çox narahat olur və əsəbləşirlər. Bu görüşdə də hər şey belə oldu. Yaşlı nəsildən olan insanlar daha çox sual verdilər. Orada jurnalistika barədə suallar verən tamaşaçılar da var idi. Hamını bir sual çox narahat edirdi - feyklərlə, yalan informasiyalarla nə etməli?
- Bizə məlumdur ki, siz memar olmağı çox istəmisiz, ancaq Moskva Dövlət Universitetinin (MDUİ) Jurnalistika Fakültəsinə daxil olmusuz. Niyə?
- Mən, çoxları kimi həyatın apardığı yerə getmişəm. Arxitektor, yaxud dizayner olmağı çox istəmişəm. 1975-ci ildə məktəbi bitirərkən mənə elə gəlirdi ki, bu sənət gələcəyin sənətidir. Mən yeni memarlıq üslubu yaratmaq istəyirdim. Kifayət qədər bal toplamadığıma görə məni o ali məktəbə götürmədilər. Orada rəsm çəkmək lazım idi, mən isə bunu bacarmırdı. Mən bir il öyrənib yalnız 3-ə layiq çəkə bildim. Çox çalışdım, amma alınmadı. Sonra orduya getməli oldum. Dəniz donanmasına düşdüm və ona görə də 2 il yox, 3 il qulluq elədim. Orduda çoxlu foto çəkdirmişdim. Atam Azərbaycanda çox məşhur fotoqraf olub. O, "Molodyoj Azerbaydjana" (Azərbaycan gəncləri) qəzetində işləmişdi.
Sonralar Bakıda mənə Rüstəm İbrahimbəyovun qonağı olmaq nəsib oldu. Onunla görüşərkən biz mənim Bakı həyatım barədə söhbət etdik. İki saatdan çox söhbət elədik, baxmayaraq ki, biz heç vaxt birlikdə bu qədər vaxt keçirməmişdik. Mən ona atam barədə danışdım. Rüstəm dərhal xatırladı ki, "Molodyoj Azerbaydjana" qəzetində iki çox yaxşı fotoqraf işləyib - Valentin Feldman və Pyotr Koqan. Sonuncu mənim atam idi. Rüstəmin qardaşı Maqsudun bu qəzetdə məqalələri çap olunmuşdu, ona görə də o, atamı yaxşı tanıyırdı. Atam rayonlara gedərək həddindən artıq çox şəkil çəkib. Onu hamı Petya kimi tanıyıb, baxmayaraq ki, əsl adı Pyer idi.
Atam mənə foto çəkməyi və foto çıxartmağı öyrətmişdi. Bütün bunlar mənə orduda çox kömək elədi. Bununla yanaşı, mənim bir sıra mətnləri yazmaq qabiliyyətim var idi. Ona görə də həmişə öz fotolarıma mətn yazırdım. Bu, mənim diqqətimi dəhşətli dərəcədə cəlb edirdi. Ordudan sonra operator olmaq qərarına gəldim. Ona görə də Ümumrusiya Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutuna (ÜDKİ) getdim. Amma məni ora da götürmədilər, çünki yenə də lazımi qədər bal toplamamışdım. Mən həmişə bal toplaya bilmirdim. Mənə 5 almaq lazım idi, amma həmişə 4 alırdım. ÜDKİ-yə çox adam daxil olmaq istəyirdi, amma bu, çox çətin idi. Kimsə mənə dedi ki, (onun kim olduğunu indiyə qədər də xatırlaya bilmirəm) MDU-nun Jurnalistika fakültəsində Marina Yevseyevna Qoldoskaya dərs deyir. O, emalatxanaya rəhbərlik edir və ora istedadlı uşaqları toplayır. O, onları sənədli filmlər rejissoru və operatoru kimi hazırlayır, özü filmlər çəkir. Onda başa düşdüm ki, mənə lazım olan da elə budur. Beləcə, MDU-ya daxil oldum. Marina Yevseyevnadan öyrənəndən sonra kadrlarla işləmək üçün bir sıra test keçirdim. Bu, məni özünə cəlb elədi.
- Sizin jurnalistika karyeranızda 3 il işlədiyiniz İsrail böyük yer tutur. Sizi ora göndərəndə, artıq şöhrətin zirvəsində idiniz. Bu təyinat sizin üçün gözlənilməz idi, yoxsa, buna hazır idiniz?
- Mən buna hazır deyildim. Bizə bürolara getmək təklif olunanda, mən imtina etmirdim, çünki həmkarlarım artıq büroların olduğu yerlərdə işləmişdilər.
Bu, mənim jurnalistika karyeramda ən parlaq dövrdür. İsrailə fevralda getdim. 1993-cü ilin sentyabrında İsraillə Fələstin arasında ictimaiyyət qarşısında açıq şəkildə saziş imzalandı. Onlar bir-birilərini tanıdılar, oktyabrda isə terror aktları başladı. Hər həftə partlayışlar olurdu. Yerusəlimdə 2 dəfə 18 nömrəli avtobusu partlatdılar. O avtobusla mənim ailəm məktəbə gedib-gəlirdi. Bu partlayışları kamikadzelər (özlərini "şəhid" adlandıran terrorçular - red.) törədirdilər. Onlar partlayıcı qurğunu bədənlərinə bağlayaraq özlərini də adamlarla birlikdə partladırdılar. Bu "şəhidlər" Kor Şeyx adlandırılan Şeyx Əhməd Yasin tərəfindən düşünülmüşdü. Ən çox partlayışlar bazar günləri, avtobuslarda çoxlu hərbçilərin olduğu vaxt törədilirdi.
HƏMAS hərəkatının liderlərindən biri ilə görüşümü xatırlayıram. Məncə onu Mustafa adlandırırdılar. Bizim müsahibəmiz hansısa bağçalardan birində baş tutmuşdu. O, üzərində çox sayda portretin asıldığı divarın fonunda oturmuşdu. O, mənə dedi ki, bunlar onların qəhrəmanları - şəhidlərdir və ümumiyyətlə onların hər biri Amerikanın F-16 qırıcı təyyarəsindən daha güclüdür. Bu vaxt məni sanki soyuq tər basdı. Mən onun düz dediyini anlayanda dəhşətə gəldim. Orada baş verənlərin biri digərindən daha çox məni heyrətə gətirirdi. Üç il İsraildə yaşayıb işləyəndən sonra Moskvaya qayıtdım.
- Sizin adınız məncə tarixə bundan əlavə həm də Sovet İttifaqının parçalandığını elan edən ilk aparıcı kimi düşüb. Həmin vaxt siz nə hiss edirdiz?
- Bu, 21 dekabr 1991-ci ildə olmuşdu. Həmin vaxtlar adamlar demək olar, "Vremya" (Zaman-red.) proqramına baxmırdılar. Onu demək olar, nümayişkaranə şəkildə boykot edirdilər, çünki bu proqram hamıda köhnə rejimlə assosiasiya doğururdu. Amma praktiki olaraq, bütün ölkədə yeganə informasiya proqramı "Vremya" idi. Mən şənbə günü işləyirdim. Və həmin hadisə mənim iş günümə təsadüf etmişdi. Mən qorxmuş gözlərimi böyük açaraq "Salam, SSRİ artıq yoxdur" dedim. Mən eşidəndə ki, Sovetlər İttifaqı artıq yoxdur, həqiqətən də hamı kimi bir qədər qorxmuşdum. Heç kəs bilmirdi ki, onun əvəzində nə olacaq.
- Siz uzun müddət siyasi şərhçi olmusunuz, sonra birdən-birə "Kultura" (Mədəniyyət - red.) kanalına keçmisiniz. Belə sərt dönüş nə ilə bağlı idi?
- Həmişə teatrla, kino ilə maraqlanmışam. 2001-ci ildə Ümumrusiya Dövlət Televiziya və Radio Yayımları Şirkətinin sədri Oleq Dobrodeyevdən təklif aldım. Biz birlikdə "Vesti" proqramını hazırlayırdıq. Həmin vaxt mənim telekanallardan biri ilə müqaviləm başa çatmışdı və o, maraqlandı ki, bundan sonra nə etmək istəyirəm. Biz görüşdük və Oleq mənə bir neçə təklif verdi. Mən dərhal məmnuniyyətlə "Kultura" kanalını seçdim.
- Sizin yetirmələriniz var?
- Mən beş il Rusiya Dövlət Humanitar Universitetində dərs demişəm. Mənim bunu necə edəcəyim özümə də maraqlı idi. Beş ilə mənə kifayət elədi. Sonra bir az bu işdən soyudum. Hesab edirəm ki, istənilən şəxs başqalarına nəsə verməlidir.
- Gənc həmkarlarınızı necə qiymətləndirirsiz və onlara məsləhətiniz nədir?
- Televiziya artıq çoxtərəflidir. Azərbaycan televiziyası ilə tanışlığım yoxdur, çünki bura qısa müddətlik gəlmişəm. Amma düşünürəm ki, o da çoxtərəflidir. Bütün kanallarda müxtəlif intonasiyalar və müxtəlif aparıcılar var. Həmişə hesab etmişəm ki, televiziya özü olanda uğurlu olur. İnsan nəsə yaratmağa başlayanda, orada dərhal səhvlər yaranır. Bu, çox gözə çarpır. Hətta ən sadə adam da aparıcının gözlərinə baxanda onun yalan danışıb-danışmadığını fərq edə bilir.
- Elə bir arzunuz olubmu ki, onu həyata keçirə bilməmisiz?
- Mənim arzularım var və vaxt-vaxt onları həyata keçirə bilirəm. Mən səyahət etməyi xoşlayıram. İş həmişə buna imkan vermir. Bir qədər azad olduğum vaxtlar olub ki, onda çox gəzmişəm, çoxlu fotolar çəkmişəm. Bu, mənə "Avtobioqrafika" kitabını yazmağa imkan verib. Mən o kitabı Bakı Kitab Mərkəzinə də hədiyyə etdim. Orada müxtəlif ölkələrdə çəkilmiş 150 fotoşəkil var.
- Bakılılara nə arzulayardız?
- Bütün bakılılara, eləcə də burada yaşayanlara arzu edirəm ki, bu şəhəri tərk etməsinlər. Budur, mən artıq 49 ildir Bakını tərk etmişəm, amma o, hələ də məni özünə çəkir. Artıq mənim böyüdüyüm ev sökülüb, atamın doğulub-böyüdüyü məhəllə yoxa çıxıb. Ev yox olub, amma şəhər yaşayır və məni özünə cəzb edir.
