BAKI, 7 iyul — Sputnik. Pentaqon Hörmüz boğazında gəmilərin sərbəst hərəkətini təmin etmək gücündədir. Bu barədə ABŞ ordusunun Mərkəzi Komandanlığının rəsmi nümayəndəsi Bil Urban deyib.
"ABŞ və tərəfdaşları regionda təhlükəsizlik və stabilliyi təmin edirlər. Biz beynəlxalq normalar əsasında naviqasiya və kommersiya daşımalarının sərbəstliyini təmin etməyə hazırıq", — o bildirib.
Qeyd edək ki, İran bundan öncə ölkə neftinin ixracına qadağa qoyulacağı halda Hörmüz boğazını bağlayacağını açıqlamışdı.
ABŞ prezidenti Donald Tramp İrana qarşı sanksiyalar tətbiq edəcəyi və onun neft ixracını məhdudlaşdıracağı təqdirdə, neftin bir barelinin qiyməti qısa bir zamanda 100 dollar həddinə çata bilər.
İranın OPEC-dəki nümayəndə heyətinin rəhbəri Hüseyn Kazimpur Ərdəbili bəyan edib ki, bütün dünya istehlakçılarının neft, xüsusilə də ABŞ-da benzinə görə artıq pul ödəmələrinə görə məsuliyyət bütövlüklə Donald Trampın üzərinə düşür.
ABŞ isə İran qarşısında konkret şərtlər irəli sürür. Tehranın bu şərtləri qəbul edəcəyi əlbəttə ki, inandırıcı görünmür. İranın bu gün Suriyada qalib mövqedə olduğu bir vaxtda, Vaşinqtonla sözügedən saziş özlüyündə İranın kapitulyasiyasına bərabər olardı. Tehranın Suriyada qələbə qazanması İranın İsrail sərhədlərinə birbaşa çıxış imkanı yaradır, bu isə Trampı idarə edən qüvvələri ciddi şəkildə narahat edir. Ona görə İranın bu kontekstdə geri çəkiləcəyini gözləməyə dəyməz.
Başlıca sual ondan ibarətdir ki, İranın düşmənləri Tehranın bu şərtləri qəbul edəcəyi təqdirdə, ona təhlükəsizlik və maraqlarının qorunması ilə bağlı qarantlar verməyə hazırdırmı? Tarix sübut edir ki, Vaşinqton heç bir vaxt zəmanət vermir. Bu baxımdan, İranda da anlayırlar ki, ABŞ-ın şərtlərini qəbul edəcəyi təqdirdə də Vaşinqton təzyiqlərindən əl çəkməyəcək. Tramp administrasiyası İranı xəritədən silmək istəyir. Birləşmiş Ştatların təzyiqi ilə Avropa ölkələri də İrandakı böyük layihələri ləğv ediblər.
Bütün bunların fonunda İran – Çin – Rusiya əməkdaşlığı cəlbedici görünür. Pekin İranla münasibətdə öz müstəqil siyasətini yürüdür. Lakin bu ABŞ-ın öz bazarlarını Çinin üzünə bağlamasına qədər davam edə bilər. Yəni hələlik İranla əməkdaşlığın faydaları ilə ABŞ-ın cavab addımlarının ziyanı arasındakı balans Çin şirkətlərinin xeyrinə işləyir. Mənfi balans yarandıqda, Çinin ABŞ-dakı biznesi ciddi diskomfort hiss edə bilər. Bu baxımdan, Avropa şirkətlərinin İrandan çıxacağı, boş qalan yerləri isə Çin şirkətlərinin tutacağı inandırıcı gəlmir.
Burada bir nüansa da toxunaq. İranın neft ixracatında ciddi ixtisar gözlənilmir. Nəticə etibarı ilə, İranın hər hansı "təhlükəsizlik yasıtığı" hazırlaması üçün müəyyən qədər vaxtı olacaq. Tehrana zaman qazanmaq lazımdır və İslam Respublikası buna çalışır.
Azərbaycan da İrana qarşı savaşda tərəf tutmaq istəmir. İran Azərbaycanın yaxın qonşusudur. Ermənistanla əlaqələri olsa da, İran Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyır. Lakin onu da unutmaq olmaz ki, Azərbaycan özü də neft istehsalçısıdır. Sözsüz ki, İranın dünya bazarına neft çıxarması Azərbaycana təsirsiz ötüşmür. Üstəlik İran qaz istehsalçısı kimi də Azərbaycana müəyyən təhlükələr törədə bilər. İran hazırda öz qazını Ermənistan üzərindən keçirməklə Gürcüstana çıxarmaq istəyir. Bu isə Azərbaycanın maraqları ilə birbaşa olaraq ziddiyyət təşkil edir. Lakin Azərbaycanın təzyiqindən sonra Gürcüstan bu məsələ ilə bağlı fikrini dəyişdi.
Bakı Tehrana qarşı savaşda yer almasa da, anlayır ki, bu ölkəyə tətbiq olunan sanksiyaların aradan qaldırılması İranın qaz ixracı ilə bağlı planlarının da həyata keçirilməsinə şərait yarada bilər. Bu isə Azərbaycanın maraqlarına heç bir formada xidmət etmir. İran hakimiyyətində həmişə səmimiyyət çatışmzalığı müşahidə edilib. Digər tərəfdən isə İran hakimiyyəti müsəlmanların qanını tökən, ərazisini işğal edən Ermənistanla dostluq münasibətlərini qoruyub saxlayır. Bu gün Ermənistana elektrik enerjisi, ərzaq məhsulları verən dövlət məhz İrandır. Ermənistan bir növ İranın dəstəyi ilə varlığını qoruyub saxlayır. Azərbaycan İrana qarşı savaşda yer almır, İran isə işğalçı Ermənistanı dəstəkləyir…
