Rahim Zakiroğlu, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 3 may — Sputnik. Böyük Vətən Müharibəsində 700 minə yaxın azərbaycanlı iştirak edib. Döyüşlərdə göstərdikləri şəxsi şücaətlərinə görə 139 həmyerlimiz "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı" fəxri adına layıq görülüb. 30 nəfər şərəf ordeni, 170 min əsgər və zabitimiz isə SSRİ-nin müxtəlif orden və medalları ilə təltif olunub.
Belə veteranlarımızdan biri də 10 mart 1924-cü ildə Lənkəranın Vilvan kəndində doğulan və hal-hazırda da həmin kənddə yaşayan Səmədov Ağadadaş Əbilqasım oğludur. O, Qafqaz dağlarından Berlinədək döyüş yolu keçib.
Veteranımızın döyüş yolu haqqında məlumat əldə etmək üçün yaşadığı Vilvan kəndinə — qəhrəmanımızın yaşadığı evə getdim. Evə çatanda gəlişimdən xəbər tutan Ağadadaş kişinin sevincinin həddi-hüdudu yox idi. 92 yaşlı veteran söhbət zamanı sinəsinə medallar taxılan kostyumunu geyindi.
Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün
Onu Lənkəran Hərbi Komissarlığına 1942-ci ilin oktyabrın 26-da çağırıblar. Müharibə başlayan vaxt o, Lənkəran Subtropik Bitkilər Texnikumunda oxuyurmuş: "Qoşunlarımız güclü silahalanan faşist alman ordusunun qarşısını almaqda çətinlik çəkirdi. Arxa cəbhədə də vəziyyət çox ağır idi. O vaxt bir tələb var idi: "Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün". Sahələrdə toplanlan taxılın çox hissəsini cəhbəyə göndərirdilər. Atam Əbilqasım kişi və anam Gülbanı xanım digər kəndlilər kimi, səhər sübhdən axşam gün batana qədər tarlalarda işləyirdilər.Həmin illərdə bütün evlərdə pəncərələr o qədər dö böyük olmurdu. Kəndimizdə də şayə yayılmışdı ki, nemeslərin kəşfiyyat təyyarələri işıq gələn evləri atəşə tuturlar. Hamı lampa yandırmağa ehtiyat edirdi".
Anam Gülbanı xanım da həmişə səksəkəli yatarmış: "Mən Lənkəran Hərbi Komissarlığına bir neçə dəfə könüllü gedib müraciət etmişdim. Lakin yaşım az idi və texnikumu hələ bitirmədiyim üçün orduya aparmırdlar. Texnikumu bitirdim, 3 ay idi ki, traktor stansiyasında sahə aqranomu işləyirdim. Kəndin digər cavanları ilə bir yerdə cəbhəyə yollandııq".
Vilvandan olan həmyaşıdları — Qafur Mirzəyev, İbrahim Məhərrəmov, Canməmməd Dadaşov və Əlimirzə Səfərov da onunla bir yerdə döyüşə gedib: "Əlimirzə Səfərov müharibədən qayıtmadı. Özü də rəhmətlik Əlimirzə texnikumda mənimlə bir yerdə oxuyurdu. Rəhmətlik Əlimirzə Krasnodarda 3 gün mühasirədə qalıb orda da yaralanıb. Onu hərbi hopispitala aparmışdılar. Həmin hospital faşist təyyarələri tərəfindən bombardman ediləndə rəhmətlik binanın uçuqları altında qaldı".
İlk döyüş
A.Səmədov 77-ci atıcı diviziyası 105-ci atıcı polkun 7-ci rotasında xidmət edib. İlk iştirak etdiyi döyüş də Krasnodar ətrafında olub: "Taman yarımadasnda isə itkimiz çox oldu. İki təpə arasında qalmışdıq. Almanların quru yolunu kəsmişdik. Bizim hərbi hissəmiz bir çayı keçmək istəyəndə almanların hücumu ilə üzləşdik. Qabağa getmək mümkün deyildi, başını qaldıranı düşmən pulemyotu hədəfə alırdı. Rota komandirimiz məni çağırdı, "Sən Xəzərin sahilində böyümüsən. Xəzərin sahilində böyüyən üzməyi də bacarar" dedi və cavab verməyimi gözləmədən çayıb keçib düşməni susdurmağımı əmr etdi".
O, çayı keçməyə başlayır və hiss soyuqdam barmaqlarının keyləşdiyini hiss edir: "Alman pulemyotçusu qalın qamışlıqda gizlənmişdi. O, yaxında olsa da, qamışlar onu görməyə imkan vermirdi. Mən diqqətimi onun harada olduğunu tapmağa yönəltdim və gecənin qaranlığında haradan atəş açdığını müəyyən edə bildim. Əvvəlcə karabinimlə atəş açmaq istədim, amma şaxtadan barmaqlarımı işlədə bilmədim. Nəfəsimlə barmaqlarımı isitdim və sonra qumbaranı pulemyot olan tərəfə atdım. Faşist əsgərləri pulemyotları qarışıq göyə sovruldular".
Bundan sonra sovet əsgərlərinin hərəkəti üçün yol açılıb: "Döyüşdən sonra dincəlməyin ayrı ləzzəti vardı. Döyüşdən sonra rota komandiri yanıma gəlib mənim "İgidliyə görə" medalla təltif olunduğumu dedi. Amma "İgidliyə görə" medalını müharibədən sonra — 1946-cı ildə Lənkəran Hərbi Komissarlığında mənə təqdim etdilər".
(9 oktyabr 1943-cü ildə Taman yarımadasında bir aylıq qızğın döyüşlərdən sonra atışma dayandı. Burada Sovet ordusu düşmənin təqribən 4 min əsgərini əsir aldı, təqribən 1300 top, minomyot və 92 tankını ələ keçirdi — R.M)
"Şöhrət" hissi
1944-cü ilin yayı. Həmsöhbətimizin də içərisində olduğu polk Ukraynada vuruşur: "Bredçev şəhərini almanlardan təmizləyərkən yaralandım. Sağalandan sonra məni 171-ci atıcı diviziyasının 388-ci alayına göndərdilər. Dubni ətrafında irəli gedib kiçik bir xutora çıxdıq. Xutorun axırında buğda zəmilərinə tərəf müdafiə mövqeyi qurdum. Mən pulemyotçu idim, özü də məndə Maksim pulemyotu idi. Faşistlərin buğdalıq tərəfdən gəldiyini görüb başladım atəş açmağa. Alman əsgərləri pulemyot atəşinə tab gətirməyib geri çəkildilər. Bir anlıq arxaya baxdım və bizimkilərdən heç kimi görmədim. Sən demə geriyə çəkilmək əmri verilib. Mən də irəlidə olduğumdan əmri eşitməmişəm".
O, 3 saata qədər həmin mövqedə təkbaşına vuruşub: "Hiss edirdim ki, faşist əsgərləri məni sağ ələ keçirmək istəyirlər. Batalyon komandiri, sən demə uzaqdan bütün baş verənləri müşahidə edirmiş. Orda bir dəfə də yaralandım və belə deyim ki, lap ölümün astanasında olarkən batalyon komandiri əks hücum əmrini verib. Hospitalda yatarkən 3-cü dərəcəli "Şöhrət" ordeninlə layiq görüldüyümü eşitdim. 2-ci dərəcəli "Şöhrət" ordeninə isə Qərbi Ukrayna döyüşlərində layiq görüldüm".
Visla çayı uğrunda qızğın döyüş gedir. Qəhrəmanımız burada düşmənin atəş nöqtəsini susdurmaqla əsgərlərimiz üçün yol açır: "Döyüşdə başımdan ağır yaralandım. Özümə gələndə əvvəlcə heç nə anlamadım. Başımdakı dəbilqəni çxara bilmədim. Üzqırxan ülgüclə başıma pərçim olan dəbilqəni araladım. Ətrafa baxanda tək qaldığımı gördüm. Döyüş yoldaşlarım həlak olmuşdular. Qaranlıq düşənə kimi gözlədim və sonra sürünərək meşəyə tərəf çəkildim. Meşəyə az qalmış bizim əsgərlər məni gördülər. Ordan da hospitala göndərildim və hopitalda olduğum üçün ordeni ala bilmədim".
Sağ ikən yası saxlanılıb
"1945-ci ilin 26 aprelində onun xidmət etdiyi tağımın komandiri yaralanır və tağıma rəhbərlik etmək A. Səmədova həvalə olunur: "Berlinə birinci hücum əməliyyatında iştirak etdik. Qələbəyə sayılı günlər qalırdı, mən ayağımdan yaralandım və növbəti dəfə məni hərbi hospitala göndərdilər. Ordudan isə 1945-ci il dekabrın axırlarında tərxis olundum və evə qayıtdım".
O, Krasnodarda hərbi hospitalda yatarkən, evlərinə itkin düşdüyünə dair "qara kağız" göndərilir: "Mənim üçün yas da tutulub. 40 mərasimi veriləndən sonra isə atamgilə xəbər çatıb ki, mən sağam. Mən isə bunu müharibədən sonra — 1946-cı ildə evə qayıdanda bildim".
63 ildən sonra…
Məlumat üçün bildirək ki, Ağadadaş Səmədov, Böyük Vətən Müharibəsi vaxtı layiq görüldüyü və yaralandığından ala bilmədiyi 2-ci və 3-cü dərəcəli "Şöhrət" ordenlərini 2008-ci ildə alıb. Belə ki, 2008-ci ilin iyul ayında Rusiya Federasiyasının prezidenti Dmitriy Medvedyev Bakıya səfəri zamanı Ağadadaş Səmədovla görüşüb, 63 ildən sonra Səmədovun müharibə vaxtı ala bilmədiyi ordenləri ona təqdim edib və onu Moskvaya, qələbənin 63-cü ildönümü münasibəti ilə keçiriləcək tədbirə dəvət edib. Eləcə də Rusiyada dərc olunan qəzetlərin birində "Награда нашла героя" — "Mükafat öz qəhrəmanını tapdı" adlı bir məqalə də çıxıb. Bundan əlavə, Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko da 2014-cü ildə Qələbənin 64-cü il dönümündə A. Səmədova təbrik məktubu və medal göndərib.
Onu da əlavə edək ki, 1948-ci ildə A. Səmədov Fəxrəndə xanımla ailə qurub. 1988-ci ildə Fəxrəndə Səmədova vəfat edib. Ağadadaş babanın 13 övladı var. Onlardan 3-ü oğlan, 10-u qızdır. 44 nəvəsi 50-ə yaxın nəticəsi və 2 kötücəsi var.
