Təranə Xudabaxşiyeva, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 12 iyul — Sputnik. Azərbaycanda ard-arda baş verən iki devalvasiya bank sistemində ciddi problemlərə gətirib çıxarıb. Banklar yaranmış vəziyyətdə insanların ödəniş qabiliyyətinin aşağı olmasını nəzərə alaraq, müştəri seçimində fərqli meyarlar tətbiq etməyə başlayıb. Belə ki, banklar kredit şərtlərini ağırlaşdırır, müştəriləri diqqətlə yoxladıqdan sonra kredit verir.
Amma bəzi kateqoriyalar var ki, onlara ümumiyyətlə heç bir halda kredit verilmir. Məsələn, jurnalistlər. Bank işçisi, heç bir səbəb göstərmədən jurnalistə şifahi şəkildə bildirir ki, "biz KİV nümayəndələrinə kredit vermirik". Təbii ki, jurnalist bankdan imtina ilə bağlı yazılı izahat tələb edəndə, ona kağız üzərində başqa səbəblər göstərilir.
Bank və maliyyə məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənov Sputnik Azərbaycan-a şərhində bildirib ki, vətəndaşlara verilən kreditlər skorinq sistemi ilə verilir: "Bu sistem İkinci Dünya Müharibəsindən sonra yaranıb. Müharibə zamanı bir çox peşəkar bank işçiləri öldüyü üçün, bu sistemi yaradıblar və proqram əsasında banka kredit almağa görə müraciət edən müştərinin məlumatları yazılır və sistem özü bu müştəriyə nə qədər kredit verməli olduğunu müəyyən edir".
"Mən vaxtilə "Bank of Baku"-da çalışmışam. "Bank of Baku" pərakəndə bankçılıq sahəsində Azərbaycanda ilk bank idi. Yəni, bu bank adi vətəndaşlara kredit verəndə, başqa heç bir bank kredit vermirdi. Mən bankda işləyən zaman jurnalistlər ilə heç bir problem yox idi. Həm də bankların da vəziyyəti yaxşı idi. Amma indi bankların vəziyyəti o qədər də yaxşı olmadığı üçün onlar müştəri seçimində istədikləri cür davranırlar. Bu isə doğru deyil. Bu hal vətəndaşın vəzifəsinə görə diskriminasiyasıdır. Bu da qanuna ziddir" – deyə ekspert əlavə edib.
Ə. Həsənov onu da qeyd edib ki, yaranan problem kütləvi hal alarsa, dövlət qurumlarına müraciət etmək lazımdır: "Xüsusilə, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidmətinə müraciət etmək olar. Həmin xidmətin əməkdaşları banklara gedib bu sahəni araşdıra bilərlər".
Hüquqşünas Elyar Həsənov da deyib ki, belə hallar tamamilə qanunsuzdur: "Bir şəxs jurnalistdir deyə ona kredit verilmirsə və həmin jurnalist bunu məhkəmədə sübut edə bilərsə, o banka problem yarada bilər. Heç bir bank müştəriyə yazılı şəkildə izahat verildikdə, "jurnalist olduğu üçün kredit verilmir" yaza bilməz. Başqa bir çox səbəblər var ki, bu səbəblərə görə kredit vermədiyini qeyd etmək olar".
"Kredit verilərkən bir çox amillər qiymətləndirilir. Məsələn, həmin şəxsin adına olan əmlak, aldığı əmək haqqı, digər banka olan borcları, əvvəl krediti olubsa, o krediti necə verdiyi, yaş həddi, girov qoya biləcəyi əmlakın olması və s. Bu səbəblərdən biri uyğun gəlmirsə, o hal qeyd edilir və səbəb kimi yazılı şəkildə göstərilir" — hüquqşünas vurğulayıb.
"Unibank"-dan mövzu ilə bağlı sorğumuza cavab olaraq bildirdilər ki, rəsmi gəliri olan hər bir ölkə vətəndaşı, hansı sahədə işləməsindən asılı olmayaraq, "Unibank"-ın məhsul və xidmətlərindən istifadə edə bilər: "Minimum 175 manat əmək haqqı alan hər bir vətəndaş kredit üçün "Unibank"-a müraciət edir və müştəri təhlil edilərək onun gəlir və xərclərinə uyğun kredit məbləği ayrılır".
"Hansısa KİV əməkdaşının rəsmi gəliri varsa, kredit mütəxəssisi tərəfindən təhlil edilir və uyğun kredit məbləği ayrılır. "Unibank" KİV nümayəndələrinə ən çox kredit ayıran banklar siyahısındadır. Hazırda bankın KİV nümayəndəsi olan müştərilərinin sayı 2000 nəfərdən çoxdur" — "Unibank"-dan əlavə etdilər.
"Azərbaycan Beynəlxalq Bankı"-nın mətbuat xidmətindən Sputnik Azərbaycan-a verilən açıqlamada isə qeyd olundu ki, nağd pul kreditləri bankın maaş və yaxud pensiya kartı sahiblərinə təklif edilir: "Burada hər hansı peşə məhdudiyyəti yoxdur. Bankın maaş və ya pensiya kartına sahib olan hər kəs, o cümlədən jurnalistlər də Azərbaycan Beynəlxalq Bankından sərfəli şərtlərlə kredit ala bilərlər".
"Kapitak Bank"-ın mətbuat xidməti də sualımıza cavab olaraq deyib ki, "Kapital Bank" yalnız əmək haqqı və pensiyasını onlardan alan müştərilərə kredit təklif edə bilir: "Bəzi KİV nümayəndələri var ki, onlar da əmək haqqını bizim bank vasitəsi ilə alırlar. Lazım olan zaman bu jurnalistlərə kredit verə bilirik".
