https://sputnik.az/20240214/erdogan-niye-misirle-munasibetleri-indi-yaxsilasdirmaq-qerarina-geldi-462632019.html

Ərdoğan niyə Misirlə münasibətləri indi yaxşılaşdırmaq qərarına gəldi?

Ərdoğan niyə Misirlə münasibətləri indi yaxşılaşdırmaq qərarına gəldi?

Sputnik Azərbaycan

Qahirə ilə Ankara arasında münasibətlər 2013-cü ildə kəskin şəkildə pisləşdi - Misirdə hərbi çevrilişdən sonra Ərdoğan Əs-Sisiyə dəstək vermədi. 14.02.2024, Sputnik Azərbaycan

2024-02-14T20:21+0400

2024-02-14T20:21+0400

2024-02-14T20:21+0400

ərdoğan

təhlil

misir

türkiyə

israil

əməkdaşlıq

hərbi texnika

liviya

siyasət

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e8/02/0e/462619812_0:0:2610:1469_1920x0_80_0_0_beb0548d791893b090beeb873847fceb.jpg

BAKI, 14 fevral — Sputnik. Ankara ilə Qahirə arasında siyasi qarşıdurmanın başlamasından 11 il sonra Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Yaxın Şərqdə gərginliyin artması fonunda bu gün Misirə ilk səfərini edəcək. İsrail və Misir bu regionda növbəti eskalasiya raundunda iştirak etdikləri üçün səfər dünya ictimaiyyətində böyük maraq doğurur. Xatırladaq ki, İsrail hakimiyyəti Fələstinin Misirlə həmsərhəd olan Rəfah şəhərində hərbi əməliyyat keçirmək niyyətini açıqlasa da, humanitar fəlakətlə bağlı risklərə görə bütün ərəb ölkələri kimi Qahirə də bunun əleyhinədir. Qahirə ilə Ankara niyə mübahisə etdi? Türkiyə ilə Misir arasında münasibətlər 2013-cü ildə o vaxtkı müdafiə naziri Əbdül Fəttah Əs-Sisinin hərbi çevriliş həyata keçirərək, ölkənin seçilmiş prezidenti, Müsəlman Qardaşlar islam siyasi partiyasının ("müsəlman qardaşlar təşkilatı") nümayəndəsi olan Məhəmməd Mursini devirdikdən sonra kəskin şəkildə pisləşdi (təşkilat Rusiya Federasiyasında qadağan edilib). Mursi ilə sıx əlaqə saxlayan və onu ideoloji müttəfiq hesab edən Ərdoğan çevrilişi pisləyib və Əs-Sisinin gücünü tanımadı. Misirdə sonradan qadağan edilmiş "Müsəlman Qardaşlar" partiyasının rəhbərliyinin bir hissəsi və nümayəndələri digər ölkələrlə yanaşı Türkiyəyə də qaçıblar. Buna görə də Qahirə Ankaranı "terrorçuları gizlətməkdə" ittiham edib. Həmin dövrdə Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və Bəhreyn kimi Körfəz ölkələri də Əs-Sisiyə dəstək verdi və bu, Körfəz ölkələri ilə Türkiyə arasında Soyuq Müharibənin aktiv fazasına səbəb oldu. Hərəkətləri və Prezident Bəşər Əsəd hökuməti Ankara tərəfindən tənqid edilən Suriya ilə əvvəllər əməkdaşlıqdan imtina edən Türkiyə türk diplomatlarının "qiymətli tənhalıq" adlandırdığı vəziyyətə düşüb. Lakin bu tənhalıq Türkiyə iqtisadiyyatına zərbə vurdu - Körfəz ölkələri ilə ticarət kəskin şəkildə azaldı, Misirlə ticarət əlaqələri və ortaq layihələr kəsildi. Üstəlik, Misir Türkiyənin mübahisəli hesab etdiyi ərazilərdə Yunanıstan və Kiprlə birlikdə Aralıq dənizində qaz kəşfiyyatı və işlənməsi layihəsini hazırlamağa başlayıb. İki ölkə arasında münasibətlərdə istiləşmə 2021-ci ildə Türkiyənin o vaxtkı xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlunun Qahirə ilə Ankara arasında kəşfiyyat və milli təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq sahələrində əlaqələrin bərpa olunduğunu deməsi ilə başlayıb. Bununla belə, ölkələr ilk dəfə tammiqyaslı əməkdaşlıq və diplomatik nümayəndəliklərin bərpası barədə yalnız 2023-cü ilin fevralında, Türkiyədə baş verən zəlzələdən sonra Misirin xarici işlər naziri Samih Şükrinin fəlakət bölgəsinə səfər edərək ölkəsinə yardım təklif edəndə elan ediblər. Bunun ardınca Çavuşoğlunun Qahirəyə cavab səfəri oldu və burada Türkiyənin Misirdəki səfirinin geri qayıtması elan edildi. İki ölkə lideri Qətərin vasitəçiliyi ilə Dohada keçirilən futbol üzrə Dünya Kubokunun açılışında ilk dəfə görüşdü və bir-birini səmimi salamladı. Qeyd edək ki, Misirlə barışıq Türkiyənin Yaxın Şərq və Aralıq dənizi ölkələri ilə münasibətlərinin normallaşdırılması prosesində sondan əvvəlki həlqədir. Belə ki, Misirlə münasibətlərin istiləşməsindən əvvəl Ankaranın Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ, eləcə də Türkiyənin sonradan əsas ticarət tərəfdaşlarından birinə çevrilən İsraillə münasibətləri normallaşdı. Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ-yə gəlincə, bu ölkələr son bir neçə ildə Türkiyə iqtisadiyyatının əsas sərmayədarlarına çevrilib, Türkiyə iqtisadiyyatını dəstəkləmək üçün bu ölkənin Mərkəzi Bankına milyardlarla dollar depozit qoyub. Bundan əlavə, Türkiyə ötən ilin dekabrında Ərdoğanın Afinaya səfəri zamanı dostluq və mehriban qonşuluq bəyannaməsi imzalayaraq münasibətləri bərpa etməyə razılaşıb. Yunanıstanla münasibətlər son vaxtlar yaxşılaşıb. Hazırda Misirlə hərbi əməkdaşlığın bərpasından tutmuş iqtisadi əlaqələrin və qarşılıqlı investisiyaların genişləndirilməsinə qədər münasibətlərin tam normallaşması gözlənilir. Türkiyə ilə Misir arasında əməkdaşlığın dörd sütunu Misir və Türkiyə arasında münasibətlərin normallaşması bütün məsələlər və vəzifələri əhatə edir, lakin iki lider arasında əsas müzakirə mövzusunda dörd məqam olacaq. Birincisi, İsrail və HƏMAS arasında mövcud vəziyyəti nəzərə alaraq, tərəflər Yaxın Şərqdə təhlükəsizliklə bağlı bir sıra məsələlərdə ortaq baxışa gəlməlidirlər. Belə ki, İsrailin Qəzza zolağının cənubunda HƏMAS-a qarşı hücumlarının intensivləşməsi səbəbindən Təl-Əvivlə Qahirə arasında münasibətlərin pisləşə biləcəyi gözlənilir. Bir sıra regional siyasətçilər və ekspertlər istisna etmirlər ki, TSAXAL-ın Rəfəhdə mümkün əməliyyatı iki ölkə sərhədində hərbi münaqişəyə səbəb ola bilər. Bu mənada Əs-Sisinin regionun liderlərdən biri olan Türkiyənin Qahirəni tam dəstəkləyəcəyini başa düşməsi vacibdir. Bu, ikitərəfli əməkdaşlığın ikinci mühüm məqamına gətirib çıxarır - təhlükəsizlik məsələləri üzrə qarşılıqlı fəaliyyət və Türkiyə silah və hərbi texnikasının Misirə satışına əsaslanacaq hərbi əməkdaşlıq. Bundan başqa, Qahirə Ankaranı Misir ərazisində türk pilotsuz uçan aparatlarının istehsalını qurmağa, həmçinin Türkiyənin müdafiə sənayesində yeni layihələrə investisiya qoymağa dəvət edib. Bundan əlavə, iki ölkə arasındakı münasibətlərdə iqtisadi komponentin bəlkə də ən vacib hissəsi olacağı gözlənilir. Münasibətlərin normallaşmasından dərhal sonra onlar arasında ticarət dövriyyəsi 2021-ci ildəki 6,7 milyard dollara qarşı 7,7 milyard dollara çatıb. Ölkələr yaxın illərdə bu rəqəmi 15 milyard dollara çatdırmağı, eləcə də qarşılıqlı investisiyaları artırmağı planlaşdırırlar ki, bu da hər iki ölkənin zəifləyən iqtisadiyyatları üçün çox faydalı olacaq. İkitərəfli münasibətlərin dördüncü mühüm məqamı regional əməkdaşlıq, xüsusilə Liviyada sülh və sabitliyə nail olmaq üçün birgə səylər olacaq. Xatırladaq ki, Liviya iki ölkə üçün mübahisə meydanıdır - əvvəlcə Qahirə və Ankara Şimali Afrika ölkəsindəki münaqişənin müxtəlif tərəflərini dəstəkləyiblər. Güman edilir ki, neftlə zəngin dövlətdə siyasi münaqişənin həlli məsələsi Qahirə və Ankara münasibətlərində ən çətin məsələyə çevriləcək: Liviyada sabitliyin bərqərar olması üçün hər iki ölkə bir-birinə güzəştə getməli olacaq ki, bu da yəqin ki, asan olmayacaq. Ancaq Türkiyə üçün Aralıq dənizində, xüsusən də qaz kəşfiyyatı və hasilatında təsirinin artması və Qahirəyə yaxınlaşmanın bu məsələdə həlledici ola biləcəyini nəzərə alsaq, Ankaranın Liviya məsələsini Misirlə müzakirə edərkən tonunu "azaltması" ehtimalı böyükdür. Qeyd etmək lazımdır ki, Türkiyə-Misir münasibətləri tamamilə normallaşdıqdan sonra Türkiyənin region ölkələri ilə münasibətlərini bərpa etmək siyasətində son həlqə Suriya ilə barışıq olacaq ki, bu da şübhəsiz ki, daha çətin olacaq. Lakin beynəlxalq təsirini artırmaq qərarına gələn ölkəni nə dayandıra bilər ki?Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.

2024

xəbərlər

ru_AZ

ərdoğan, misir, türkiyə, israil, əməkdaşlıq, hərbi texnika, liviya, siyasət