https://sputnik.az/20231122/g20-qezza-munaqisesi-iki-dovlet-prinsipi-esasinda-hell-edilmelidir-460786739.html
G20: Qəzza münaqişəsi iki dövlət prinsipi əsasında həll edilməlidir
G20: Qəzza münaqişəsi iki dövlət prinsipi əsasında həll edilməlidir
Sputnik Azərbaycan
Virtual G20 sammiti keçirilib. 22.11.2023, Sputnik Azərbaycan
2023-11-22T22:15+0400
2023-11-22T22:15+0400
2023-11-22T23:12+0400
dünya xəbərləri
narendra modi
g20
g20
g20
yeni dehli
dehli
qəzza
münaqişə
yaxın şərq
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e7/09/09/458455805_0:0:3129:1760_1920x0_80_0_0_0ec47d24184cd089a5a110712d93ba80.jpg
BAKI, 22 noyabr - Sputnik. Qəzza münaqişəsi iki dövlət prinsipi əsasında həll edilməlidir.“Report” xəbər verir ki, Hindistanın Baş naziri Narendra Modi "Böyük İyirmilik" (G20) ölkələrinin Yaxın Şərqdə sabitlik əldə edilməsi üçün Fələstin-İsrail münaqişəsinin iki dövlət prinsipi ilə həllinə dair razılığa gəldiklərini açıqlayıb.“Qərbi Asiyada sabitliyin bərqərar olması üçün iki dövlətli həll zəruridir”, - N.Modi Yeni Dehlinin virtual olaraq keçirdiyi G20 sammitinin sonunda çıxış edərkən deyib.İsrail-Fələstin münaqişəsiOsmanlı İmperiyasının Birinci Dünya Müharibəsində məğlub olmasından sonra Britaniya Fələstin kimi tanınan əraziyə nəzarəti ələ keçirdi.Torpaqda yəhudi azlığı və ərəb çoxluğu, eləcə də digər kiçik etnik qruplar yaşayırdı.Beynəlxalq ictimaiyyət Böyük Britaniyaya Fələstində yəhudi xalqı üçün “milli ev” yaratmaq tapşırığını verdikdə iki xalq arasında gərginlik daha da artdı.Bu, 1917-ci il Balfour Bəyannaməsindən, o zamankı Xarici İşlər Naziri Artur Balfourun Britaniyanın yəhudi icmasına verdiyi vəddən irəli gəlirdi.Bəyannamə Böyük Britaniyanın Fələstin üzərində mandatında təsbit edildi və 1922-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sələfi olan, yeni yaradılmış Millətlər Liqası tərəfindən təsdiq edildi.Yəhudilər üçün Fələstin onların ata-baba yurdu idi, lakin Fələstin ərəbləri də bu torpaqlara sahib olduqlarını iddia etdilər və bu hərəkətə qarşı çıxdılar.1920-1940-cı illər arasında oraya gələn yəhudilərin sayı artdı, çoxları Avropadakı təqiblərdən, xüsusən İkinci Dünya Müharibəsində nasist Holokostundan qaçdı.Həmin vaxtlar həm yəhudilərlə ərəblər arasında, həm də Britaniya hakimiyyətinə qarşı zorakılıq daha da artırdı.1947-ci ildə BMT-də Fələstinin ayrı-ayrı yəhudi və ərəb dövlətlərinə bölünməsinə və Qüdsün (Yerusəlimin) BMT nəzarəti altında xüsusi statusa malik ayrıca bir şəhərə çevrilməsinə səs verildi.Bu plan yəhudi liderləri tərəfindən qəbul edilsə də, ərəblər buna razı olmadıqları üçün heç vaxt həyata keçirilmədi.İsrail necə və nə üçün yaradılıb?1948-ci ildə problemi həll edə bilməyən Britaniya geri çəkildi və yəhudi liderləri İsrail dövlətinin yaradıldığını elan etdilər.Bu dövlət təqiblərdən qaçan yəhudilər üçün təhlükəsiz sığınacaq, həmçinin yəhudilər üçün milli vətən kimi xidmət etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu.Yəhudi və ərəb silahlıları arasında döyüşlər aylar keçdikcə şiddətlənirdi və İsrail dövlətçiliyini elan etdikdən bir gün sonra beş ərəb ölkəsi ona qarşı hücuma keçdi.Yüz minlərlə fələstinli “Əl Nəkbə” və ya “Fəlakət” adlandırdıqları hadisədən qaçdı və ya evlərini tərk etmək məcburiyyətində qaldı.Növbəti il döyüşlər atəşkəslə başa çatdıqda, İsrail ərazinin çox hissəsini nəzarətdə saxladı.İordaniya İordan çayının Qərb sahili kimi tanınan əraziləri, Misir isə Qəzzanı işğal etdi.Qüds qərbdə İsrail qüvvələri ilə şərqdə İordaniya qüvvələri arasında bölündü.Tərəflər arasında heç vaxt sülh sazişi olmadığından sonrakı onilliklərdə daha çox müharibə və döyüşlər baş verdi.1967-ci ildəki müharibədə İsrail Şərqi Qüdsü və İordan çayının qərb sahilini, həmçinin Suriyanın Qolan təpələrinin çoxunu, Qəzzanı və Misirin Sinay yarımadasını işğal etdi.Həmin müharibədən qaçan fələstinli qaçqınların əksəriyyəti və onların nəsilləri Qəzzada və İordan çayının qərb sahilində, eləcə də qonşu İordaniya, Suriya və Livanda yaşayır.Nə onlara, nə də onların nəslinə İsrail öz evlərinə qayıtmağa icazə verməyib - İsrail deyir ki, bu, ölkəni alt-üst edəcək və onun bir yəhudi dövləti kimi mövcudluğunu təhdid edəcək.İsrail hələ də İordan çayının qərb sahilini işğalda saxlayır və bütün Qüdsü onun paytaxtı elan edir, fələstinlilər isə Şərqi Qüdsü gələcək üçün ümid edilən Fələstin dövlətinin paytaxtı kimi tanıyırlar. ABŞ bu şəhəri İsrailin paytaxtı kimi tanıyan bir neçə ölkədən biridir.Son 50 ildə İsrail hazırda 700 mindən çox yəhudinin yaşadığı İordan çayının qərb sahilində və Şərqi Qüdsdə qəsəbələr salıb.İsrail bunu rədd etsə də, yeni salınan qəsəbələrdə məskunlaşma beynəlxalq hüquqa görə qeyri-qanuni hesab olunur - bu, BMT Təhlükəsizlik Şurasının və Böyük Britaniya hökumətinin mövqeyidir.
dehli
yaxın şərq
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2023
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
xəbərlər
ru_AZ
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
narendra modi, g20, g20, g20, yeni dehli, dehli, qəzza, münaqişə, yaxın şərq, yaxın şərq, fələstin, israil
narendra modi, g20, g20, g20, yeni dehli, dehli, qəzza, münaqişə, yaxın şərq, yaxın şərq, fələstin, israil
G20: Qəzza münaqişəsi iki dövlət prinsipi əsasında həll edilməlidir
22:15 22.11.2023 (Yenilənib: 23:12 22.11.2023) Virtual G20 sammiti keçirilib.
BAKI, 22 noyabr - Sputnik. Qəzza münaqişəsi iki dövlət prinsipi əsasında həll edilməlidir.
“Report” xəbər verir ki, Hindistanın Baş naziri Narendra Modi "Böyük İyirmilik" (G20) ölkələrinin Yaxın Şərqdə sabitlik əldə edilməsi üçün Fələstin-İsrail münaqişəsinin iki dövlət prinsipi ilə həllinə dair razılığa gəldiklərini açıqlayıb.
“Qərbi Asiyada sabitliyin bərqərar olması üçün iki dövlətli həll zəruridir”, - N.Modi Yeni Dehlinin virtual olaraq keçirdiyi G20 sammitinin sonunda çıxış edərkən deyib.
İsrail-Fələstin münaqişəsi
Osmanlı İmperiyasının Birinci Dünya Müharibəsində məğlub olmasından sonra Britaniya Fələstin kimi tanınan əraziyə nəzarəti ələ keçirdi.
Torpaqda yəhudi azlığı və ərəb çoxluğu, eləcə də digər kiçik etnik qruplar yaşayırdı.
Beynəlxalq ictimaiyyət Böyük Britaniyaya Fələstində yəhudi xalqı üçün “milli ev” yaratmaq tapşırığını verdikdə iki xalq arasında gərginlik daha da artdı.
Bu, 1917-ci il Balfour Bəyannaməsindən, o zamankı Xarici İşlər Naziri Artur Balfourun Britaniyanın yəhudi icmasına verdiyi vəddən irəli gəlirdi.
Bəyannamə Böyük Britaniyanın Fələstin üzərində mandatında təsbit edildi və 1922-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sələfi olan, yeni yaradılmış Millətlər Liqası tərəfindən təsdiq edildi.
Yəhudilər üçün Fələstin onların ata-baba yurdu idi, lakin Fələstin ərəbləri də bu torpaqlara sahib olduqlarını iddia etdilər və bu hərəkətə qarşı çıxdılar.
1920-1940-cı illər arasında oraya gələn yəhudilərin sayı artdı, çoxları Avropadakı təqiblərdən, xüsusən İkinci Dünya Müharibəsində nasist Holokostundan qaçdı.
Həmin vaxtlar həm yəhudilərlə ərəblər arasında, həm də Britaniya hakimiyyətinə qarşı zorakılıq daha da artırdı.
1947-ci ildə BMT-də Fələstinin ayrı-ayrı yəhudi və ərəb dövlətlərinə bölünməsinə və Qüdsün (Yerusəlimin) BMT nəzarəti altında xüsusi statusa malik ayrıca bir şəhərə çevrilməsinə səs verildi.
Bu plan yəhudi liderləri tərəfindən qəbul edilsə də, ərəblər buna razı olmadıqları üçün heç vaxt həyata keçirilmədi.
İsrail necə və nə üçün yaradılıb?
1948-ci ildə problemi həll edə bilməyən Britaniya geri çəkildi və yəhudi liderləri İsrail dövlətinin yaradıldığını elan etdilər.
Bu dövlət təqiblərdən qaçan yəhudilər üçün təhlükəsiz sığınacaq, həmçinin yəhudilər üçün milli vətən kimi xidmət etmək üçün nəzərdə tutulmuşdu.
Yəhudi və ərəb silahlıları arasında döyüşlər aylar keçdikcə şiddətlənirdi və İsrail dövlətçiliyini elan etdikdən bir gün sonra beş ərəb ölkəsi ona qarşı hücuma keçdi.
Yüz minlərlə fələstinli “Əl Nəkbə” və ya “Fəlakət” adlandırdıqları hadisədən qaçdı və ya evlərini tərk etmək məcburiyyətində qaldı.
Növbəti il döyüşlər atəşkəslə başa çatdıqda, İsrail ərazinin çox hissəsini nəzarətdə saxladı.
İordaniya İordan çayının Qərb sahili kimi tanınan əraziləri, Misir isə Qəzzanı işğal etdi.
Qüds qərbdə İsrail qüvvələri ilə şərqdə İordaniya qüvvələri arasında bölündü.
Tərəflər arasında heç vaxt sülh sazişi olmadığından sonrakı onilliklərdə daha çox müharibə və döyüşlər baş verdi.
1967-ci ildəki müharibədə İsrail Şərqi Qüdsü və İordan çayının qərb sahilini, həmçinin Suriyanın Qolan təpələrinin çoxunu, Qəzzanı və Misirin Sinay yarımadasını işğal etdi.
Həmin müharibədən qaçan fələstinli qaçqınların əksəriyyəti və onların nəsilləri Qəzzada və İordan çayının qərb sahilində, eləcə də qonşu İordaniya, Suriya və Livanda yaşayır.
Nə onlara, nə də onların nəslinə İsrail öz evlərinə qayıtmağa icazə verməyib - İsrail deyir ki, bu, ölkəni alt-üst edəcək və onun bir yəhudi dövləti kimi mövcudluğunu təhdid edəcək.
İsrail hələ də İordan çayının qərb sahilini işğalda saxlayır və bütün Qüdsü onun paytaxtı elan edir, fələstinlilər isə Şərqi Qüdsü gələcək üçün ümid edilən Fələstin dövlətinin paytaxtı kimi tanıyırlar. ABŞ bu şəhəri İsrailin paytaxtı kimi tanıyan bir neçə ölkədən biridir.
Son 50 ildə İsrail hazırda 700 mindən çox yəhudinin yaşadığı İordan çayının qərb sahilində və Şərqi Qüdsdə qəsəbələr salıb.
İsrail bunu rədd etsə də, yeni salınan qəsəbələrdə məskunlaşma beynəlxalq hüquqa görə qeyri-qanuni hesab olunur - bu, BMT Təhlükəsizlik Şurasının və Böyük Britaniya hökumətinin mövqeyidir.
