Neft və qaz olmadan. Rusiya ABŞ və Avropadan pul qazanmağın başqa yolunu tapıb
© © Pexels / John Guccione www.advergroup.com
Abunə olmaq
Braziliya və Hindistan Rusiyadan uran almağa başlayıblar.
BAKI, 8 sentyabr — Sputnik, Nadejda Sarapina. Braziliya son 24 ildə ilk dəfə olaraq 72 milyon dollar dəyərində rus uranını alıb. Həmçinin "Rosatom" da ölkənin yeganə atom elektrik stansiyasını yanacaqla təmin edəcək. Hindistana tədarük bərpa edilib, ABŞ isə idxalı iki dəfədən çox artırıb. Cəmi altı ay ərzində Vaşinqton Moskvaya, təxminən 700 milyon dollar ödəyib. Rusiyanın bazarda mövqeyini necə gücləndirdiyi barədə "RİA Novosti"nin materialında.
Yaxşı unudulmuş köhnə
Bu il Braziliya Rusiyadan 18,9 milyon dollar dəyərində 27,1 ton zənginləşdirilmiş uran və 52,7 milyon dollar dəyərində 26,9 ton təbii xammal idxal edib. Əvvəlki alışlar müvafiq olaraq 1999 və 1998-ci illərdə olub. Üstəlik, artıq bir neçə ildir ki, "Rosatom" tibb üçün izotop məhsullarının ən böyük təchizatçılarından biridir.
2022-ci ildə braziliyalılar Böyük Britaniyadan 23,5 milyon dollarlıq, Qazaxıstandan 17,3 milyon və Kanadadan 4,6 milyon dollarlıq təbii uran alıblar, elə həmin Böyük Britaniyadan 13,7 milyon, Almaniya 1,1, İsveç 893 min və ABŞ-da cəmi beş min dollarlıq zənginləşdirilmiş uran əldə edilib. Hazırda Rusiya, demək olar ki, hər şeyi təmin edir, yalnız amerikalılar 2,2 min dollar dəyərində tükənmiş uranı gətiriblər.
Dörd illik fasilədən sonra Hindistana 13,5 milyon dollar dəyərində 118 ton xammal göndərilib. "Rosatom" "Kudankulam" AES-də enerji bloklarının tikintisində iştirak edir və istehsal gücünün birgə artırılması perspektivləri müzakirə olunur. Rusiya İqtisad Universitetinin İqtisadiyyat kafedrasının dosenti Aleksandr Timofeyev bunu geosiyasi vəziyyətin dəyişməsi ilə izah edir. Onun fikrincə, əvvəllər qaza yönəlmiş enerji çatışmazlığı olan rayonlar alternativ axtarmağa məcburdurlar.
Hətta ABŞ-da Rusiya ilə ticarət əlaqələrini kəsmək istəyinə baxmayaraq, altı ayda alışlar iki dəfədən çox - yerli bazarın 32 faizi qədər artıb. Amerika statistika xidmətinin məlumatına görə, bu, 2005-ci ildən bəri maksimumdur. 416 ton üçün Moskva 696,5 mln dollar qazanıb.
Texnoloji üstünlük
Qərb Rusiyanın nüvə sənayesinə qarşı hələ də sanksiyalar tətbiq etməyib və bu günə qədər sıx əməkdaşlıq dayanmayıb. Və bu nəticə resurs bazasının deyil, texnoloji üstünlüyün nəticəsidir.
"Zənginləşdirmə texnologiyasına malik olanlar çox azdır, bəziləri isə onu inkişaf etdirməyi dayandırıblar. Xüsusilə, ABŞ. Onlar 2027-ci ilə qədər öz hasilatlarını bərpa edə bilməyəcəklər, ona görə də zənginləşdirilmiş uranımızı tərk edə bilməzlər", - deyə Enerji İnkişafı Fondunun direktoru Sergey Pikin izah edib.
"Biz dünyanın nüvə reaktorlarının demək olar ki, yarısını yanacaqla təmin edirik. ABŞ, Böyük Britaniya və ya Fransanın belə imkanları yoxdur", - deyə müstəqil sənaye eksperti Leonid Xazanov əlavə edib.
Bundan əlavə, Rusiyanın atom elektrik stansiyalarının tikintisi, yanacaq istehsalı və emalı sahəsində böyük təcrübəsi var. Hindistandan başqa, "Rosatom" Türkiyədə - Akkuyu AES, Misirdə - Əl-Dabaa, Macarıstanda - Pakş-2, Banqladeşdə - Ruppur, Çində - Tyanvan və Syuydapu layihələrini həyata keçirir. Cəmi - 33 blokdur.
Enerji İnkişafı Fondunun direktoru Sergey Pikin, arxiv
© Photo : Фото из личного архива
Korporasiya, həmçinin qapalı nüvə yanacaq dövrü texnologiyasını mənimsəyir. Bu, işlənmiş yanacağın təkrar istifadəsinə, minilliklər üçün nüvə enerjisi ilə təmin olunmasına və reaktorların praktiki olaraq əbədi hərəkət edən maşınlara çevrilməsinə imkan verəcək. Buna uyğun olaraq enerji qiymətləri də düşəcək. Beloyarsk AES-də enerji bloklarının yarısı artıq bu şəkildə - sürətli neytronlarla işləyir.
Fransa, ABŞ, İngiltərə və Yaponiya bununla məşğul olmaq istəyiblər. Lakin alınmayıb və innovativ layihələr bağlanıb. Yalnız Rusiya uğur qazanıb. Yaxın gələcəkdə mümkün rəqiblər arasında Çin də var.
Gələcək üçün ehtiyat
Təbii ki, tək texnoloji üstünlük müştərilərə zəmanət vermir. Mütəxəssislər Hindistan və Braziliyanı endirimlərin cəlb etdiyi ehtimalını irəli sürürlər.
Xazanov, bunun hələ başlanğıc olduğuna və Nyu-Dehlinin nüvə energetikasının inkişafı ilə bağlı irimiqyaslı planlarını Moskvasız çətin həyata keçirə biləcəyinə əmindir.
"Təchizatların diversifikasiyası mümkün növbəti sanksiyalardan itkiləri azaldır. Müxtəlif variantlar üzərində işləmək vaxt tələb edir, hər şeyin işlədiyinə əmin olmaq lazımdır. İlk növbədə, söhbət Hindistan rupisi kimi çətin konvertasiya olunan valyutalarda logistika və ödənişlərdən gedir", - deyə Pikin fikrini izah edib.
Analitiklər, həmçinin Qərbin nüvə enerjisi sahəsində ticarətdən imtina etməsini də az ehtimal edirlər. Belə ki, böyük uran ehtiyatı olan Nigerdə baş verən dövlət çevrilişinə görə Fransa üçün yanacaq bahalaşacaq və o, başqa variantlar axtarmaq məcburiyyətində qalacaq. Yataqların tükənməsi səbəbindən 2026-cı ildən sonra dünyada hasilatın azalması çox real olduğundan etibarlı tədarükçülər getdikcə daha çox qiymətləndirilir. Qalıqsız reaktorların tikintisinə tələbat artacaq, bu sahədə isə Rusiyanın, hələ ki, rəqibi yoxdur.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.
