https://sputnik.az/20230415/hava-mekaninin-hegemonu-ruminiya-ucun-niye-f-35-qiricilari-453771370.html

Hava məkanının "hegemonu": Rumıniya üçün niyə F-35 qırıcıları

Hava məkanının "hegemonu": Rumıniya üçün niyə F-35 qırıcıları

Sputnik Azərbaycan

ABŞ-ın F-35 qırıcıları yüzlərlə konstruktiv qüsura və "qəbuledilməz" xüsusiyyətlərə malikdir və bu günə qədər Pentaqon tərəfindən kütləvi istehsal üçün... 15.04.2023, Sputnik Azərbaycan

2023-04-15T10:00+0400

2023-04-15T10:00+0400

2023-04-15T10:00+0400

"f-35" qırıcıları

təhlil

rumıniya

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e7/01/1f/451230434_0:160:3072:1888_1920x0_80_0_0_d057ed652a2f0e13b2b8b48d608d407b.jpg

Buxarestin "Lockheed Martin" korporasiyasının "radara görünməyən" F-35 "Lightning II" qırıcılarını əldə etməsi Qara dəniz bölgəsi ölkələri və qonşu Moldova üçün yeni təhdidlər yaradacaq ABŞ nüvə silahlarının Rumıniya ərazisində yerləşdirilməsinə hazırlıqdır. Rumıniyanın Milli Müdafiə Şurası aprelin 11-də "ölkənin hava hücumundan müdafiəsini gücləndirmək üçün" az nəzərə çarpan F-35 qırıcı- bombardmançıların alınmasını təsdiqləyib. Şura bu yolda Rumıniyanın təhlükəsizliyindən birbaşa asılı olduğu "Moldova Respublikasında demokratik prosesə kənar müdaxilə" ilə bağlı narahatlığını ifadə edib. Bu cür qayğı Moldova vətəndaşlarına və digər qonşu ölkələrə yaxşı heç nə vəd etmir. F-35 silah kompleksinə "hava-hava" raketləri də daxildir, lakin hava hücumundan müdafiə "Molniya" qırıcı təyyarəsinin əsas məqsədi deyil. Kreyser sürətində səsdən əvvəl qırıcı-bombardmançı təyyarə B61 termonüvə bombalarının "gizli" çatdırılması üçün yaradılıb və gələcəkdə F-35 NATO-nun taktiki nüvə silahlarının əsas daşıyıcısı olan F-16 qırıcısını əvəz edəcəkdir. Buxarest tarixi səhvə yol verib. ABŞ-ın F-35 qırıcıları yüzlərlə konstruktiv qüsura və "qəbuledilməz" xüsusiyyətlərə malikdir və bu günə qədər Pentaqon tərəfindən kütləvi istehsal üçün təsdiqlənməyib. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin "Molniya" qırıcı təyyarəsinin yalnız 30 faizi döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirmək üçün tam yararlıdır. Bununla belə, amerikalılar 2030-cu ilə qədər F-35 qırıcılarını əksər texniki problemlərdən azad etməyə və sinxron olaraq NATO üzvləri ilə nüvə silahından birgə istifadəyə etməyə dair razılaşmaları genişləndirməyə çalışırlar. "The Diplomat" nəşri qeyd edir ki, bu paralel proseslər Şərqi Avropa ölkələrində taktiki nüvə silahlarının yerləşdirilməsinə səbəb olacaq və orada yerləşən F-35-lərin (bütün "Molniya" qırıcı təyyarələr Pentaqonun nəzarəti altında vahid dünya şəbəkəsinə birləşdirilib) Rusiya ərazisindəki obyektlərə dərin zərbələr endirmək seçimini əldə edəcəklər. Əslində bunun üçün Rumıniya Hərbi Hava Qüvvələri F-35 qırıcı-bombardmançı təyyarələrinə köçürülür. Nəticə Rusiyanın asimmetrik cavabı, qonşu ölkələrin təhlükəsizliyinin azalması, çoxillik regional turbulentlik və Rumıniyada nüvə Apokalipsisinin artan ehtimalı olacaq. Rumıniyanın Milli Müdafiə Şurası (Consiliul Suprem de Aparare a Tarii) satınalmanın sayını, müddətini və dəyərini dəqiqləşdirməyib, lakin, digər Şərqi Avropa ölkələri (Finlandiya – 64, İsveçrə – 36, Polşa – 32 ədəd) ilə müqayisə etsək, söhbət bir neçə milyard dollar dəyərində olan onlarla F-35 qırıcı-bombardmançı təyyarədən gedib. Bu yaxınlarda Rumıniya Norveçlə 32 ədəd istifadə olunmuş F16 qırıcısını 300 milyon dollara, İsraillə 18 PUA-nı 300 milyon dollara tədarük etmək üçün müqavilə imzalayıb. Satınalmalar çox bahalıdır, təsadüfi deyil ki, Buxarest 2023-cü ildə ölkənin hərbi büdcəsini ÜDM-in 2 faizindən 2,5 faizinə qədər artırıb. Belə bir qərarın adekvatlığı bəlli deyil, çünki yoxsul Rumıniyanın daim artan xarici borcu təxminən 270 milyard dollardır. Müqayisə üçün: Rusiya Federasiyasının martın 1-nə xarici borcu 56,7 milyard dollar təşkil edir. Həqiqət müharibədədir Rumıniya Hərbi Hava Qüvvələri nə qədər gec yeni "Molniya" qırıcı təyyarəsi əldə etsə, bir o qədər az problem yaşayacaqlar. "Beşə yaxın" nəsildən olan F-35 qırıcı-bombardmançı təyyarəsi uzun illər qalmaqalların və fəlakətlərin episentrində olub. Pentaqon dəfələrlə 158 milyon dollara başa gələn təyyarənin etibarlılığının aşağı olduğunu vurğulayıb. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri, Hərbi Dəniz Qüvvələri və Dəniz Piyadaları Korpusunda olan 540 belə maşından yalnız 160-ı rəsmi olaraq döyüşə hazır sayılır. Ən aşağı hazırlıq səviyyəsi Hərbi Dəniz Qüvvələri üçün F-35C və Dəniz Piyadaları üçün F-35B modifikasiyaları nümayiş etdirir. 2006-cı ildə F-35-in ilk uçuşundan və 2016-cı ildə ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən bu "xam" maşınların qəbulundan sonra konstruktiv və proqram çatışmazlıqlarının sayı bir qədər azalıb və yenə də 800-dən çox fərqli kritik dərəcəyə malikdir. Bu gün "Molniya" qırıcı təyyarəsi mövcud olmayan yeni, daha güclü mühərrikə ehtiyac duyur. Ancaq köhnə ilə də, yüksək səs sürətinə çatdıqda gövdə çatlayır, gizli örtüyü və quyruq hissəsi qopur. F-35-in kreyser sürəti saatda 850 km-dir. Döyüş radiusu 1000 km., tavan hissəsi 18000 m., döyüş yükü isə 9 tondur. İllərlə düzəlişlərə və yeniləmələrə baxmayaraq, qırıcı-bombardmançının döyüş üçün ən vacib kompüter sistemləri qeyri-sabit işləyir. Hipotetik olaraq, hakerlər "ALIS" şəbəkəsini söndürə, bort kompüterlərindən gizli məlumatları oğurlaya və ya sadəcə F-35-i "söndürə" bilərlər. Və birdən "oyanan" maşın B61 nüvə bombalarını öz və ya müttəfiq qoşunlarına tətbiq edə bilər. Pilotun oksigen kəsilməsindən belə nəsə deməyə ehtiyac yoxdur, çünki bu cür hadisələr Yaponiyada 8 dəfə qeydə alınıb. ABŞ-ın digər müttəfiqləri də şikayət edirlər. "Radara görünməyən" qırıcıların döyüş xüsusiyyətləri sirrlidir, lakin Rusiya qırıcıları və hava hücumundan müdafiə sistemləri onları Baltik dənizi üzərində mükəmməl şəkildə görür, yəni onları maksimum məsafədə məhv edə bilir. F-35 layihəsi hava, quru və dəniz hədəflərini məhv etmək üçün NATO-nun demək olar ki, bütün aviasiya sursatlarının istifadəsini nəzərdə tutur. Buna baxmayaraq, müxtəlif ölkələrin uzun illər istismarı dövründə F-35 qırıcı-bombardmançı təyyarələri heç vaxt hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyib. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin Əfqanıstan taliblərinə (2018-ci ilin sentyabrında) və iraqlı cihadçıların anbarına (2019-cu ilin aprelində) tək uzaqdan zərbələri nəzərə alınmır, çünki burada düşmənin ümumiyyətlə hava hücumundan müdafiə sistemləri olmayıb. Beləliklə, F-35 ABŞ və müttəfiqləri üçün pul və təhlükəsizlik qırıcısı olaraq qalır. Rumıniyanı təbrik etmək olar, amma Moldovayaya təəssüf etmək lazımdır. NATO-nun müdafiə nazirləri silahlarının istehsalının aşağı templə olması ilə bağlı həyəcan təbili çalırlar. "Foreign Affairs" qəzeti hesab edir, Ukraynada NATO silah-sursatlarının çatışmazlığı "ABŞ-ın müdafiə-sənaye bazasında problemlərin yaranmasının ilk əlamətlərindən biri olub". Xeyr, problemlər heç bir şəkildə hava məkanının "hegemonları"na çevrilməyəcək ABŞ-ın F-35 qırıcı-bombardmançı təyyarələrin "uğursuzları" və hipersəs raketlərinin maketləri tərəfindən çoxdan siqnal verir. ABŞ texnoloji üstünlüyünü çoxdan itirib və ona yetişmək istəyir. Əlbəttə ki, Rusiyanın beşinci nəsil Su-57 qırıcı təyyarəsi ABŞ-ın F-35 qırıcı-bombardmançı təyyarəsinin modifikasiyalarından bütün parametrlərə görə üstündür. Rusiyanın hipersəs raketləri isə bir neçə ildir ki, xidmətdədir və Ukraynadakı xüsusi hərbi əməliyyat (XHƏ) zamanı yüksək döyüş qabiliyyəti nümayiş etdirir.

2023

xəbərlər

ru_AZ

"f-35" qırıcıları, rumıniya