https://sputnik.az/20230412/abs-getdi-sulh-geldi-yaxin-serq-amerika-hegemonlugundan-nece-qurtulur-453667169.html
ABŞ getdi, sülh gəldi: Yaxın Şərq Amerika hegemonluğundan necə qurtulur
ABŞ getdi, sülh gəldi: Yaxın Şərq Amerika hegemonluğundan necə qurtulur
Sputnik Azərbaycan
Son illər Yaxın Şərq ölkələrinin beynəlxalq münasibətləri şaxələndirmək siyasəti, daxili və xarici siyasətdə Vaşinqtonun sifarişlərini rədd etməsi, eləcə də... 12.04.2023, Sputnik Azərbaycan
2023-04-12T10:19+0400
2023-04-12T10:19+0400
2023-04-14T13:25+0400
abş
təhlil
yaxın şərq
bəşər əsəd
zəlzələ
suriya
suriya prezidenti bəşər əsəd
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/42393/66/423936608_0:160:3073:1888_1920x0_80_0_0_43ad8d38713d4672f84961d42e974315.jpg
Bəlkə də xoşbəxtlik olmazdı, amma bədbəxtlik onun yaranmasına kömək etdi - rus atalar sözü Suriya və Türkiyədə dağıdıcı zəlzələlərdən sonra Dəməşqin bir sıra ərəb ölkələri ilə münasibətlərinin normallaşması mərhələsinin sürətləndiyi Yaxın Şərqdəki atəşkəs proseslərinin təsvirinə uyğun gəlir. Belə ki, bu dəfə ərəb baharı Suriya ilə ərəb monarxları arasında münasibətlərin istiləşməsi ilə başladı - son 12 ildə ilk dəfə olaraq martın əvvəlində bölgənin müxtəlif ölkələrinin parlamentləri spikerlərinin başçılıq etdiyi Ərəb parlamentlərarası ittifaqının yüksək vəzifəli nümayəndə heyəti Dəməşqə gəldi. Nümayəndə heyətinə Misir, İraq, Liviya, Fələstin muxtariyyəti, BƏƏ və İordaniya parlamentlərinin başçıları, həmçinin Livan və Oman parlamentlərinin nümayəndələri daxil idi. Zəlzələdən əziyyət çəkən Suriya vətəndaşlarına ərəb ölkələrinin köməyi bəhanəsi ilə baş tutan bu səfər, əslində, ekspertlərin fikrincə, ərəb rəhbərlərinin Dəməşqi özlərinin siyasi orbitlərinə qəbul etməyə hazır olmalarının və 12 il əvvəl unudulmuş iqtisadi layihələri bərpa etmək niyyətinin simvolu olub. Suriyanın Fars körfəzinin ərəb ölkələri ilə əlaqələri daha da möhkəmlənib. Belə ki, Prezident Bəşər Əsəd martın 19-da Əbu-Dabiyə tarixi səfər edib ki, bu da ilk növbədə çətin iqtisadi böhran keçirən Suriya iqtisadiyyatına ərəb neft dollarlarının qaytarılması deməkdir. Barışıq mövsümü Yaxın Şərq barışıqlarının ümumi fonunda Doha və Qahirə də münasibətləri yaxşılaşdırıblar – keçən ay Misir Baş nazirinin Qətərə 2012-ci ildən bəri ilk səfəri baş tutub. Misir Baş naziri Mostafa Madbulinin qəbulu zamanı Qətər əmiri Tamim bin Həməd əl-Tani iki ölkə arasındakı münasibətləri "qardaşlıq" adlandırıb və Dohanın Misir iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcmini artıracağına söz verib. Misirlə münasibətlərin normallaşması Dohanın Şimali Afrikanın ərəb ölkələri və Fars körfəzinin bir sıra ölkələri ilə ərimə diplomatiyasının ikinci hissəsi olub. Bundan əvvəl Qətər əmirinin Tunis Prezidenti Kays Sayed ilə görüş keçirib. Görüşdə qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin artırılması və Tunisə Qətər investisiyalarının artırılması məsələləri də müzakirə olunub. Həmçinin, Doha Fars körfəzinin ərəb ölkələri ilə münasibətlərin normallaşdırılmasını əldə edib və nəticədə bir sıra regional layihələr, o cümlədən çoxdan gözlənilən Fars körfəzi dəmir yolunun tikintisi ilə bağlı razılaşmalar əldə edilib. Fars körfəzində sülh Lakin Yaxın Şərq diplomatiyasında əsas sürpriz həm Fars körfəzində, həm də bütün müsəlman dünyasında ənənəvi olaraq əsas rəqiblər və müxaliflər olan İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasında münasibətlərin əriməsi olub. Belə ki, Ər-Riyad və Tehran diplomatik missiyaların işini bərpa etmək barədə razılığa gəliblər, həmçinin bu yaxınlarda Pekində xarici işlər nazirləri səviyyəsində məsləhətləşmələr aparıblar ki, bu da əslində köhnə düşmənləri barışdırıb. Gözlənildiyi kimi, Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında münasibətlərin normallaşmasından sonra illər boyu Fars körfəzinin ərəb monarxiyalarına qarşı mübarizə aparan yəmənli üsyançılar - husilərlə münaqişə də boşa çıxır. Belə ki, İran rejiminin dəstəklədiyi yəmənli husilər uzun illərdir vaxtaşırı mülki və neft infrastruktur obyektlərini atəşə tutaraq Səudiyyə Ərəbistanı sərhədində problem mənbəyi olublar. Husilərlə müharibəyə külli miqdarda pul tökərək və bir vaxtlar əsas müttəfiqi olan ABŞ-dan lazımi dəstək almadan - Ər-Riyad Yəmən üsyançıları ilə baha başa gələn və sarsıdıcı münaqişəni davam etdirməmək qərarına gəlib. Nəticədə, Ər-Riyad və husilər uzun illər davam edən münaqişəni başa çatdıra və silahı yerə qoya bilərlər. Belə ki, Səudiyyə Ərəbistanının Yəməndəki səfiri Yəmənin paytaxtina gələn nümayəndə heyətlərinə rəhbərlik edib və orada husilərin rəsmiləri ilə danışıqlar aparıb. Tərəflər Səudiyyə Ərəbistanının rəhbərliyi altında hərbi əməliyyatların dayandırılması və Yəmən limanlarının blokadasının qaldırılması ilə bağlı danışıqların davam etdirilməsi barədə razılığa gəldilər. Vaşinqton yoxdur - müharibə yoxdur Əslində Yaxın Şərq ölkələri arasındakı bir çox problem Amerika diplomatiyasının işidir. Vaşinqtonun Əsəd rejimini qeyri-legitim adlandıraraq, onu Suriya vətəndaşlarının hüquqlarını pozmaqla, demokratiya haqqında uydurma şüarlarla fəaliyyət göstərməklə təqsirləndirərək ərəb ölkələrini Bəşər Əsəd rejimindən üz döndərməyə sövq etdiyini hamı bilir. Birləşmiş Ştatlar, həmçinin Fars körfəzinin ərəb monarxiyaları - arasında münasibətlərdəki böhrana da töhfə verib - Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ Qətəri bölgə ölkələri - İran və Türkiyə ilə yaxınlaşmaqdan imtina edərək xarici siyasətdə Amerikaaltı kursa əməl etməyə məcbur etməyə çalışırdılar. Ağ Evdə yazılmış Yaxın Şərq siyasətini qəbul etməyən Qətər isə Tehran və Ankaraya yaxınlaşaraq öz diplomatiyasını aparıb. Nəticədə Doha uzun illər Körfəz qonşularından siyasi və iqtisadi cəhətdən təcrid olunmuş vəziyyətdə qalıb. Ər-Riyad və Tehran arasında münasibətlərin pisləşməsinə gəldikdə isə, şübhəsiz ki, Birləşmiş Ştatlar, ildən-ilə iki ölkə arasındakı münaqişəyə yağ əlavə edərək, Səudiyyə krallığını İranla gərginliyi artırmağa və Yəməndə husilərlə silahlı münaqişəyə sövq edib. Lakin son illər Yaxın Şərq ölkələrinin beynəlxalq münasibətləri şaxələndirmək siyasəti, daxili və xarici siyasətdə Vaşinqtonun sifarişlərini rədd etməsi, eləcə də region dövlətləri ilə yaxınlaşması ABŞ-ı regiondan sıxışdırıb çıxarıb. Xüsusən də Rusiya Federasiyası və Çinin regional münaqişələrin həllində rolunun gücləndirilməsi, o cümlədən regionun ən böyük iqtisadiyyatlarının iştirakı ilə iqtisadi blokun yaradılması Vaşinqtonu regionda onun Yaxın Şərq ölkələrindəki hər kəs arasında "parçala və hökm sür" prinsipinə əsasən dava salmaq cəhdləri ilə geridə qoyub.
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2023
Aygül Tağıyeva
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/02/0f/426229726_632:-1:2679:2047_100x100_80_0_0_bf9f4a66d2062eb596bb6df525ab6306.jpg
Aygül Tağıyeva
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/02/0f/426229726_632:-1:2679:2047_100x100_80_0_0_bf9f4a66d2062eb596bb6df525ab6306.jpg
xəbərlər
ru_AZ
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Aygül Tağıyeva
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/02/0f/426229726_632:-1:2679:2047_100x100_80_0_0_bf9f4a66d2062eb596bb6df525ab6306.jpg
abş, yaxın şərq, bəşər əsəd, zəlzələ, suriya, suriya prezidenti bəşər əsəd
abş, yaxın şərq, bəşər əsəd, zəlzələ, suriya, suriya prezidenti bəşər əsəd
ABŞ getdi, sülh gəldi: Yaxın Şərq Amerika hegemonluğundan necə qurtulur
10:19 12.04.2023 (Yenilənib: 13:25 14.04.2023) Son illər Yaxın Şərq ölkələrinin beynəlxalq münasibətləri şaxələndirmək siyasəti, daxili və xarici siyasətdə Vaşinqtonun sifarişlərini rədd etməsi, eləcə də region dövlətləri ilə yaxınlaşması ABŞ-ı regiondan sıxışdırıb çıxarıb.
Bəlkə də xoşbəxtlik olmazdı, amma bədbəxtlik onun yaranmasına kömək etdi - rus atalar sözü Suriya və Türkiyədə dağıdıcı zəlzələlərdən sonra Dəməşqin bir sıra ərəb ölkələri ilə münasibətlərinin normallaşması mərhələsinin sürətləndiyi Yaxın Şərqdəki atəşkəs proseslərinin təsvirinə uyğun gəlir.
Belə ki, bu dəfə ərəb baharı Suriya ilə ərəb monarxları arasında münasibətlərin istiləşməsi ilə başladı - son 12 ildə ilk dəfə olaraq martın əvvəlində bölgənin müxtəlif ölkələrinin parlamentləri spikerlərinin başçılıq etdiyi Ərəb parlamentlərarası ittifaqının yüksək vəzifəli nümayəndə heyəti Dəməşqə gəldi.
Nümayəndə heyətinə Misir, İraq, Liviya, Fələstin muxtariyyəti, BƏƏ və İordaniya parlamentlərinin başçıları, həmçinin Livan və Oman parlamentlərinin nümayəndələri daxil idi.
Zəlzələdən əziyyət çəkən Suriya vətəndaşlarına ərəb ölkələrinin köməyi bəhanəsi ilə baş tutan bu səfər, əslində, ekspertlərin fikrincə, ərəb rəhbərlərinin Dəməşqi özlərinin siyasi orbitlərinə qəbul etməyə hazır olmalarının və 12 il əvvəl unudulmuş iqtisadi layihələri bərpa etmək niyyətinin simvolu olub.
Suriyanın Fars körfəzinin ərəb ölkələri ilə əlaqələri daha da möhkəmlənib. Belə ki, Prezident Bəşər Əsəd martın 19-da Əbu-Dabiyə tarixi səfər edib ki, bu da ilk növbədə çətin iqtisadi böhran keçirən Suriya iqtisadiyyatına ərəb neft dollarlarının qaytarılması deməkdir.
Yaxın Şərq barışıqlarının ümumi fonunda Doha və Qahirə də münasibətləri yaxşılaşdırıblar – keçən ay Misir Baş nazirinin Qətərə 2012-ci ildən bəri ilk səfəri baş tutub. Misir Baş naziri Mostafa Madbulinin qəbulu zamanı Qətər əmiri Tamim bin Həməd əl-Tani iki ölkə arasındakı münasibətləri "qardaşlıq" adlandırıb və Dohanın Misir iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcmini artıracağına söz verib.
Misirlə münasibətlərin normallaşması Dohanın Şimali Afrikanın ərəb ölkələri və Fars körfəzinin bir sıra ölkələri ilə ərimə diplomatiyasının ikinci hissəsi olub. Bundan əvvəl Qətər əmirinin Tunis Prezidenti Kays Sayed ilə görüş keçirib. Görüşdə qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin artırılması və Tunisə Qətər investisiyalarının artırılması məsələləri də müzakirə olunub.
Həmçinin, Doha Fars körfəzinin ərəb ölkələri ilə münasibətlərin normallaşdırılmasını əldə edib və nəticədə bir sıra regional layihələr, o cümlədən çoxdan gözlənilən Fars körfəzi dəmir yolunun tikintisi ilə bağlı razılaşmalar əldə edilib.
Lakin Yaxın Şərq diplomatiyasında əsas sürpriz həm Fars körfəzində, həm də bütün müsəlman dünyasında ənənəvi olaraq əsas rəqiblər və müxaliflər olan İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasında münasibətlərin əriməsi olub. Belə ki, Ər-Riyad və Tehran diplomatik missiyaların işini bərpa etmək barədə razılığa gəliblər, həmçinin bu yaxınlarda Pekində xarici işlər nazirləri səviyyəsində məsləhətləşmələr aparıblar ki, bu da əslində köhnə düşmənləri barışdırıb.
Gözlənildiyi kimi, Səudiyyə Ərəbistanı ilə İran arasında münasibətlərin normallaşmasından sonra illər boyu Fars körfəzinin ərəb monarxiyalarına qarşı mübarizə aparan yəmənli üsyançılar - husilərlə münaqişə də boşa çıxır.
Belə ki, İran rejiminin dəstəklədiyi yəmənli husilər uzun illərdir vaxtaşırı mülki və neft infrastruktur obyektlərini atəşə tutaraq Səudiyyə Ərəbistanı sərhədində problem mənbəyi olublar. Husilərlə müharibəyə külli miqdarda pul tökərək və bir vaxtlar əsas müttəfiqi olan ABŞ-dan lazımi dəstək almadan - Ər-Riyad Yəmən üsyançıları ilə baha başa gələn və sarsıdıcı münaqişəni davam etdirməmək qərarına gəlib.
Nəticədə, Ər-Riyad və husilər uzun illər davam edən münaqişəni başa çatdıra və silahı yerə qoya bilərlər.
Belə ki, Səudiyyə Ərəbistanının Yəməndəki səfiri Yəmənin paytaxtina gələn nümayəndə heyətlərinə rəhbərlik edib və orada husilərin rəsmiləri ilə danışıqlar aparıb. Tərəflər Səudiyyə Ərəbistanının rəhbərliyi altında hərbi əməliyyatların dayandırılması və Yəmən limanlarının blokadasının qaldırılması ilə bağlı danışıqların davam etdirilməsi barədə razılığa gəldilər.
Vaşinqton yoxdur - müharibə yoxdur
Əslində Yaxın Şərq ölkələri arasındakı bir çox problem Amerika diplomatiyasının işidir. Vaşinqtonun Əsəd rejimini qeyri-legitim adlandıraraq, onu Suriya vətəndaşlarının hüquqlarını pozmaqla, demokratiya haqqında uydurma şüarlarla fəaliyyət göstərməklə təqsirləndirərək ərəb ölkələrini Bəşər Əsəd rejimindən üz döndərməyə sövq etdiyini hamı bilir.
Birləşmiş Ştatlar, həmçinin Fars körfəzinin ərəb monarxiyaları - arasında münasibətlərdəki böhrana da töhfə verib - Səudiyyə Ərəbistanı və BƏƏ Qətəri bölgə ölkələri - İran və Türkiyə ilə yaxınlaşmaqdan imtina edərək xarici siyasətdə Amerikaaltı kursa əməl etməyə məcbur etməyə çalışırdılar.
Ağ Evdə yazılmış Yaxın Şərq siyasətini qəbul etməyən Qətər isə Tehran və Ankaraya yaxınlaşaraq öz diplomatiyasını aparıb. Nəticədə Doha uzun illər Körfəz qonşularından siyasi və iqtisadi cəhətdən təcrid olunmuş vəziyyətdə qalıb.
Ər-Riyad və Tehran arasında münasibətlərin pisləşməsinə gəldikdə isə, şübhəsiz ki, Birləşmiş Ştatlar, ildən-ilə iki ölkə arasındakı münaqişəyə yağ əlavə edərək, Səudiyyə krallığını İranla gərginliyi artırmağa və Yəməndə husilərlə silahlı münaqişəyə sövq edib.
Lakin son illər Yaxın Şərq ölkələrinin beynəlxalq münasibətləri şaxələndirmək siyasəti, daxili və xarici siyasətdə Vaşinqtonun sifarişlərini rədd etməsi, eləcə də region dövlətləri ilə yaxınlaşması ABŞ-ı regiondan sıxışdırıb çıxarıb.
Xüsusən də Rusiya Federasiyası və Çinin regional münaqişələrin həllində rolunun gücləndirilməsi, o cümlədən regionun ən böyük iqtisadiyyatlarının iştirakı ilə iqtisadi blokun yaradılması Vaşinqtonu regionda onun Yaxın Şərq ölkələrindəki hər kəs arasında "parçala və hökm sür" prinsipinə əsasən dava salmaq cəhdləri ilə geridə qoyub.
