https://sputnik.az/20230202/abs-dollarin-ucuzlasmasina-hazirlasir-451310071.html

ABŞ dolların ucuzlaşmasına hazırlaşır

ABŞ dolların ucuzlaşmasına hazırlaşır

Sputnik Azərbaycan

Bu gün Vaşinqtonun öz valyutasını (və onunla birlikdə iqtisadiyyatını və həyat tərzini) dəstəkləməsinin yeganə yolu hərbi təcavüzdür. 02.02.2023, Sputnik Azərbaycan

2023-02-02T08:33+0400

2023-02-02T08:33+0400

2023-02-02T08:33+0400

təhlil

dollar

ucuzlaşma

abş

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e6/05/1f/442372810_0:123:3055:1841_1920x0_80_0_0_d50193bf07da72ad74cf3f388625a515.jpg

Kiyevə Amerika tanklarının tədarük edilib-edilməməsi və əgər belədirsə, onların sayı ilə bağlı güclü müzakirə fonunda günümüzün əsas sualı, nədənsə, ortadan yox olub - ABŞ Ukraynada, ümumiyyətlə, nəyi unudub? Aydın məsələdir ki, söhbət özünü "gənc demokratiya" kimi təqdim edən o şən və hazırcavablar klubundan deyil, resurslardan gedir. Bəs bu, hansı resurslardur? Bəli, Amerika korporasiyaları Ukraynanın kənd təsərrüfatı torpaqlarının çoxunu alıblar və bunlar həqiqətən yaxşı, münbit torpaqlardır. Bəli, Amerika sənayesi üçün strateji xammal olan Ukrayna titanına maraq var. Vaşinqton üçün ayrıca fayda ondan ibarətdir ki, hal-hazırda eyni xalqın nümayəndələri ilkin Rusiya torpaqlarında bir-biri ilə vuruşurlar. Burada geosiyasi mənfəət göz qabağındadır. Bununla belə, Vaşinqton həqiqətənmi belə kiçik şəxsi gəlirlər naminə dünya müharibəsini riskə atmağa, hətta öz əhalisini də riskə atmağa hazırdır? Mən hələ Ukrayna münaqişəsinin qızışdırılmasının Qərb iqtisadiyyatını parça-parça etdiyini və Ağ Evlə onun vassalları arasında çaxnaşma saldığını demirəm. Görkəmli amerikalı iqtisadçı Pol Kreyq Roberts "Vaşinqtonun gücü dollarla bərabər zəifləyəcək" məqaləsində ictimaiyyətin diqqətini Səudiyyə Ərəbistanının neftin ödənişi kimi təkcə ABŞ dollarını deyil, digər valyutaları da qəbul etməsi ilə bağlı son qərarına yönəldib. Yeri gəlmişkən, maraqlıdır ki, Amerika mediası əksər hallarda bu xəbərə məhəl qoymur. Roberts hesab edir ki, bu hadisə ABŞ administrasiyasının yarım əsr əvvəl yaratdığı formada neft dollarının sonu oldu. O zaman hər şey onunla başlamışdı ki, cəsur general de Qoll amerikalılardan ölkənin milli bankında toplanmış bir milyard yarım ABŞ dolları müqabilində Fransaya on altı min yarım ton qızıl verməyi tələb etdi - rəsmi kursa tam uyğun olaraq. Bu, təbii ki, bünövrəni sarsıtdı. De Qolldan 1968-ci ilin mayını təşkil edərək qisas aldılar, lakin qızıllardan ayrılmaq lazım gəldi. Dərhal məlum oldu ki, belə yaşamaq mümkün deyil. Beləliklə, bütün dünya ölkələri külçə üçün sıraya düzüləcək. Artıq 1971-ci ildə prezident Nikson qızıl standartını ləğv etdi. ABŞ-ın maliyyə naziri Con Konollinin o zaman fransalı həmkarına dediyi kimi, "Bundan sonra ABŞ dolları bizim pul vahidimiz və sizin probleminizdir". Bunun müqabilində Nikson səudiyyəlilərlə razılaşdı ki, onlar nefti yalnız ABŞ valyutasına satacaqlar. ABŞ dolları Yer planetində ən çox tələb olunan karbohidrogenlə dəstəklənirdi. Bu, ona gələcək illər üçün əsas dünya valyutası statusunu təmin etdi. Hazırda o dövr başa çatmaq üzrədir. Dollar problem bir kimi artıq dünyanın bütün ölkələrində tanınıb. Əvvəllər neft almaq və əmanətləri inflyasiyadan xilas etməkdən ötrü dollarla saxlamaq üçün hamının dollara ehtiyacı var idi ki. Hazırda dünyanın mənzərəsi dəyişir. Çin və Rusiya neftə görə ödənişləri rubl və yuana çevirirlər. Hindistan rupiyə Rusiyadan neft almağı düşünüb. Səudiyyə demarşı da eyni xəttdədir. Dollarla və ya Amerika qiymətli kağızlarında əmanətlərə gəlincə, hələ iyirmi il əvvəl bir çox ölkələrdə buna şübhə ilə yanaşılırdı. ABŞ-ın Yaxın Şərqdə hərbi təcavüzünə səbəb olan 11 sentyabr müəmmalı terror aktından sonra eyni Körfəz monarxiyaları gözlənilməz neft gəlirlərini təkcə dollara deyil, həm də öz doğma səhralarına aktiv şəkildə yatırmağa başladılar. Sanki "Min bir gecə" nağıllarında olduğu kimi orada super müasir şəhərlər böyüməyə başladı, dünyanın ən hündür göydələnləri tikildi, ən dəbdəbəli fəvvarələri quraşdırıldı, tarixin ən bahalı dünya çempionatları keçirildi. 2007-2009-cu illərdəki böyük tənəzzüldən sonra dollar sistemi yenidən silkələndi. Çin ABŞ borclarına investisiyalarının intensivliyini azaltmağa başladı. ABŞ-la iqtisadi simbioz olmasına baxmayaraq, onlar da ölkənin inkişafına və daxili bazara getdikcə daha çox pul yatırmağa başladılar. Və, istehsalın daxili istehlakçıya yönəldilməsi və iqtisadiyyatın etibarsız dollardan asılılığını azaltmaq üçün yaşayış tikintisinin nəhəng miqyası, minlərlə kilometr ultra müasir magistral yollar və dəmir yolları, bahalı olimpiadalar təşkil edildi. Amerika şalvarını belində saxlamaq üçün pulu başqa kimdən əldə etmək olardı? Əlbəttə, Avropadan. Lakin Avropanın rifahı əvvəlcə qəddar koronavirus lokdaunları, sonra isə anti — Rusiya sanksiyaları ilə kəsildi. Bəlkə də onlar hegemonu dəstəkləməkdən və çiyinlərini dolların altına verməkdən məmnun olardılar, amma bunun üçün axmaqcasına heç bir vasitə yoxdur. "Enerji qiymətlərinin artması və dünya fəallığının səngiməsi ən inkişaf etmiş Avropa ölkələrinin, o cümlədən Almaniyanın hətta yığılmış ehtiyatlarını belə "yedi". Fransanın "Atlantiko"su istehza ilə belə yazır. - Rusiya qazından imtina edən Almaniya rəqabət qabiliyyətini və ticarətin müsbət saldo balansını itirdi. Beləliklə, amerikalılar tədiyyə balansı kəsiri üçün üçüncü vacib maliyyə mənbəyindən məhrum oldular." Bu gün analitiklər dollar üçün əsas təhlükələr kimi dünya ticarətinin milli valyutalarla hesablaşmalara keçməsini, həmçinin "amerikalıları" sıxışdıracaq yeni ehtiyat valyutaların yaradılmasını göstərirlər. Mediaya sızan Rusiya və İran tərəfindən qızılla dəstəklənən kriptovalyuta olan stabilkoin yaratmaq ideyası çox perspektivli görünür. Bu baxımdan maraqlı olan Cənubi Amerikanın iki ən böyük iqtisadiyyatına malik Braziliya və Argentinanın vahid valyuta suru yaratmaq təşəbbüsüdür. Braziliya Prezidenti Lula bu ideyanı inkişaf etdirməyi və BRİKS-ə üzv ölkələr üçün vahid valyuta yaratmağı təklif edib. Nəzərə alsaq ki, bu bloka dünyanın ən böyük iqtisadiyyatları daxildir, bu, ABŞ dollarına real əks tarazlıq yarada bilər. Bu arada ABŞ-ın özündə də yuan adlandırdığımız Çin renminbisi "dollar üçün ekzistensial təhlükə" hesab olunur. Bizim strateji tərəfdaşlarımız Çində uğurla inkişaf etdirilən son dərəcə rahat və sürətli rəqəmsal ödəniş xidmətləri ilə bağlı xüsusilə narahatdırlar. Onlar bütün dünyada istehlakçıları cəlb edirlər. Rusiyanın da bu məsələdə böyük üstünlüyü var - yerli rəqəmsal ödəniş sistemləri Amerika sistemlərindən qat-qat rahat və sürətlidir. Bu baxımdan, rəqəmsal rubl konsepsiyasının həyata keçirilməsinin daxili iqtisadiyyatın suverenliyinə necə kömək edəcəyi maraq doğurur. Öz məqaləsində dolları, demək olar ki, məhvə məhkum etmiş Pol Kreyq Roberts beynəlxalq hesablaşmalarda onun payının azalmasının "ABŞ-da ciddi qənaət rejiminə" səbəb olacağını təsdiq edir. Əgər əşyaları öz adı ilə adlandırsaq, yəni, yoxsulluğa və tənəzzülə. Qayıdaq Ukrayna məsələsinə. Bu gün Vaşinqtonun öz valyutasını (və onunla birlikdə iqtisadiyyatını və həyat tərzini) dəstəkləməsinin yeganə yolu hərbi təcavüzdür. Avropada Ukraynanın köməyi ilə yaranan xaos bir müddət dolları kapital axınının olduğu "təhlükəsiz sığınacaq"a çevirir. Buna görə də, ABŞ Ukraynaya sonuna qədər əzab verəcək. Bu, onlara "ciddi qənaət rejimin"in qarşısını almaq üçün lazımdır. Dünyasını dəyişmiş ağdərili prezidentlərin portretlərinin kəsilmiş kağız yığınına çevrilməməsi üçün bədbəxt oğlanlar cəbhədə öləcəklər. Viktoriya Nulandın əri, nəcib amerikalı şahin Robert Kaqan bu barədə hələ yayda yazmışdı: ABŞ-ın hərbi təcavüz və müdaxilədən imtina etməsi ölkəni dərhal tənəzzülə və xaosa aparacaq. Ona görə də Vaşinqton təkcə Ukrayna ilə kifayətlənə bilməyəcək. Onun növbəti hərbi hədəfi ABŞ dolları üçün "ekzistensial təhlükə" olan Çin olacaq.

2023

xəbərlər

ru_AZ

dollar, ucuzlaşma, abş