https://sputnik.az/20230128/valyuta-herraci-yene-bas-tutmadi-azerbaycanda-dollara-teleb-niye-azalir-451107857.html
Valyuta hərracı yenə baş tutmadı: Azərbaycanda dollara tələb niyə azalır?
Valyuta hərracı yenə baş tutmadı: Azərbaycanda dollara tələb niyə azalır?
Sputnik Azərbaycan
Ümumilikdə, yanvar ayında yeddi hərracda 159,1 milyon dollar satılıb ki, bu da 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dörd dəfə azdır. Azərbaycanda dollara... 28.01.2023, Sputnik Azərbaycan
2023-01-28T10:01+0400
2023-01-28T10:01+0400
2023-01-28T10:01+0400
manat
dollar
təhlil
valyuta
mərkəzi bank
iqtisadi
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/40517/04/405170441_0:77:2001:1202_1920x0_80_0_0_9fc74715935f07009f43999be7bbcce1.jpg
BAKI, 28 yanvar — Sputnik. Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) bir neçə gün əvvəl növbəti valyuta hərracı keçirməyə cəhd etsə də, banklar yenə də valyutanın alınması üçün müraciət etməyiblər.Bu yaxınlarda, yanvarın 24-də də oxşar mənzərə müşahidə olunub. Əvvəlki hərraclarda isə satış həcmi cəmi 1,5 milyon dollar təşkil edib. Azərbaycanda dollara bu cür aşağı tələb kifayət qədər uzun müddət ərzində ilk presedentdir. Ümumiyyətlə, 2023-cü ilin əvvəlindən xarici valyuta satışlarında azalma tendensiyası müşahidə olunub. Belə ki, yanvar ayında keçirilən yeddi hərracda 159,1 milyon dollar satılıb. 2022-ci ilin yanvarında bu göstərici 4 dəfə çox - 642,7 milyon dollar olub. Eyni zamanda, bankların dollar alışı üçün müraciətlərin sayının azalması tendensiyası ötən il də müşahidə olunub. O zaman Azərbaycan Dövlət Neft Fondu hərraclarda 4,6 milyard dollar dəyərində xarici valyuta satıb ki, bu da 2021-ci illə müqayisədə 30% azdır. İş fəaliyyətinin azalması səbəbindən tələbin olmaması Bank sahəsində ekspert Əkrəm Həsənovun fikrincə, Azərbaycanda xarici valyutaya tələbin azalmasının iki versiyası mövcuddur. "Birincisi odur ki, ümumilikdə dollara tələb azalıb, lakin bu, ABŞ valyutasının dünyadakı mövqeyi ilə bağlı deyil. Çünki o, daim dəyişir. Bizim biznesin dövriyyəsi hələ də dollarla həyata keçirilir. Özəl biznesin bütün xarici iqtisadi əlaqələri, eləcə də əhalinin bəzi məişət məsələləri də ABŞ valyutası ilə həll olunur", - deyə Həsənov Sputnik Azərbaycan-a bildirib. Bununla yanaşı, ekspert qeyd edib ki, dollara olan tələbin azalması inflyasiyanın sürətlənməsi səbəbindən ümumilikdə insanların pulunun az olması və xərclərinin daha çox olması ilə izah etmək olar. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda dollar əmanət üçün ehtiyat valyutadır və qiymət artımı əhalinin əmanətlərini xərcləməsinə gətirib çıxarır. Müvafiq olaraq, əhalinin xarici valyutaya tələbi azalır. Ekspert qeyd edib ki, bundan başqa, Azərbaycanda biznes dolların əsas alıcısıdır. Tələbin azalması ölkədə iqtisadi fəallığın azaldığını göstərir, yəni sahibkarlar xaricə daha az pul köçürürlər. Dolların alış limiti və tənzimləyici nəzarəti Ekspertin fikrincə, banklar xarici valyutaya olan tələblərini əhalidən və biznesdən kifayət qədər aşağı məzənnə ilə, məsələn, 1 USD/1,69 AZN-ə almaqla təmin edə bilərlər. "Bankların əhalidən dolları AMB-nin müəyyən etdiyi məzənnədən ucuz aldığını nəzərə alsaq, niyə hərracda bahalı dollar alsınlar?", - deyə Həsənov əlavə edib. Bundan əlavə, iqtisadçı qeyd edib ki, Azərbaycanda fiziki şəxslərin xarici valyuta alması üçün hələ də 20 min manat limit tətbiq edilir. Yəni hər il hər kəs yalnız bu məbləğə xarici valyuta ala bilər. Vətəndaş böyük məbləğə alarkən bu vəsaitin haradan alındığını göstərməli və bir sıra sənədləri təqdim etməlidir. Həsənov onu da bildirib ki, burda daha bir mühüm məsələ var. Onun fikrincə, tətbiq olunan 20 min manat limiti qanunsuzdur, çünki bu, heç bir qanunvericilik aktında qeyd edilməyib və onun tətbiqinə görə heç bir dövlət qurumu məsuliyyəti öz üzərinə götürməyib. İqtisadçı hesab edir ki, nəticədə banklar özləri guya bu limiti tətbiq etmək qərarına gəldiklərini iddia edərək məsuliyyəti öz üzərlərinə götürüblər. Onun sözlərinə görə, hamı başa düşür ki, əslində limit dövlət tərəfindən tətbiq edilir, lakin bunu açıq şəkildə bəyan etmək istəmir. Bu, bankların Mərkəzi Banka və bütövlükdə dövlətin qərarlarına necə tabe olmasının göstəricisidir. Ekspert həmçinin qeyd edib ki, bir neçə il bundan əvvəl Azərbaycanda Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası fəaliyyət göstərib, o zaman o, bankları yoxlayıb. AMB isə yalnız pul-kredit siyasətini həyata keçirib. Buna görə də o zaman banklar daha sərbəst olublar. İndi də AMB bankların valyuta alıb kredit götürdüyü orqandır və həmin qurum onlara nəzarət edir. "Ona görə də, əgər AMB banklara hərraclarda iştirak etməmələrini və ya azalan müraciətləri təqdim etməmələrini söyləsə, onlar belə də edəcəklər. Rəqabət və azad bazar olmadığından Azərbaycanda xarici valyutaya tələbin azaldılmasının ikinci versiyası ondan ibarətdir ki, bu, AMB-dən banklara göstərişdir", - deyə ekspert bildirib. Eyni zamanda, o qeyd edib ki, bu göstərişin məqsədi dövlətin cəmiyyəti bu şəkildə əmin etməsi ola bilər: xarici valyuta ilə bağlı heç bir problem yoxdur.
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
2023
Aygül Tağıyeva
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/02/0f/426229726_632:-1:2679:2047_100x100_80_0_0_bf9f4a66d2062eb596bb6df525ab6306.jpg
Aygül Tağıyeva
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/02/0f/426229726_632:-1:2679:2047_100x100_80_0_0_bf9f4a66d2062eb596bb6df525ab6306.jpg
xəbərlər
ru_AZ
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rosiya Segodnya“
Aygül Tağıyeva
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/02/0f/426229726_632:-1:2679:2047_100x100_80_0_0_bf9f4a66d2062eb596bb6df525ab6306.jpg
manat, dollar, valyuta, mərkəzi bank, iqtisadi
manat, dollar, valyuta, mərkəzi bank, iqtisadi
Valyuta hərracı yenə baş tutmadı: Azərbaycanda dollara tələb niyə azalır?
Ümumilikdə, yanvar ayında yeddi hərracda 159,1 milyon dollar satılıb ki, bu da 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dörd dəfə azdır. Azərbaycanda dollara tələbatın azalması nə ilə əlaqədardır?
BAKI, 28 yanvar — Sputnik. Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) bir neçə gün əvvəl növbəti valyuta hərracı keçirməyə cəhd etsə də, banklar yenə də valyutanın alınması üçün müraciət etməyiblər.
Bu yaxınlarda, yanvarın 24-də də oxşar mənzərə müşahidə olunub. Əvvəlki hərraclarda isə satış həcmi cəmi 1,5 milyon dollar təşkil edib. Azərbaycanda dollara bu cür aşağı tələb kifayət qədər uzun müddət ərzində ilk presedentdir.
Ümumiyyətlə, 2023-cü ilin əvvəlindən xarici valyuta satışlarında azalma tendensiyası müşahidə olunub. Belə ki, yanvar ayında keçirilən yeddi hərracda 159,1 milyon dollar satılıb. 2022-ci ilin yanvarında bu göstərici 4 dəfə çox - 642,7 milyon dollar olub.
Eyni zamanda, bankların dollar alışı üçün müraciətlərin sayının azalması tendensiyası ötən il də müşahidə olunub. O zaman Azərbaycan Dövlət Neft Fondu hərraclarda 4,6 milyard dollar dəyərində xarici valyuta satıb ki, bu da 2021-ci illə müqayisədə 30% azdır.
İş fəaliyyətinin azalması səbəbindən tələbin olmaması
Bank sahəsində ekspert Əkrəm Həsənovun fikrincə, Azərbaycanda xarici valyutaya tələbin azalmasının iki versiyası mövcuddur.
"Birincisi odur ki, ümumilikdə dollara tələb azalıb, lakin bu, ABŞ valyutasının dünyadakı mövqeyi ilə bağlı deyil. Çünki o, daim dəyişir. Bizim biznesin dövriyyəsi hələ də dollarla həyata keçirilir. Özəl biznesin bütün xarici iqtisadi əlaqələri, eləcə də əhalinin bəzi məişət məsələləri də ABŞ valyutası ilə həll olunur", - deyə Həsənov Sputnik Azərbaycan-a bildirib.
Bununla yanaşı, ekspert qeyd edib ki, dollara olan tələbin azalması inflyasiyanın sürətlənməsi səbəbindən ümumilikdə insanların pulunun az olması və xərclərinin daha çox olması ilə izah etmək olar.
Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda dollar əmanət üçün ehtiyat valyutadır və qiymət artımı əhalinin əmanətlərini xərcləməsinə gətirib çıxarır. Müvafiq olaraq, əhalinin xarici valyutaya tələbi azalır.
Ekspert qeyd edib ki, bundan başqa, Azərbaycanda biznes dolların əsas alıcısıdır. Tələbin azalması ölkədə iqtisadi fəallığın azaldığını göstərir, yəni sahibkarlar xaricə daha az pul köçürürlər.
"Bu o demək deyil ki, ümumiyyətlə, heç kim banklardan dollar almır. Bu, sadəcə bankların xarici valyutada kifayət qədər pula sahib olduğunu və ya biznesdən və əhalidən satın aldıqlarını göstərir. Axı banklar nəinki dollar satır, hətta alırlar. Görünür, tələb o qədər azalıb ki, onlara (xarici valyuta) kifayət edir və onu AMB-dən almağa ehtiyac yoxdur", - deyə Həsənov əlavə edib.
Dolların alış limiti və tənzimləyici nəzarəti
Ekspertin fikrincə, banklar xarici valyutaya olan tələblərini əhalidən və biznesdən kifayət qədər aşağı məzənnə ilə, məsələn, 1 USD/1,69 AZN-ə almaqla təmin edə bilərlər.
"Bankların əhalidən dolları AMB-nin müəyyən etdiyi məzənnədən ucuz aldığını nəzərə alsaq, niyə hərracda bahalı dollar alsınlar?", - deyə Həsənov əlavə edib.
Bundan əlavə, iqtisadçı qeyd edib ki, Azərbaycanda fiziki şəxslərin xarici valyuta alması üçün hələ də 20 min manat limit tətbiq edilir. Yəni hər il hər kəs yalnız bu məbləğə xarici valyuta ala bilər. Vətəndaş böyük məbləğə alarkən bu vəsaitin haradan alındığını göstərməli və bir sıra sənədləri təqdim etməlidir.
"Artıq bir neçə ildir ki, bu limit tətbiq olunur, çünki dövlət dollar satışını məhdudlaşdırmaq və bununla da öz valyuta ehtiyatlarını qoruyub saxlamaq istəyir. Bu o deməkdir ki, dövlət dollar satışını əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırır", - deyə o, qeyd edib.
Həsənov onu da bildirib ki, burda daha bir mühüm məsələ var. Onun fikrincə, tətbiq olunan 20 min manat limiti qanunsuzdur, çünki bu, heç bir qanunvericilik aktında qeyd edilməyib və onun tətbiqinə görə heç bir dövlət qurumu məsuliyyəti öz üzərinə götürməyib.
İqtisadçı hesab edir ki, nəticədə banklar özləri guya bu limiti tətbiq etmək qərarına gəldiklərini iddia edərək məsuliyyəti öz üzərlərinə götürüblər.
"Bu gün Azərbaycanda 25 bank var və bizi inandırmaq istəyirlər ki, onların hamısı rəqib olsalar da toplaşıb belə bir limit tətbiq etmək qərarına gəliblər. Buna görə də onlar hər bir bankın hər bir vətəndaş haqqında məlumatı görəcəyi bir sistem yaradıblar və bu, yeri gəlmişkən, bank sirrinin pozulmasıdır. Bankların əsas məqsədi pul qazanmaqdır. Və sonra xarici valyutaların satışını könüllü olaraq məhdudlaşdırdılar və təbii ki, daha az qazanc əldə edirlər",- deyə ekspert əlavə edib.
Onun sözlərinə görə, hamı başa düşür ki, əslində limit dövlət tərəfindən tətbiq edilir, lakin bunu açıq şəkildə bəyan etmək istəmir. Bu, bankların Mərkəzi Banka və bütövlükdə dövlətin qərarlarına necə tabe olmasının göstəricisidir.
"Buna görə də istisna etmək olmaz ki, xarici valyuta alışının azaldılması da AMB-nin hansısa qərarıdır. Hələ Elman Rüstəmovun (Mərkəzi Bankın keçmiş sədri -red.) dövründə belə banklara hərracda iştirak etməmələri və ya alış üçün lazım olduğundan daha az ödəniş etmək kimi söylədikləri hallar olub. Və başa düşmək lazımdır ki, Mərkəzi Bank təkcə pul siyasətini deyil, həm də bank nəzarətini həyata keçirir", - deyə Həsənov bildirib.
Ekspert həmçinin qeyd edib ki, bir neçə il bundan əvvəl Azərbaycanda Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası fəaliyyət göstərib, o zaman o, bankları yoxlayıb. AMB isə yalnız pul-kredit siyasətini həyata keçirib. Buna görə də o zaman banklar daha sərbəst olublar. İndi də AMB bankların valyuta alıb kredit götürdüyü orqandır və həmin qurum onlara nəzarət edir.
"Ona görə də, əgər AMB banklara hərraclarda iştirak etməmələrini və ya azalan müraciətləri təqdim etməmələrini söyləsə, onlar belə də edəcəklər. Rəqabət və azad bazar olmadığından Azərbaycanda xarici valyutaya tələbin azaldılmasının ikinci versiyası ondan ibarətdir ki, bu, AMB-dən banklara göstərişdir", - deyə ekspert bildirib.
Eyni zamanda, o qeyd edib ki, bu göstərişin məqsədi dövlətin cəmiyyəti bu şəkildə əmin etməsi ola bilər: xarici valyuta ilə bağlı heç bir problem yoxdur.
