https://sputnik.az/20230106/rusiyanin-qaz-satis-bazari-2023-cu-ilde-nece-deyisecek-450377609.html
Rusiyanın qaz satış bazarı 2023-cü ildə necə dəyişəcək
Rusiyanın qaz satış bazarı 2023-cü ildə necə dəyişəcək
Sputnik Azərbaycan
Rusiya Federasiyasının Milli Enerji Təhlükəsizliyi Fondunun aparıcı analitiki İqor Yuşkov Sputnik üçün qaz bazarındakı vəziyyəti təhlil edib. 06.01.2023, Sputnik Azərbaycan
2023-01-06T09:14+0400
2023-01-06T09:14+0400
2023-01-06T09:14+0400
neft-qaz
qaz
rusiya
satış
https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e6/08/1e/445502207_0:49:3469:2000_1920x0_80_0_0_39ef6b22a029141395e38cc6d281ccbf.jpg
2022-ci il bütün qlobal enerji sənayesi üçün dönüş nöqtəsi oldu. Enerji böhranı 2021-ci ildə yaransa da və ilk növbədə Avropa Birliyinin qeyri-adekvat enerji siyasətindən qaynaqlansa da, özünü tam şəkildə 2022-ci ildə göstərdi. Bundan əlavə, 2022-ci ildə qlobal enerji böhranı iqtisadi böhrana çevrilməyə başlayıb ki, bu da öz növbəsində 2023-cü ildə özünü göstərəcək.Qaz kəmərlərinə nə olduEnerji sektorunda müxtəlif dəyişikliklər baş verir. Ən dinamik neft və kömür bazarlarında baş verib. Rusiya digər istehsalçılarla bazar mübadiləsi apardı: Rusiya xammalı Asiyaya getdi, digər tədarükçülər isə ixracatını Avropaya köçürdülər.Qaz sektorunda da dramatik dəyişikliklər baş verir. Qazın nəqli çətindir, bu da neft və kömür sənayesində olduğu kimi bazarın dinamik yenidən qurulmasına mane olur. Ona görə də Rusiya 2022-ci ildə Avropaya boru kəməri ilə qaz nəqlini kəsəndə hasilat həcmi də azalmalı idi. Nəticədə Rusiyadan qaz ixracı azaldığından dünya bazarında artan kəsir yarandı.Qeyd etmək lazımdır ki, Avropaya qaz tədarükünün azaldılması anti-Rusiya sanksiyalarına cavab deyil. Nə Rusiya, nə də Avropa İttifaqı bir-birinə qarşı qaz ticarətinə məhdudiyyətlər qoymayıb. Sadəcə olaraq, hər qaz kəmərinin öz problemləri var."Şimal axını" qaz kompressor stansiyasındakı turbinlərə xidmət göstərə bilmədiyi üçün yay boyu nasosun həcmini azaldıb: Kanada Rusiyaya qarşı enerji avadanlığının daşınmasını qadağan edən sanksiyalar tətbiq etdi. "Şimal axını" çərçivəsində turbinlərə isə yalnız Monrealda texniki xidmət göstərilib. Nəticədə sentyabrın 3-də sonuncu turbin öz resursunu bitirdi və qaz kəməri dayandırıldı. Sentyabrın 26-da isə “Şimal axını” İsveç sularında partladıldı.Digər qaz kəməri "Yamal-Avropa"dan istifadə etmək mümkün deyil, çünki hələ yazda Polşa qaz kəmərinin Polşa hissəsinin operatoru EuRoPol GAZ-da Qazprom-un payını (48,82%) milliləşdirib. Cavab olaraq Rusiya bu struktura qarşı sanksiyalar tətbiq etdi və indi Rusiya şirkətləri onunla heç nə edə bilməz, yəni “Qazprom” qaz tranzit xidmətləri sifariş edə bilməz.Ukrayna ərazisindən qaz tranziti qorunsa da, təxminən 60% azalıb. Mayın 10-dan Ukrayna qaz kəməri LPR ərazisindən keçdiyi üçün Soxranovka qazölçmə stansiyasından nəql etməkdən imtina edib. Baxmayaraq ki, qaz kəmərinin özü zədələnməyib. Nasos yalnız daha şimal marşrutu boyunca aparılır: Sudja qaz ölçmə stansiyası (Kursk vilayəti) vasitəsilə."Qazprom" qeyd edir ki, o, nə vaxtsa Sudjadan əhəmiyyətli həcmdə qazın vurulması üçün istifadə edəcəyini gözləmirdi, ona görə də qaz təchizatı boru kəmərlərinin bir hissəsini optimallaşdırdı (əslində söküb). Buna görə də “Qazprom” Soxranovkadan keçən qazın həcmini Sudjaya yönləndirə bilməyib. Nəticədə Ukrayna ərazisindən qaz tranziti təxminən 42,4 milyon kubmetr təşkil edir. m. gündə. Eyni zamanda onun tam dayandırılmasına şərait yaradılıb.Məsələ burasındadır ki, “Qazprom”la Ukraynanın QNS operatoru arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən, tranzit 109,5 milyon kubmetr olmalıdır. m. gündə. Rusiya konserni bu həcmi bir gündə fiziki olaraq vurmazsa, yenə də onun haqqını ödəməlidir (“nasos və ya ödə” şərti). İndi "Qazprom" Ukrayna tərəfini müqaviləni pozmaqda ittiham edir, çünki o, Soxranivkadan keçən marşrutdan istifadəyə icazə vermir və yalnız faktiki olaraq vurulan həcmlərə görə ödəyir. Ukrayna QNS operatoru iddia edir ki, “Qazprom” müqaviləni pozur və ona az maaş verir. Ona görə də tranzitin tam dayanması qaz kəmərlərinin zədələnməsinə görə deyil, müqavilənin pozulmasına görə baş verə bilər.Rusiyadan Avropaya normal işləyən yeganə qaz kəməri “Türk axını”dır. Bu sistemin ümumi gücü 31,5 milyard kubmetrdir. Hər biri 15,75 milyard kubmetr olan iki xəttdən ibarətdir. Biri Türkiyə, ikincisi Avropa üçün.Beləliklə, əgər 2021-ci ildə Rusiya Avropaya təqribən 155 milyard kubmetr tədarük etmişdi. m boru kəməri qazı, sonra 2022-ci ildə bu rəqəm təxminən 80-90 milyard kubmetr olacaq. m Hazırda Avropaya gündəlik qaz nəqli bütün 2023-cü ildə davam edərsə, o zaman orada ixracın həcmi cəmi 30 milyard kubmetr təşkil edəcək.Qaz habı Türkiyənin nəyinə lazımdırAvropanın qaz bazarı Rusiya üçün vacibdir. Biz 50 ildən artıqdır ki, ora qaz veririk. Əlbəttə, sevinib deyə bilərik ki, indi avropalılar öz sənayelərinin rifahının nəyə əsaslandığını görəcəklər. Ancaq unutmayın ki, qazın Avropaya satışı Rusiyaya böyük gəlir gətirir və iqtisadiyyatınızın vəziyyəti haqqında düşünmək vacibdir. Lakin Rusiya ilə Qərb arasında mövcud siyasi münaqişə əvvəlki iş formatına qayıtmağa imkan verməyəcək.Buna baxmayaraq, Avropanın hələ də qazdan istifadəyə obyektiv ehtiyacı var və Rusiya qərb istiqamətinə ixracı bərpa etmək istəyir.Rusiya rəhbərliyi qaz sahəsində əməkdaşlığın yeni formatını təklif edir. Əvvəllər "Qazprom" qazı son istehlakçıya çatdırmağa çalışırdı. O, qaz kəmərlərinin çəkilməsi xərclərini öz üzərinə götürdü, Avropanın özündə satış şirkətlərini aldı, tranzit ölkələrlə qarşılıqlı əlaqənin risklərinə razılaşdı və s. İndi Moskva sözün əsl mənasında belə bir tezisi bəyan edir: “Madam ki, siz antiinhisar qanunvericiliyi adı altında qaz kəmərlərimizi milliləşdirirsiniz, partladırsınız, “Qazprom”u əzib ayrı-seçkilik edirsiniz, indi biz heç Avropaya girməyəcəyik, ancaq sərhəddə qaz verəcəyik”. Bu mövqe Türkiyədə qaz qovşağının yaradılması ideyası ilə nəticələndi.Bu, qaz sektorunun siyasiləşməsini zəiflətməlidir. İndi Avropa kommersiya şirkətləri öz siyasətçilərinə qazı Rusiyadan deyil, qovşağından aldıqlarını elan edə biləcəklər. Bundan əlavə, layihə həm Azərbaycan, həm də İran üçün təchizat imkanları açır. Rusiya ilə Qazaxıstan və digər Mərkəzi Asiya ölkələri arasında qaz mübadiləsi əməliyyatları da mümkündür. Axı həm Moskva, həm də Ankara gələcək mərkəzdə maksimum sayda tədarükçünün olmasında maraqlıdırlar. Təbii ki, Rusiya hər halda "Qazprom"un əsas təchizatçı olmasını gözləyir.Əslində Rusiya və Avropa qaz münasibətlərində 50 il geriyə qayıda bilər. Sovet qazının tədarükü üçün ilk müqavilələr xammalın sosialist blokunun hüdudlarından kənarda qalan ilk neytral ölkəyə - Avstriyaya çatdırılması demək idi. Orada qazın sahibi dəyişdi və artıq Avropa şirkətləri onu öz ölkələrinə çatdırdılar. Baumqartendəki Avstriya qaz qovşağı belə ortaya çıxdı.Çınə qaz kəməri və mayeləşdirilmiş qazEyni zamanda, Rusiya başa düşür ki, Avropa istənilən halda daralan bazardır. Biz həm sənayesizləşmə prosesini, həm də bərpa olunan enerji mənbələrinə qismən keçidi görürük.Strateji baxımdan Rusiya qazı kömür və neft yolu ilə getməli və Asiya bazarlarına getməli olacaq. Bununla belə, bunun üçün yeni qaz kəmərləri çəkmək və mayeləşdirilmiş təbii qazın (LNG) istehsalı üzrə böyük tutumlu zavodların tikintisi üçün öz texnologiyamızı hazırlamaq lazım gələcək.Birinci halda “Qazprom” artıq Çinlə gücü illik 50 milyard kubmetr olan “Sibirin gücü-2”nin tikintisi ilə bağlı danışıqlar aparır. Pekin çətin, sərt danışıq aparandır, o əmindir ki, zaman onun tərəfindədir. O hesab edir ki, “Qazprom”un işləri Avropada nə qədər pis getsə, şirkət bir o qədər mülayim olacaq. Rusiya tərəfi Çinə tezis gətirir ki, əgər Çin ABŞ-la münaqişəni kəskinləşdirərsə, o zaman LNG tədarükünün kəsilmək riski var və Rusiya qaz kəmərləri etibarlı enerji mənbəyidir.Təbii ki, Rusiyada LNG zavodlarının tikintisi aktualdır. Bu, Rusiya şirkətlərinə heç bir satış bazarından asılı olmamağa imkan verəcək. Öz texnologiyanızı inkişaf etdirmək vaxt və çoxlu investisiya tələb edəcək. Amma bunsuz Rusiya təbii qaz ehtiyatlarını tam olaraq monetizasiya edə bilməyəcək. 2023-cü il Rusiyanın qaz sektorundakı problemlərin öhdəsindən nə qədər uğurla çıxa biləcəyini göstərəcək.
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2023
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
xəbərlər
ru_AZ
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik Azərbaycan
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
qaz, rusiya, satış
Rusiyanın qaz satış bazarı 2023-cü ildə necə dəyişəcək
Rusiya Federasiyasının Milli Enerji Təhlükəsizliyi Fondunun aparıcı analitiki İqor Yuşkov Sputnik üçün qaz bazarındakı vəziyyəti təhlil edib.
2022-ci il bütün qlobal enerji sənayesi üçün dönüş nöqtəsi oldu. Enerji böhranı 2021-ci ildə yaransa da və ilk növbədə Avropa Birliyinin qeyri-adekvat enerji siyasətindən qaynaqlansa da, özünü tam şəkildə 2022-ci ildə göstərdi. Bundan əlavə, 2022-ci ildə qlobal enerji böhranı iqtisadi böhrana çevrilməyə başlayıb ki, bu da öz növbəsində 2023-cü ildə özünü göstərəcək.
Enerji sektorunda müxtəlif dəyişikliklər baş verir. Ən dinamik neft və kömür bazarlarında baş verib. Rusiya digər istehsalçılarla bazar mübadiləsi apardı: Rusiya xammalı Asiyaya getdi, digər tədarükçülər isə ixracatını Avropaya köçürdülər.
Qaz sektorunda da dramatik dəyişikliklər baş verir. Qazın nəqli çətindir, bu da neft və kömür sənayesində olduğu kimi bazarın dinamik yenidən qurulmasına mane olur. Ona görə də Rusiya 2022-ci ildə Avropaya boru kəməri ilə qaz nəqlini kəsəndə hasilat həcmi də azalmalı idi. Nəticədə Rusiyadan qaz ixracı azaldığından dünya bazarında artan kəsir yarandı.
Qeyd etmək lazımdır ki, Avropaya qaz tədarükünün azaldılması anti-Rusiya sanksiyalarına cavab deyil. Nə Rusiya, nə də Avropa İttifaqı bir-birinə qarşı qaz ticarətinə məhdudiyyətlər qoymayıb. Sadəcə olaraq, hər qaz kəmərinin öz problemləri var.
"Şimal axını" qaz kompressor stansiyasındakı turbinlərə xidmət göstərə bilmədiyi üçün yay boyu nasosun həcmini azaldıb: Kanada Rusiyaya qarşı enerji avadanlığının daşınmasını qadağan edən sanksiyalar tətbiq etdi. "Şimal axını" çərçivəsində turbinlərə isə yalnız Monrealda texniki xidmət göstərilib. Nəticədə sentyabrın 3-də sonuncu turbin öz resursunu bitirdi və qaz kəməri dayandırıldı. Sentyabrın 26-da isə “Şimal axını” İsveç sularında partladıldı.
Digər qaz kəməri "Yamal-Avropa"dan istifadə etmək mümkün deyil, çünki hələ yazda Polşa qaz kəmərinin Polşa hissəsinin operatoru EuRoPol GAZ-da Qazprom-un payını (48,82%) milliləşdirib. Cavab olaraq Rusiya bu struktura qarşı sanksiyalar tətbiq etdi və indi Rusiya şirkətləri onunla heç nə edə bilməz, yəni “Qazprom” qaz tranzit xidmətləri sifariş edə bilməz.
Ukrayna ərazisindən qaz tranziti qorunsa da, təxminən 60% azalıb. Mayın 10-dan Ukrayna qaz kəməri LPR ərazisindən keçdiyi üçün Soxranovka qazölçmə stansiyasından nəql etməkdən imtina edib. Baxmayaraq ki, qaz kəmərinin özü zədələnməyib. Nasos yalnız daha şimal marşrutu boyunca aparılır: Sudja qaz ölçmə stansiyası (Kursk vilayəti) vasitəsilə.
"Qazprom" qeyd edir ki, o, nə vaxtsa Sudjadan əhəmiyyətli həcmdə qazın vurulması üçün istifadə edəcəyini gözləmirdi, ona görə də qaz təchizatı boru kəmərlərinin bir hissəsini optimallaşdırdı (əslində söküb). Buna görə də “Qazprom” Soxranovkadan keçən qazın həcmini Sudjaya yönləndirə bilməyib. Nəticədə Ukrayna ərazisindən qaz tranziti təxminən 42,4 milyon kubmetr təşkil edir. m. gündə. Eyni zamanda onun tam dayandırılmasına şərait yaradılıb.
Məsələ burasındadır ki, “Qazprom”la Ukraynanın QNS operatoru arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən, tranzit 109,5 milyon kubmetr olmalıdır. m. gündə. Rusiya konserni bu həcmi bir gündə fiziki olaraq vurmazsa, yenə də onun haqqını ödəməlidir (“nasos və ya ödə” şərti). İndi "Qazprom" Ukrayna tərəfini müqaviləni pozmaqda ittiham edir, çünki o, Soxranivkadan keçən marşrutdan istifadəyə icazə vermir və yalnız faktiki olaraq vurulan həcmlərə görə ödəyir. Ukrayna QNS operatoru iddia edir ki, “Qazprom” müqaviləni pozur və ona az maaş verir. Ona görə də tranzitin tam dayanması qaz kəmərlərinin zədələnməsinə görə deyil, müqavilənin pozulmasına görə baş verə bilər.
Rusiyadan Avropaya normal işləyən yeganə qaz kəməri “Türk axını”dır. Bu sistemin ümumi gücü 31,5 milyard kubmetrdir. Hər biri 15,75 milyard kubmetr olan iki xəttdən ibarətdir. Biri Türkiyə, ikincisi Avropa üçün.
Beləliklə, əgər 2021-ci ildə Rusiya Avropaya təqribən 155 milyard kubmetr tədarük etmişdi. m boru kəməri qazı, sonra 2022-ci ildə bu rəqəm təxminən 80-90 milyard kubmetr olacaq. m Hazırda Avropaya gündəlik qaz nəqli bütün 2023-cü ildə davam edərsə, o zaman orada ixracın həcmi cəmi 30 milyard kubmetr təşkil edəcək.
Qaz habı Türkiyənin nəyinə lazımdır
Avropanın qaz bazarı Rusiya üçün vacibdir. Biz 50 ildən artıqdır ki, ora qaz veririk. Əlbəttə, sevinib deyə bilərik ki, indi avropalılar öz sənayelərinin rifahının nəyə əsaslandığını görəcəklər. Ancaq unutmayın ki, qazın Avropaya satışı Rusiyaya böyük gəlir gətirir və iqtisadiyyatınızın vəziyyəti haqqında düşünmək vacibdir. Lakin Rusiya ilə Qərb arasında mövcud siyasi münaqişə əvvəlki iş formatına qayıtmağa imkan verməyəcək.
Buna baxmayaraq, Avropanın hələ də qazdan istifadəyə obyektiv ehtiyacı var və Rusiya qərb istiqamətinə ixracı bərpa etmək istəyir.
Rusiya rəhbərliyi qaz sahəsində əməkdaşlığın yeni formatını təklif edir. Əvvəllər "Qazprom" qazı son istehlakçıya çatdırmağa çalışırdı. O, qaz kəmərlərinin çəkilməsi xərclərini öz üzərinə götürdü, Avropanın özündə satış şirkətlərini aldı, tranzit ölkələrlə qarşılıqlı əlaqənin risklərinə razılaşdı və s. İndi Moskva sözün əsl mənasında belə bir tezisi bəyan edir: “Madam ki, siz antiinhisar qanunvericiliyi adı altında qaz kəmərlərimizi milliləşdirirsiniz, partladırsınız, “Qazprom”u əzib ayrı-seçkilik edirsiniz, indi biz heç Avropaya girməyəcəyik, ancaq sərhəddə qaz verəcəyik”. Bu mövqe Türkiyədə qaz qovşağının yaradılması ideyası ilə nəticələndi.
Bu, qaz sektorunun siyasiləşməsini zəiflətməlidir. İndi Avropa kommersiya şirkətləri öz siyasətçilərinə qazı Rusiyadan deyil, qovşağından aldıqlarını elan edə biləcəklər. Bundan əlavə, layihə həm Azərbaycan, həm də İran üçün təchizat imkanları açır. Rusiya ilə Qazaxıstan və digər Mərkəzi Asiya ölkələri arasında qaz mübadiləsi əməliyyatları da mümkündür. Axı həm Moskva, həm də Ankara gələcək mərkəzdə maksimum sayda tədarükçünün olmasında maraqlıdırlar. Təbii ki, Rusiya hər halda "Qazprom"un əsas təchizatçı olmasını gözləyir.
Əslində Rusiya və Avropa qaz münasibətlərində 50 il geriyə qayıda bilər. Sovet qazının tədarükü üçün ilk müqavilələr xammalın sosialist blokunun hüdudlarından kənarda qalan ilk neytral ölkəyə - Avstriyaya çatdırılması demək idi. Orada qazın sahibi dəyişdi və artıq Avropa şirkətləri onu öz ölkələrinə çatdırdılar. Baumqartendəki Avstriya qaz qovşağı belə ortaya çıxdı.
Çınə qaz kəməri və mayeləşdirilmiş qaz
Eyni zamanda, Rusiya başa düşür ki, Avropa istənilən halda daralan bazardır. Biz həm sənayesizləşmə prosesini, həm də bərpa olunan enerji mənbələrinə qismən keçidi görürük.
Strateji baxımdan Rusiya qazı kömür və neft yolu ilə getməli və Asiya bazarlarına getməli olacaq. Bununla belə, bunun üçün yeni qaz kəmərləri çəkmək və mayeləşdirilmiş təbii qazın (LNG) istehsalı üzrə böyük tutumlu zavodların tikintisi üçün öz texnologiyamızı hazırlamaq lazım gələcək.
Birinci halda “Qazprom” artıq Çinlə gücü illik 50 milyard kubmetr olan “Sibirin gücü-2”nin tikintisi ilə bağlı danışıqlar aparır. Pekin çətin, sərt danışıq aparandır, o əmindir ki, zaman onun tərəfindədir. O hesab edir ki, “Qazprom”un işləri Avropada nə qədər pis getsə, şirkət bir o qədər mülayim olacaq. Rusiya tərəfi Çinə tezis gətirir ki, əgər Çin ABŞ-la münaqişəni kəskinləşdirərsə, o zaman LNG tədarükünün kəsilmək riski var və Rusiya qaz kəmərləri etibarlı enerji mənbəyidir.
Təbii ki, Rusiyada LNG zavodlarının tikintisi aktualdır. Bu, Rusiya şirkətlərinə heç bir satış bazarından asılı olmamağa imkan verəcək. Öz texnologiyanızı inkişaf etdirmək vaxt və çoxlu investisiya tələb edəcək. Amma bunsuz Rusiya təbii qaz ehtiyatlarını tam olaraq monetizasiya edə bilməyəcək. 2023-cü il Rusiyanın qaz sektorundakı problemlərin öhdəsindən nə qədər uğurla çıxa biləcəyini göstərəcək.
