https://sputnik.az/20221222/rusiya-ve-ran-avropani-legv-edirler-449927981.html

Rusiya və İran Avropanı ləğv edirlər

Rusiya və İran Avropanı ləğv edirlər

Sputnik Azərbaycan

Sanksiyalar kollektiv Qərbin iki əsas geosiyasi rəqibi olan Rusiya və İrana nəinki kritik ziyan vurmayıb, həm də onları ikitərəfli əməkdaşlığı gücləndirmək və... 22.12.2022, Sputnik Azərbaycan

2022-12-22T21:25+0400

2022-12-22T21:25+0400

2022-12-22T21:25+0400

rusiya

təhlil

nəqliyyat

dəhliz

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/07/16/427516514_0:292:3072:2020_1920x0_80_0_0_4a015504e8c95609aaeeadd315cef044.jpg

BAKI, 22 dekabr — Sputnik. Amerikanın "Bloomberg" nəşrinin müəllifləri həyəcan təbili çalan bir mətn dərc edərək, gözə çarpan bir fakta dərhal diqqət yetirməyə çağırıblar. Onlar son altı ayda enerji və logistika bazarında baş verənləri təhlil edərək belə qənaətə gəliblər ki, sanksiyalar kollektiv Qərbin iki əsas geosiyasi rəqibi olan Rusiya və İrana nəinki kritik ziyan vurmayıb, həm də onları ikitərəfli əməkdaşlığı gücləndirmək və ticarəti sürətləndirilmiş sürətlə artırmağa məcbur edib. Birdən-birə məlum olub ki, Vaşinqton, London və Brüssel XHƏ-də baş verənləri izləyib Ukrayna prezidentinin göz yaşları ilə dolu müraciətlərini dinləyərkən, Moskva və Tehran məqsədyönlü şəkildə və birgə yeni nəqliyyat dəhlizi qururlar.Qərb ekspertlərinin fikrincə, logistika zənciri iki ölkəyə nəinki sanksiyalar nəticəsində dəymiş itkiləri kompensasiya etməyə, həm də yol boyu Avropada yüklərin daşınması üçün adi marşrutlara son dərəcə həssas zərbə vurmağa imkan verəcək.Etiraf etmək lazımdır ki, ölkəmizin Avropa hissəsindən birbaşa Hindistana gedən ən qısa marşrut üzrə nəqliyyat dəhlizinin tikintisi barədə yalnız ixtisaslaşmış mütəxəssislər eşidiblər. Yeri gəlmişkən, bu istiqamətdə böyük işlər görülür. Kreml Avropa İttifaqını ağlını başına yığmağa və Asiyanın dibsiz bazarlarına malların daşınması üçün kəsilmiş marşrutu pozmamağa sonuna qədər inandırmağa çalışdı. Təxminən, altı ay əvvəl ticarətin ən böyük payı Baltikyanı limanlardan keçirdi. Rusiya müəssisələrinin məhsulları, tarlalarından gələn ərzaq məhsulları və daha çox şey - bütün bunlar Baltik, Şimal dənizi sularında üzərək, Fransa, İspaniya, İtaliyanı dövrə vuraraq, Aralıq dənizindən, daha sonra, Ərəbistan yarımadasından yan keçib Süveyş kanalında üzərək 40 günlük uzun bir səyahətdən sonra, nəhayət, Hindistanın Mumbay limanına çatırdı. Bir aydan çox müddət ərzində gəmilər 14 min kilometr məsafə qət edirdilər. Getdikcə daha fəal əməkdaşlıq etməyə məcbur olan Moskva və Tehran, hər hansı bir problemin mürəkkəblik deyil, yeni imkanlar olduğunu söyləyən hər cür iş məşqçilərinin – bisnes-kouçların məsləhətlərindən istifadə etdilər. Tərəflər xəritə ilə silahlandılar və daha çox uzatmadan Mumbaya, Hindistanın digər limanlarına və daha sonra Çinə ən qısa marşrutu çəkdilər. Məlum olub ki, əgər mallar cənuba doğru çaylar boyunca Həştərxan, Olya və ya Mahaçqala limanlarına üzərək çatdırılarsa, o zaman Xəzər dənizi ilə İranın Astara, Ənzəli, Növşəhr və Əmirabad limanlarına sözün həqiqi mənasında "iki addımlıq" yol var. Ən əsası isə odur ki, bu marşrut nəinki cəmi üç min kilometr uzunluğundadır, həm də tamamilə iki ölkənin milli sərhədləri daxilində olduğundan Qərbin istənilən sanksiyalarından və təxribatlarından tam qorunur. Bir rus atalar sözündə belə deyilir: "nağıl tez danışılır, amma ona tezliklə əməl edilmir". Bu halda, xalq müdrikliyi tamamilə uyğun deyil, çünki bu sətirləri oxuduğunuz andan çox əvvəl tərəflər qarşılıqlı tikinti işlərinə başlayıblar. İş hazırda da davam edir. Məlumdur ki, Rusiya və İran birlikdə nəqliyyat dəhlizinin "birləşməsinə" 25 milyard dollardan çox sərmayə qoyacaqlar. Söhbət Volqa boyunca gəmiçiliyin tezliyini və həcmini artırmaqdan, həmçinin nəqliyyat infrastrukturunun qurulmasından gedir. Bu tədbirlər sayəsində çay yolları boyunca altı min tona qədər yerdəyişmə gəmilərindən keçə biləcəyi gözlənilir, halbuki hazırda dərinlik bu rəqəmi üç minə qədər məhdudlaşdırır. Dəqiq məlumdur ki, İranın dövlət agentliyi olan IRSL artıq Həştərxan yaxınlığındakı Solyanka limanının modernləşdirilməsinə on milyon dollardan çox sərmayə qoyub. Amerikalı analitiklər sərmayələrin ayda 85 min tona qədər malların daşınmasını artıracağını narazı şəkildə bildirirlər. Bu zaman Vladimir Putinin bu ilin sentyabrında iqtisadi forumdakı çıxışı yada düşür. O zaman prezident çay gəmilərinin istehsalını bərpa etmək, dəmir yolları şəbəkəsinin coğrafiyasını və tutumunu artırmaq, habelə, yolların keyfiyyətini artırmaq üçün təcili yenidən qurulmasına ehtiyac olduğunu söyləmiş, lakin çox az adam bu sözlərə diqqət yetirmişdi. Sonra hamı bunu gündəliyin növbəti keçid nöqtəsi kimi qəbul etdi, lakin dekabr bir daha göstərdi ki, Vladimir Putin sadəcə şou xatirinə heç nə demir. Burada məcburi fasilə vermək və xüsusi hərbi əməliyyatı qeyd etmək lazımdır, baxmayaraq ki, biz adətən bu mövzunu ixtisaslaşmış mütəxəssislərin öhdəsinə buraxırıq. Bu halda bu, əvəzolunmazdır, çünki amerikalı analitiklərin fikrincə, ikinci logistik marşrut Rusiya liderinin bu yaxınlarda "Rusiyanın daxili dənizi" adlandırdığı Azov dənizindən keçəcək. Məlum oldu ki, bu ifadə təsadüfən ortaya atılmayıb. Müharibə Araşdırmaları İnstitutunun mütəxəssislərinin fikrincə, Moskva eyni vaxtda Don boyunca gəmiçiliyin artırılması üzərində işləyir. Bundan əlavə, Rusiya malları Azov suları vasitəsilə aktiv şəkildə bərpa olunan Mariupol limanı vasitəsilə Türkiyəyə göndəriləcək. O Türkiyəyə ki, artıq Cənubi Avropanın əsas qaz qovşağına çevrilib və qonşu İrana yüklərin daşınması üçün tranzit ölkəyə çevrilməkdən çəkinmir. Qeyd olunur ki, Azov dənizi hazırda "DXR", Zaporojye və Xerson vilayətlərinin, daha sonra isə Krım yarımadasının torpaqları ilə əhatə olunduğundan bu istiqamət həm də Qərb koalisiyasının mümkün təhlükələrindən tamamilə qorunur. Bu fakt bizi bir daha xüsusi hərbi əməliyyatın gedişinə - xüsusən də hazırda hər iki istiqamətdə daşınan yüklərin axını üçün qoruyucu sədd rolunu oynayacaq əraziyə fərqli gözlə baxmağa vadar edir. Ayrı-ayrılıqda qeyd etmək yerinə düşər: Mariupolun aktiv limanların sırasına qayıtması - bu, şəhərin daha da sürətlə bərpasına gətirib çıxaracaq - Qərb analitiklərini kifayət qədər kədərləndirir. Onlar açıq şəkildə əks ssenariyə üstünlük verərdilər. Bəs, İran? Farslar, çətin ki, onlara məlum olan Staxanov yoldaşın göstərişlərinə əməl edərək, böyük səylə cənuba dəmir yolu çəkirlər. Artıq relslərin polad sapları Bəndər-Abbas limanına çatıb, ikinci mərhələdə isə əsas vəzifə Çabahar limanına qədər çatmaqdır. Bu həyata keçirildikdən sonra Hindistanın Mumbay limanına ən qısa logistik əlaqənin yaradılması haqqında danışmaq olar. Əks coğrafi istiqamətdə tikintiyə də az diqqət yetirilmir, çünki hazırda Volqadakı limanları istənilən qədər genişləndirmək mümkündür, lakin İran limanlarından birbaşa dəmir yolu əlaqəsi olmasa hər şey faydasız olacaq. Hazırda yalnız Əmirabad limanında yük dəmir yolu stansiyası var. Belə görünə bilər ki, tərəflərin iştirakının miqyası qeyri-bərabərdir, lakin bu, tamamilə doğru deyil. Tehranın qarşısında daha çətin bir vəzifə durur, çünki iranlılar eyni zamanda bir deyil, iki quru yolu çəkirlər, onlardan biri Azərbaycan sərhədlərinə yaxınlaşıb, ikincisi isə Türkmənistana gedir. Rusiya və İran istehsalçılarını fiziki cəhətdən birləşdirmək üçün hələ Azərbaycana, təxminən, 160 kilometr yol çəkilməlidir, lakin söhbət dağ silsilələri ilə dəhlizlərin və tunellərin açılmasından gedir. Hazırda İran şimal-şərq keçidinin tikintisinə 25 milyard dollar xərcləyib və eyni məbləği yenə xərcləməyə hazırdır, çünki Bakı çox böyük maraq göstərir və öz tərəfindən, həmçinin, pulla kömək etməyə hazırdır. Belə görünə bilər ki, gedən proseslər, sadəcə olaraq, Qərbin panik eskalasiyasıdır. Bununla belə, sübutlara qarşı, məsələn, Hindistanın dövlət səviyyəsində dəniz dəmir yolu bərələrinin tikintisi layihəsi üzərində işlədiyini göstərmək olar. Söhbət sahilboyu yük gəmilərindən gedir, onların göyərtəsində dəmir yolu vaqonlarını aparmaq mümkün olacaq. Burada elə yolda təkər dəstlərini İran ölçülərindən Hindistana (yəni Britaniya) dəyişdirmək olar. Beləliklə, Dehli öz növbəsində o qədər maraqlıdır ki, o da investisiya qoymağa hazırdır və vaxt itirməyə hazır deyil. Məntiqi sual: yeni marşrut niyə bu qədər maraqlıdır, onunla daşınacaq olanlar nə qədər qiymətlidir? Hazırda Rusiya ilə İran arasında ticarətin əsas mövqeyi ilk növbədə kənd təsərrüfatı məhsullarıdır. İran meyvələri Rusiyaya gəlir - Rusiyadan taxıl gedir. Rusiyadan taxıl idxalı baxımından İran üçüncü ən mühüm alıcıdır. Marşrutun Hindistana qədər uzandığını xatırlasaq, o zaman bir milyard beş yüş milyon hindlini potensial alıcılar sırasına daxil etmək olar, onların arxasında hələ eyni sayda çinli də var. Və bu, xatırladaq ki, o şərtlə həyata keçirilir ki, rus fermerlərinin taxıl və digər məhsulları üç dəfə tez gedir, bunun da nəticəsi olaraq qiymət xeyli ucuzlaşacaq. Rusiyadan İrana kiçik və orta güc turbinləri də çatdırılır ki, bu da olduqca ironikdir, çünki əvvəllər əsas təchizatçı Ukrayna idi. Tibbi avadanlıq və bir sıra digər malların ticarəti də mövcuddur. Bütün yuxarıda deyilənləri təsdiqləyən əlavə amil Co Bayden administrasiyasının son vaxtlar sadəcə olaraq burnu ilə yer qazıması, Rusiya-İran dəhlizinin formalaşmasının hansısa formada torpeda etmək və ya heç olmasa ləngitmək yollarını axtarmasıdır. Rusiya Dəmir Yollarının bütün yüksək rəhbərliyinin son sanksiyalar paketinə niyə daxil edildiyi indi aydın oldu. Vaşinqtonun ümumi strategiyasını prezident aparatının İran istiqaməti üzrə rəhbəri Robert Malli bildirib. Malli, "onların" (Moskva və Tehranın) gizlənə bilməyəcəyini dünyaya göstərmək üçün layihəyə diqqətin cəlb edilməsinin vacibliyini bəyan edib. Şübhə yoxdur ki, Amerika nəyin bahasına olursa olsun layihənin icrasını pozmağa hazırdır. Bəs necə? Axı, nəqliyyat dəhlizi işə başlasa, təkcə bu marşrut üzrə Rusiya ilə İran arasında ticarət dövriyyəsi 40 milyard dolları keçə bilər.

2022

xəbərlər

ru_AZ

rusiya, nəqliyyat, dəhliz