https://sputnik.az/20220929/simal-axinina-hucumlarin-arxasinda-kimin-kommersiya-maraqlari-dayanir-446883400.html

"Şimal axını"na hücumların arxasında kimin kommersiya maraqları dayanır?

"Şimal axını"na hücumların arxasında kimin kommersiya maraqları dayanır?

Sputnik Azərbaycan

Danimarka enerji agentliyinin rəhbəri Kristoffer Bettzau deyib ki, qaz kəməri, bəlkə də qəsdən zədələnib, çünki söhbət "kiçik çat"dan deyil, "həqiqətən də... 29.09.2022, Sputnik Azərbaycan

2022-09-29T23:03+0400

2022-09-29T23:03+0400

2022-09-29T23:03+0400

"şimal axını-2"

təhlil

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e4/0c/11/425746517_0:0:3072:1728_1920x0_80_0_0_2ad57092bff3ee341acac217059fbf64.jpg

Dibindən "Şimal axını 1" və "Şimal axını 2" qaz kəmərlərinin keçdiyi Baltik dənizində baş verən partlayışlar Rusiyadan Almaniyaya uzanan hər iki borunu qeyri-müəyyən müddətə sıradan çıxarıb. Nəticədə qış ərəfəsində və enerji böhranının ən qızğın çağında Avropa İttifaqı Rusiya Federasiyasından gələn "mavi yanacağın" tədarükündən praktiki olaraq kəsilib.Baş verənlərlə bağlı təhqiqat hələ də davam edir, lakin bəzi Qərb liderləri baş verənlərə görə günahı artıq Rusiyanın üzərinə atıblar.Əsassız və sübutsuz ittihamlardan fərqli olaraq, "Sputnik" "cinayətin izlərinə" düşməyə və bu "izlər"in hara apardığını anlamağa çalışıb.Qəza yox, təxribatdırSentyabrın 26-da axşam saatlarında Bornholm adasının (Danimarka) yaxınlığında "Şimal axını 1"in hər iki zolağında və Baltik dənizinin dibi ilə keçən "Şimal axını 2" xəttinin birində təzyiqin kəskin azalması qeydə alınıb. Başqa sözlə, sızma tapılıb.Bir az sonra qaz sızmasının səbəbi bəlli olub.Danimarka enerji agentliyinin rəhbəri Kristoffer Bettzau deyib ki, qaz kəməri, bəlkə də qəsdən zədələnib, çünki söhbət "kiçik çat"dan deyil, "həqiqətən də böyük dəlikdən" gedir.Daha dəqiq desək, təxminən, həqiqətən üç böyük dəlikdir və onlar bir-birindən nisbətən uzaqdır. Qeyd etmək lazımdır: bu borular ciddi layihə tələblərinə uyğun olaraq yaradılıblar, onlar dünyada mövcud olan hər hansı bir lövbərin yıxılmasına tab gətirməlidirlər (bəli, bu versiya Qərb mətbuatında da çıxıb, üstəlik zəlzələlər və sürüşmələr).Bir qədər sonra məlum olub ki, borulardakı təzyiqin düşməsindən az əvvəl Danimarka və İsveç seysmoloqları ardınca borulardan qaz sızması meydana gələn ərazilərdə güclü partlayışlar qeydə alıblar.İsveç milli seysmik şəbəkəsinin mütəxəssisi Byorn Lund daha konkret cavab verib: qəza iki sualtı partlayış nəticəsində baş verib, həm də ikincinin gücü 100 kq trotildən çox olub.Nəticədə, hətta Qərbdə də heç bir şübhə qalmayıb: söhbət sabotajdan və təxribatdan gedir. Üç qaz kəmərində eyni vaxtda partlayışlar və dağıntılar vasitəsilə Avropa istiqamətində ən güclü qaz kəmərlərindən ikisi sıradan çıxarılıb.Avropa diplomatiyasının rəhbəri Josep Blinken, Avropa Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Lyayen, İsveçin xarici işlər naziri Ann Linde, Danimarkanın baş naziri Mette Frederiksen və bir çox başqaları bunu təxribat kimi tanıyıblar. Polşanın keçmiş xarici işlər naziri və Avropa Parlamentinin deputatı Radoslav Sikorski hətta özünün sosial şəbəkə hesablarında hadisə yerindən şəkilləri dərc edib və şərhlərdə baş verənlərə görə ABŞ-a təşəkkür edib.ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken açıqlama verməyə tələsərək, Vaşinqtonun təxribatla bağlı məlumatları hələlik təsdiqləmədiyini, eyni zamanda bu cür hərəkətlərin "heç kəsin maraqlarına cavab vermədiyini" bildirib.Amma həqiqətən heç kimin maraqları irəliləmir?Terror aktının şərtləri"Şimal axını" nda təxribatla bağlı xəbər çoxlarını təəccübləndirdi, amma baş verənlərə soyuq başla nəzər salsaq, baş verənlərin tam mənzərəsini hissə-hissə yığmaq olar. Amma bunun üçün bir az geri dönmək lazımdır."Şimal Axını-2" tikinti ideyasının yaranmasından etibarən, bu layihə bir qrup düşmən tərəfindən əhatəyə alınmışdı.Müxtəlif səbəblərə görə, onların sırasına tranzitdən gəlirləri itirmək istəməyən və Rusiyaya müəyyən təzyiq rıçağı olan Ukrayna və Polşa (özünü Aİ-də "qaz liderliyi" uğrunda Almaniyanın rəqibi hesab edən), uzun illərdir ki, Avropaya özünün dəfələrlə daha bahalı olan (Rusiya təchizatına nisbətən) mayeləşdirilmiş təbii qazını zorla satmaq və azruolunmaz rəqibini Köhnə Dünyanın qaz bazarından sıxışdırıb çıxarmaq istəyən, həmçinin, Latviya, Litva və Estoniyanın istənilən antirusiya tarixinə ənənəvi olaraq "uyğun gələn" ABŞ daxil olub.Bu ilin fevralında (xüsusi əməliyyat başlamazdan əvvəl) ABŞ prezidenti Co Bayden Ukrayna ərazisində münaqişənin gərginləşəcəyi təqdirdə "Şimal axını 2-yə son qoyacağını" açıq şəkildə bəyan edib. (hətta söz verib).Fevralın 22-də Rusiya "DXR" və "LPR"in müstəqilliyini tanıdıqdan sonra Almaniya "Şimal axını 2"nin sertifikatlaşdırılmasını "dayandırdı". Bu, əlbəttə ki, sadəcə bir bəhanə idi - Berlin 2021-ci ilin dekabr ayından başlayaraq yeni qaz kəmərinin istismarı üçün lisenziyanın verilməsini gecikdirirdi və XHƏ-nin başlamasına, təxminən, üç ay qalmış, bu istiqamətdə aparılan işdə heç bir irəliləyiş yox idi.Xüsusi əməliyyatın başlanmasından sonra Rusiya qazının Avropaya nəqli təhlükə altına düşdü.Aprel ayında Polşa "Qazprom"u sanksiya siyahısına salaraq Rusiya şirkətinə "Europol Gaz" şirkətinin səhmdarı ("Yamal – Avropa" qaz kəmərinin Polşa hissəsinin sahibi) kimi öz hüquqlarını həyata keçirmək və müvafiq olaraq dividend əldə etmək imkanını əngəlləyib. Bu qərara cavab olaraq "Qazprom" həmin qaz kəməri ilə qaz nəqlini dayandırmağa məcbur olub.Növbəti, may ayında Ukrayna Polşa kimi hərəkət etməyə qərar verdi. Kiyev "Soxranovka" stansiyasında Rusiyadan tranzit qazı qəbul etməyi dayandırıb, Avropaya nəql üçün yalnız Sudca stansiyasını saxladı. Beləliklə, Ukrayna birtərəfli qaydada Avropaya qaz nəqlini iki dəfədən çox azaltdı.İyun ayında görünməmiş anti-Rusiya sanksiyaları səbəbindən Kanadadan "Siemens" tərəfindən "Şimal axını 1" üçün təmir edilən borunun Rusiyaya qaytarılması ilə bağlı problem yaranıb. Nəticədə bu marşrutla Avropaya qaz nəqlində 40% azalma oldu.İyul ayında - əsaslı təmirə qədər dövriyyə müddətinin başa çatması səbəbindən turbinin bağlanması səbəbindən daha bir mənfi 20%. Sanksiyalara görə, turbinlə işləməyin, sadəcə, heç bir yerdə mümkün olmadığı ortaya çıxdı.Nəticədə turbində aşkar edilən nasazlıqlar və "Siemens" tərəfindən təmir imkanlarının olmaması səbəbindən avqustun sonunda "Şimal axını 1" tamamilə dayandırıldı.Beləliklə, sentyabrın əvvəlində Rusiya müxtəlif səbəblərə görə altı marşrutdan üçü ilə qaz ixracını dayandırdı, yalnız "türk" və "mavi" axınlar, həmçinin, Ukrayna ərazisindən tranzit üçün bir giriş nöqtəsi ("Sudca") "mövcud" qaldılar.Rusiya qazının ixracına təzyiq sentyabr ayında da davam edib - ayın əvvəlində "Naftoqaz Ukrainı" "Qazprom"a qarşı Beynəlxalq Arbitraj Məhkəməsində iddia qaldırmağa qərar verib. Səbəb Rusiya tərəfinin "Soxranovka"dan keçən tranzit xidmətlərini ödəməməsidir. Söhbət, Ukraynanın may ayında birtərəfli qaydada geri qaytarmaqdan imtina etdiyi həmin xidmətlərdən gedir. Yəni onlar Rusiya qazını nəql etmək istəmir, bunun üçün pul tələb edirdilər."Qazprom"un bu məsələdə mövqeyi çox aydındır: Ukrayna məhkəməyə müraciət etməkdə davam edərsə, ona qarşı sanksiyalar tətbiq olunacaq ki, bu da onun ərazisindən tranzitin tamamilə dayanmasına səbəb ola bilər.Bundan əlavə, təzyiqlər artıq dolayı xarakter daşımırdı. Sentyabrın 22-də Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidməti Ukrayna xüsusi xidmət orqanlarının qaz kəmərlərindən birində təxribat və terror aktının qarşısını alıb. Boru kəmərinin adı RFT hesabatında yer almır, lakin "Türkiyə və Avropanı enerji ilə təmin edən neft-qaz kompleksi" ifadəsindəki işarə son dərəcə aydındır – söhbət, deyəsən, "Türk axını"ndan gedir.Bir həftə keçməmiş Danimarkanın Bornhelm adası yaxınlığındakı "Şimal axını"nda partlayışlar törədilib və bu, hər iki qaz kəmərinin bağlanmasına səbəb olub. Doğrudur, onlar hazırda işləmirdilər (keçən ay SP-1, SP-2 isə, ümumiyyətlə). Amma onlara qaz vurulmuşdu və Almaniya ilə razılaşma əldə olunan kimi onun Avropaya tədarükü hər an başlaya bilərdi.Təsadüflər dəsti?Bornholm adası yaxınlığında əslində nə baş verib?İyun ayında Baltik dənizində Bornholm adasının yaxınlığında BALTOPS 2022 təlimləri keçirilib.Bu təlimlər zamanı ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 6-cı Donanması tədqiqat və hərbi mərkəzlərlə birgə pilotsuz sualtı maşınlar sahəsində ən son nailiyyətlərini təqdim edib.Flightradar24 və ads-b.nl-in məlumatına görə, sentyabrın əvvəlindən Amerika hərbi vertolyotları Bornholm adasının ətrafında dəfələrlə qəribə marşrutla saatlarla dövrə vurublar. Onların manevrləri məhz "Şimal axınları"nın gələcək partlayışlarının baş verdiyi yerlər üzərində baş tutub.Baltik dənizində qaz kəməri infrastrukturundakı təxribatdan bir həftə əvvəl Amerikanın "Kirsarc" və "Hanston Holl" desant gəmiləri Polşanın Qdınya və Qdansk limanlarına giriblər.Partlayışlar ərəfəsində isə Amerikanın raket esminesi "Pol İqnatius" Qdinya limanına daxil olub. Bir neçə saat davam edən səfərin məqsədi "döyüş hazırlığını bərpa etmək" olub.Vəziyyət (hipotetik olaraq) belə görünə bilər: yayda qaz kəmərlərinin yaxınlığında dəniz dibindəki borulara çata bilən sualtı pilotsuz təyyarələr sınaqdan keçirilib, sentyabrda aviasiya kəşfiyyat aparıb, təxribatdan bir həftə əvvəl təlim keçmiş hərbi mütəxəssislər gəlib, sonra onlara silahlar gətirilib, əməliyyat həyata keçirilib, mütəxəssislər ordan aparılıb və hamı birlikdə bölgəni tərk edib, sonra isə - "Şimal axınları"nın partlayışları.Ancaq bunlar sadəcə sui-qəsd nəzəriyyələridir. Biz, əlbəttə ki, rəsmi araşdırmanın nəticələrini gözləməliyik.Kim qalib gəlir?21-ci əsrə qədər ABŞ qaz ixrac edən ölkələr arasında ciddi oyunçu hesab edilmirdi. Ştatlar xaricə nisbətən kiçik həcmdə və hətta əksər hallarda qaz boru kəmərləri vasitəsilə Kanada və Meksikaya qaz satırdılar.Lakin 21-ci əsrdə vəziyyət dəyişməyə başladı - Amerika qaz ixracını artmağa başladı. Prioritet, təbii ki, birbaşa rəqibi - Rusiyanı Avropa qaz bazarından sıxışdırmaq idi. "Avropanın Rusiya Federasiyasından asılılığının artması" bəhanəsi ilə ABŞ Köhnə Dünyanı özünün, daha bahalı mayeləşdirilmiş təbii qazını almağa məcbur etdi.Enerji informasiya administrasiyasının (ABŞ) məlumatına görə, 2021-ci ilə qədər ABŞ artıq "mavi yanacağı" dünyanın 41 ölkəsinə satıb. Üstəlik, həcmlər rekord qırır.Beləliklə, 2021-ci ildə ABŞ Avropa İttifaqına öz tarixində ən yüksək MTQ ixracı səviyyəsinə - 22 milyard kubmetrə çatıb. Avropa Komissiyasının məlumatına görə, təxmini dəyər - 12 milyard avrodur.2022-ci ilin birinci yarısı üçün Eurostatın məlumatına görə isə, ABŞ Avropa İttifaqına 20 milyard kubmetrdən çox qaz tədarük edib - yəni ABŞ cəmi 6 ay ərzində ötən ilin tarixi rekordunu yeniləyib.ABŞ-ın Avropa MTQ bazarında payı isə rekord həddə - 32%-ə yüksəlib (yalnız Əlcəzair daha yüksəkdir, Qətər, Rusiya və Nigeriya aşağı pillədədır).Bu tendensiya davam edərsə, o zaman Vaşinqton bu ilin sonuna qədər Avropaya, təxminən, 40 milyard kubmetr sataraq rekordunu iki dəfə artıra biləcək.Eyni zamanda, qazın qiymətinin artımını nəzərə alaraq, açıq mənbələrə görə, amerikalı treyderlər (ixracın həcmini iki dəfə artırmaqla yanaşı) ötən illə müqayisədə öz gəlirlərini 4 dəfə artıra bilərlər.ABŞ-ın Rusiyanın enerji resurslarından imtina etməsi zərurəti fonunda Avropa İttifaqı səylə əlavə MTQ terminallarını işə salmağa çalışır. ABŞ isə yaxın gələcəkdə Avropaya əlavə həcmdə MTQ təklif etməyə hazırdır. Xüsusən də Rusiyaya sanksiya təzyiqi və bunun nəticəsində dünya bazarında "mavi yanacaq" qıtlığı nəticəsində ortaya çıxan çox yüksək qiymətlərlə.Bura onu da əlavə edə bilərik ki, Avropada neft embarqosu tətbiq edildikdən sonra (dekabrın 5-dən gözlənilən) ABŞ öz neftini də Avropa İttifaqına satmağa hazırlaşırdI.Enerji qiymətlərinin yüksək olması səbəbindən Avropa İttifaqında sənayenin bağlanmasını unutmayaq. Bəs Avropa müəssisələri hara köçürülür? ABŞ-ın belə yağlı tortdan öz tikəsi olmadan qalmayacağı göz qabağındadır.Birləşmiş Ştatlar üçün bütün bu iqtisadi faydalardan əlavə, geosiyasi bir məqam da göz qabağındadır - Avropanın Rusiyanın "qaz iynəsindən" Amerikaya köçürülməsi. Vətəndaşların "Şimal axını-2" layihəsini işə salmağı və xaricdən tətbiq edilən sanksiyalar siyasətindən əl çəkməyi tələb etdiyi, adi avropalıların həyatının pisləşməsinə səbəb olan Aİ ölkələrində kütləvi etirazlar fonunda, Avropanın Amerika qazından ən güclü asılılığı, şübhəsiz ki, ABŞ-a çox sərf edəcək.

2022

xəbərlər

ru_AZ

"şimal axını-2"