https://sputnik.az/20220913/avropanin-tenezzulu-butun-dunyani-tehdid-edir-445955081.html

Avropanın tənəzzülü bütün dünyanı təhdid edir

Avropanın tənəzzülü bütün dünyanı təhdid edir

Sputnik Azərbaycan

Daniel Ekkertin fikrincə, Avropanın tənəzzülü "Qədim Roma ssenarisinə görə" baş verir. 13.09.2022, Sputnik Azərbaycan

2022-09-13T09:01+0400

2022-09-13T09:01+0400

2022-09-13T09:01+0400

avropa

təhlil

rusiya

tənəzzül

abş

ticarət

lgbt

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e5/04/0a/426667821_0:27:3073:1755_1920x0_80_0_0_fa719bc9fb2100013af721ef78fb3046.jpg

BAKI, 13 sentyabr — Sputnik. Almaniyanın aparıcı "Die Welt" qəzeti jurnalist Daniel Ekkertin məqaləsini dərc edib. Məqalədə o, Avropada Roma imperiyasının süqutu ərəfəsində genişmiqyaslı tənəzzülü xatırladan böhranın olacağını proqnozlaşdırır.Bu mövzu indiki Avropa konsepsiyalarına görə, heç bir şəkildə akademik deyil, daha çox qalmaqallıdır. Hələ yayda "Spiegel" jurnalında ona "səliqəli şəkildə" müraciət ediblər. Müəllif III-V əsrlərdə Roma İmperiyasının vəziyyəti ilə müasir Almaniyanın bəzi fərdi problemləri arasında paralelləri cəsarətlə təsvir edib. Tutaq ki, kimsə bəzən orda-burda Qədim Romada olanları təkrar etməyə cəhd edirsə, bu, yaxşı deyil. Bu, millətlərarası münaqişələrin kəskinləşməsi, vətəndaş müharibəsi və parçalanma ilə nəticələnər.Daniel Ekkert daha da irəli getməyə risk edib. O, Roma İmperiyasının dağılmasına həqiqətən kömək edən iki şeyi xatırladıb. Müasir pandemiyanı vaxtilə Roma ordusunun döyüş effektivliyinə və böyük şəhərlərdəki iqtisadi həyata xələl gətirən Antonin vəbası ilə müqayisə edib.Ezop dili ilə desək, Ekkert Aİ-nin hazırkı "qiymət tavanı" ideyasını da tənqid edib. Məhz Roma dövlətinin qiymətləri - ilk növbədə çörəyi məhdudlaşdırmaq üçün yöndəmsiz cəhdləri imperiyada genişmiqyaslı iqtisadi böhrana, bu cəhdləri kəmiyyətcə yumşaltmaq isə inflyasiyanın tüğyan etməsinə səbəb olub.Siyasi düzgünlük Ekkertə kənardan hər bir insanın diqqətini çəkən Avropa tənəzzülünün əlamətlərini qeyd etməyə imkan verməyib. Barbarların işğalı Qədim Roma ilə tamamilə açıq bir paraleldir. "Xalqların böyük köçünün" bir növ planlı hərbi əməliyyat olduğunu düşünmək sadəlövhlük olardı. Xeyr, təbii ki, hərbi əməliyyatlar, Roma legionerlərinin məğlubiyyəti və şəhərlərə basqınlar olub. Bununla belə, əksər hallarda barbarlar Roma ərazilərinə nəhəng karvanlarda, nisbətən desək, "qaçqınlar" şəklində tökülürdülər. Belə demək mümkünsə, qanunsuz miqrantlar şəklində.Tənəzzül dövründə Roma İmperiyasının böyük şəhərləri sözün əsl mənasında əcnəbilərlə dolu idi. Qullar və azad edilmişlər, varlı tacirlər, nüfuzlu diaspor başçıları, problemli iş adamları, hərbçilər, bəxt əsgərləri, ümumiyyətlə, Roma yerlilərinin içlərində "itib-batdıqları" "çox sayda" tam bir internasional. Nə deyim, hətta imperatorun şəxsi mühafizəsi olan pretorları da, əsasən, "yerli olmayanlardan" seçib işə götürülürdülər. İlliriyalılar bunda xüsusilə uğur qazanırdılar.Təəccüblü deyil ki, günlərin bir günü məhz İlliriyadan gəlmələr Roma imperiyasının başına keçdilər. Məgər bu, miqrant ordularının müasir Avropaya hücumunu xatırlatmır?Ancaq "Die Welt" bu barədə yazmır. Bugünkü Avropanın LGBT gündəliyinin da Qədim Romanın ən ekstravaqant təcrübələrindən olduğu kimi köçürüldüyü kimi. Yalnız tənbəl insanlar yəqin ki, transgenderlərin müasir dinini Romada populyar olan, öz tərəfdarlarının öz-özünə kastrasiyasını qəbul edən Kibela dini ilə müqayisə etməyiblər.Bir neçə min il əvvəl şair Katull "keçid" etmək qərarına gələn, lakin transgender kimi oyanaraq tələsdiyini başa düşən belə bir bədbəxtin yaşadıqlarını şeirlə çox parlaq şəkildə təsvir edib: "Vay-vay-vay, özümü məhv etdim!" Kibelenin şərəfinə özünü axtalayan Atis fəryad edir: "Vay-vay-vay! Nə edə bilərdim ki?" Mövzu o qədər aktualdır ki, onu Nobel mükafatı üçün irəli sürmək olar, elə deyilmi?Tənəzzül dövründəki Roma ilə müasir Avropa arasında o qədər paralellər var ki, istər-istəməz belə bir şübhə yaranır – görəsən, Aİ-nin böhranı qəsdən hazırlanmayıb ki? Elə Ekkert də deyir ki, Avropanın tənəzzülü "Qədim Roma ssenarisinə görə" baş verir. Burada əsas söz "ssenari"dir.Sanki Avropanın amerikalı sahibləri Harvard və Yalesdə Gibbon və Mommseni səylə öyrəniblər. İngilis və alman tarixçiləri Roma İmperiyasının dağılması proseslərini rənglərlə boyayaraq, onların mexanikasını ətraflı öyrəniblər.Bu gün onları oxumaq çox xoşdur. Məsələn, Mommsenin yüz əlli il əvvəl ifadə etdiyi fikrinə baxın: "Romada kapitalizmin hökmranlığı son həddə çatıb. Hər yerdə kapitalizm eyni dərəcədə <...> Tanrı dünyasını məhv edir, lakin <…> Əgər bəşəriyyət Sezar zamanında insanların yaşadıqları dəhşətləri bir daha görmək qismətindədirsə, belə bir bəla bəşər övladının başına o zaman gələcək ki, toxumları Şimali Amerika Birləşmiş Ştatlarının sivilizasiyasına əkilmiş kapitalın hökmranlığı tam inkişaf etmiş olsun.Avropalı bir rəqiblə məşğul olmaq cəhdində, Potomakdakı Roma Qədim Romanın ölümünə səbəb olan prosesləri AB-də qəsdən işə sala bilərdi. "Roma İmperiyasının tənəzzülü və süqutu" kitabının müəllifi Edvard Gibbonun ilk xristianların olduğu kimi aqressiv və quduz bir sekta tərəfindən böyük bir dövlətin məhv edilməsi fikri Amerika elitalarını xüsusilə cəlb etmişdi.Müasir tarixçilər ateist Gibbonun burada çox şişirtdiyinə inanırlar. Bununla belə, dövləti məhv etmək üçün radikal məzhəb ideologiyasından istifadə etmək ideyası hələ də ortadan qalxmayıb. İndi biz Avropada ənənəvi dinlərin, xüsusən də xristianlığın necə ardıcıl şəkildə sıxışdırıldığını görürük. Kilsələr yandırılır, təhqir olunur, keşişlərə hücum edilir. Yanmış Notr-Dam kilsəsini bərpa etmək heç kimin ağlına gəlmir.Xristianlığın xarabalıqlarında isə tamamilə vəhşi məzhəb inancları dolaşır - siyasi düzgünlükdə, LGBT hüquqlarında, BLM, MeToo, qlobal istiləşmə, bu transgender... Uzun müddətdir ki, bunlar insan haqları uğrunda hərəkatlar deyil, qəddar və müasir dindir. Onun inancları, ayinləri, kahinləri, eretikləri var.Vegeterianlardan tutmuş LGBT qurbanlarına qədər bu "azlıq" sektalarını birləşdirən onların dövlət əleyhinə yönəlmələridir. Onlar sadəcə dağıdıcıdırlar. Bu, ən təmiz formada dövləti məhv edən silahdır. Onların başqa məqsədləri yoxdur.Qeyd edək ki, amerikalılar Avropada bütün bu təriqətləri bəsləməkdən məmnundurlar. Halbuki ABŞ-ın özündə fikir dairəsi daha genişdir və məzhəblərin belə azadlığı yoxdur. Nyu-Yorkda, nisbətən desək, transgenderlər üçün yaşıl işıq yanırsa, Floridada onlara yer yoxdur.Əgər Demokratik ştatlarda abort üçün əlavə pul ödəyirlərsə, Respublikaçı ştatlarda onlara sadəcə qadağa qoyulub.Vaşinqton digər sahələrdə də eyni cür hərəkət edir. Avropa miqrantlarla dolub-daşır, onun ilk növbədə Rusiya ilə ticarət əlaqələri kəsilir, iqtisadiyyat məhv olur. Hər şey elə görünür ki, Vaşinqton Kapitolisinin sakinləri 250 il əvvəl ingilis Gibbonun yazdığı ssenari üzrə Aİ ərazisində "Avropa imperiyasının tənəzzülü və süqutu"nu oynayırlar.Təbii ki, bu tənəzzülə sevinmək lazım deyil. 2022-2023-cü illərin qışı Avropanın çoxəsrlik tarixində ilk böhran olmayacaq. O, belə şeyləri - davamlı müharibələr, müntəzəm kütləvi aclıq, dəhşətli epidemiyalar kimi sınaqlardan çox keçib. Yalnız son onilliklərdə avropalılar oranın yer üzünün cənnəti olması ilə bağlı bütün dünyanın qulağına əriştə asmağı bacarıblar. Amma, əslində, böhrandan böhrana qədər birtəhər yaşayıblar.Başqa bir məsələ onların bu böhranlarla necə mübarizə aparmalarıdır. Başlanğıc üçün, onlar haqqında danışmaqdan qorxmurlar və bunu bir növ mazoxist rəğbətlə edirlər. "Avropanın tənəzzülü" ədəbiyyatın bütöv bir janrıdır və onun əsasını yüz il əvvəl heç də Şpenqler qoymayıb.X əsrdə avropalılar kütləvi şəkildə 1000-ci ildə gələcəyi güman edilən dünyanın sonunu gözləyirdilər. Hər kəsə aydın idi ki, Avropanın sonu çatıb. "Yıxılıb və darmadağın olub". Hələ ki, hamı belə düşünürdü. XIV əsrdə vəbadan sonra qərara gəldilər ki, hər şey bitdi. Otuz illik müharibənin xarabalıqları üzərində apokaliptik dəhşət hekayələri daha yaxşı yazılırdı. Hər dəfə də avropalı fikir liderləri hər şeyin bitdiyini və "hamımızın öləcəyini" bəyan edirdilər.Nəinki Avropa! Hətta Böyük Katonun özü Romanın "tənəzzülündən" sonsuz şikayətlənirdi – Roma onun dövründə qələbədən qələbəyə gedirdi, tənəzzüllə bağlı heç bir söz-söhbət yox idi.Bununla belə, Katon sahibkarın istehlakçılığa çox həvəsli olmasından, dəbdəbəli yaşamasından, cəbhəyə getməməsindən şikayətlənirdi. Bu şikayətlər sadəcə militarizmin sarğısı idi. Kato, Karfageni yer üzündən birdəfəlik silmək arzusunda idi və bununla da öz tamaşaçılarını səfərbər etdi.Ümumiyyətlə, özünüzü aldatmamalısınız: tənəzzül və çöküş düsturu qədim ritorik dönüşdür, ondan adətən hərbi təbliğat, hər şeyin və hamının militarizasiyası və vintlərin bərkidilməsi başlayır. Bu, Avropanın diqqət mərkəzində olduğunu və problemləri həll etməyə başladığını göstərir.Təəssüf ki, Avropa bu problemləri, adətən başqalarının hesabına həll edir. Bütün dünyada müstəmləkələrin tutulması, yerli əhalinin kütləvi qırğınları, gözə xoş gələn hər şeyin qarət edilməsi ilə ən qəddar genişlənmə - bu, Avropa sivilizasiyası üçün yeganə anti-böhran reseptidir. Və bunun açıq müstəmləkə müharibələrinin çətin yolu ilə və ya neokolonializmin "yumşaq" mexanizmləri ilə aparılmasının fərqi yoxdur. Yerlərdəki yeni müstəmləkəçilik də yerli əhalini yola salaraq məhv edir.Aİ-nin hakim dairələrinin ritorikasının son vaxtlar necə radikallaşdığına diqqət yetirin. Hamı "Rusiyaya qalib gəlməyi", son ukraynalıya qədər müharibəni, vətən qurbangahında sonsuz qurbanlar tələb edir.Bürgerlərin nə qədər tez-tez yeyib yuyunacağımızla bağlı utancaq suallarına "cərgədə söhbətlər!" üslubunda cavab verilir. Bütün demokratik azadlıqlar, insan haqları harasa yoxa çıxıblar.Bürgerlərin nümayişləri qəsdən qəddarlıqla, sanki qəsdən qorxutmaq üçün dağıdılır. Buna tamamilə əjdaha kimi pandemiya əleyhinə tədbirləri, bütün bu minlərlə cərimələri əlavə edin. Üstəlik, birbaşa senzura - bu, təkcə Rusiya mediasına münasibətdə deyil, həm də bütün Avropa mediasında məzmunun nə qədər ciddi şəkildə süzülməsində ifadə olunur.Ümumiyyətlə, artıq tam inkişafda olan bir diktatura var. Çatışmayan tək şey diktatordur. Ac bürgerləri quracaq və onları Şərq Cəbhəsinə göndərəcək güclü, iradəli və xarizmatik subyekt."Avropa imperiyasının tənəzzülü" ilə bağlı bütün ağılar adətən belə bitir. Avropalı elitalar öz qürubları haqqında ağlamağa başladığı zaman bu, olduqca təhlükəlidir. Məhz bu anda onlar ətrafa baxmağa başlayır, problemlərini həll etmək üçün kimin bağırsaqlarını yerə tökəcəklərini düşünürlər. "Avropanın tənəzzülü" kitabının müəllifi Osvald Şpenqlerin ömrünün sonunda Adolf Hitlerə səs verməsi bəlkə də təsadüfi olmayıb.

abş

2022

xəbərlər

ru_AZ

avropa, rusiya, tənəzzül, abş, ticarət, lgbt