https://sputnik.az/20220519/gozlenilmez-etiraz-finler-ve-sveclilerin-nato-ya-tesrifine-kim-sevinmedi-442076857.html

Gözlənilməz etiraz. Finlər və İsveçlilərin NATO-ya təşrifinə kim sevinmədi

Gözlənilməz etiraz. Finlər və İsveçlilərin NATO-ya təşrifinə kim sevinmədi

Sputnik Azərbaycan

Finlandiya və İsveç Şimali Atlantika Alyansına qoşulmaq qərarlarına Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan dərhal etiraz edib. 19.05.2022, Sputnik Azərbaycan

2022-05-19T19:28+0400

2022-05-19T19:28+0400

2022-05-19T19:50+0400

nato

təhlil

finlandiya

isveç

türkiyə

https://cdnn1.img.sputnik.az/img/07e6/01/18/438440708_0:311:3072:2039_1920x0_80_0_0_c7c582c0899cddb210d77eb08f7d6702.jpg

BAKI, 19 may — Sputnik. Çərşənbə günü Finlandiya və İsveç Şimali Atlantika Alyansına qoşulmaq qərarlarını açıqladılar. Səfirlər artıq Baş katib Yens Stoltenberqə ərizələrini təqdim ediblər. Lakin Türkiyə bu təşəbbüsün qarşısını alacağına söz verib. Şərqi Avropanın bəzi dövlətləri də skandinaviyalıları dəstəkləmədilər. Müxaliflər hansı tələbləri irəli sürürlər və, görəsən, danışıqları dayandıra biləcəklər?"Terrorizm inkubatoru"Helsinki və Stokholm sənədlərin rəsmi təqdim olunmasından hələ bir həftə əvvəl öz niyyətlərini bildiriblər. Rəcəb Tayyib Ərdoğan dərhal etiraz etdi. O, Kürdüstan Fəhlə Partiyasının (PKK) çoxsaylı nümayəndələrinin Skandinaviya ölkələrində məskunlaşmasından narahatdır. Türkiyə, Aİ və ABŞ PKK-nı terror qruplaşması hesab edirlər.Əvvəlcə mayın 13-də Ərdoğan qərara veto qoya biləcəyinə, sadəcə, eyham vurdu. "Bizim bu məsələ ilə bağlı müsbət rəyimiz yoxdur. Skandinaviya ölkələri terror təşkilatları üçün qonaq evidir".Məsələ ondadır ki, NATO-ya qəbul olmaq üçün Şimali Atlantika blokunun bütün otuz üzvünün razılığı lazımdır. Beləliklə, alyansın istənilən üzvü girişi əngəlləyə bilər.Artıq ertəsi gün Türkiyə, sanki, geri oynadı. Prezidentin xarici siyasət üzrə baş müşaviri İbrahim Kalın ölkənin "qapını bağlamadığını" söylədi və alyansın potensial üzvlərini danışıqlara çağırdı. Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu Berlində isveçli və finlandiyalı həmkarları ilə görüşdü.Sanki hər şey münasibətlərin istiləşməsinə gedirdi. İsveç dialoq qurmaq üçün Ankaraya elçilər göndərmək niyyətində idi. Amma Ərdoğan gözlənilmədən geri çəkildi: "Türkiyəyə qarşı sanksiya tətbiq edənlərə "hə" deyə bilmərik. NATO təhlükəsizlik təşkilatıdır. Finlandiya və İsveçdən gələn nümayəndə heyətləri özlərini səyahət etməklə yormasınlar".Dövlət başçısının sözlərinə görə, skandinaviyalılar PKK ilə əlaqədə şübhəli bilinən şəxsləri ekstradisiya etməkdən imtina ediblər. Üstəlik, İsveç parlamentində bu partiyanın tərəfdarları var. Türkiyə mediasının qeyd etdiyi kimi, alyansa qoşulmaq üçün müraciət edənlər PKK və "Hizmet" hərəkatının (FETÖ) 30-dan çox üzvünün Ankaraya ekstradisiyasına razı olmayıblar. "Hizmet"in rəhbəri 2016-cı ildə Türkiyədə uğursuz çevrilişin təşkilatçısı elan edilən yazıçı və vaiz Fətullah Güləndir. Ərdoğan onu şəxsi düşmən adlandırıb."İsveç terror təşkilatlarının inkubatorudur", - Türkiyə prezidenti vurğulayıb.Ancaq görünən odur ki, Ankara son baryerləri qoymur və bazarlıq edir. Anonimlik şərti ilə üç yüksək səviyyəli türk rəsminin Bloomberg-ə verdiyi məlumata görə, Ankara alyansın qarşılıqlı addımlarına cavab olaraq güzəştə getməyə hazırdır. PKK məsələsindən savayı, bu, Türkiyəyə silah ixracına qoyulan embarqonun, eləcə də "Triumf" hava hücumundan müdafiə sisteminin alınması ilə bağlı sanksiyaların aradan qaldırılmasıdır.Türkiyənin "Sabah" qəzetinin məlumatına görə, respublikanın Xarici İşlər Nazirliyi yaxın vaxtlarda Finlandiya və İsveçə on şərtdən ibarət manifest təqdim etməyə hazırlaşır. Onların hamısı PKK-ya aiddir, lakin manifestdə ölkələrdəki rezidentlərin Ankaraya ekstradisiyası tələbi ilə bağlı heç nə yoxdur. Siyahı hələ rəsmi olaraq açıqlanmayıb.Stokholm nyuanslarıTürkiyə rəhbərinin sözlərinə cavab olaraq kürd miqrantlar Stokholm küçələrindən birində nəhəng PKK bayrağı asıb və tüstü bombaları yandırıblar. İsveçdə bu xalqın nümayəndələri çox - yüz minə yaxındır (Finlandiyada bir qədər azdır). Parlamentdə isə həqiqətən də PKK-nı dəstəkləyən bir deputat var. Bu deputat İran əsilli Əminə Kakabavedir. Gəncliyində o, İslam Respublikasında terror qruplaşması kimi tanınan Komala qruplaşmasının üzvü olub.İndi Kakabava rəsmi olaraq kürd partiyalarının üzvü deyil. Amma o, PKK və onun müttəfiqlərinin İsveçdəki terror təşkilatları siyahısından çıxarılmasını istəyir. Sosial Demokratlar öz saytlarında belə bir müraciətin yer aldığı sənədi yerləşdiriblər. Sənəddə, həmçinin Kürdüstanın müstəqilliyinin tanınmasının vacibliyi qeyd edir.İsveçin yüksək rütbəli rəsmisi Financial Times nəşrinə bildirib ki, ölkədə bir çox başqa "kürd mənşəli deputatlar" var. Stokholmda türk dissidentlərini öz ətraflarına toplayan Stokholm Azadlıq Mərkəzi (SCF) və Şimal Monitorinq Araşdırma Şəbəkəsinin (NRMN) qərargahları da yerləşir.Amma İsveç siyasətçiləri arasında Ərdoğanın tərəfdarları da var. Sentyabrda lideri türk əsilli Mikayıl Yüksəl olan islamçı "Nyuans" partiyası parlament seçkilərində iştirak edəcək. O, 1970-ci illərdə Türkiyədə yüzlərlə qətli təşkil edən ifrat sağçı təşkilat olan "Boz Qurdlar"la ("Bozqurd") əlaqəlidir. 2016-cı il üsyanından sonra "qurdlar" sərt və amansız olmaqdan əl çəkdilər – bir çox türk siyasətçiləri pantürkist fikirlərini gizlətmirlər. Üstəlik, Yüksel İsveçdə dəfələrlə PKK nümayəndələri ilə üz-üzə gəlib.Müşahidəçilər hesab edirlər ki, Ankara "Nyuans" vasitəsilə öz maraqlarını Avropada, o cümlədən keçmiş Yuqoslaviyada lobbiçilik etmək istəyir. İsveçdə Bosniya və Herseqovina, Kosovo və Albaniyadan olan, təxminən, 100.000 immiqrant yaşayır. Yükselin partiyası Bosniya və Herseqovinanın, eləcə də Türkiyənin özünün Aİ-na daxil olmasını tələb edir.Balkan vetosuBalkan məsələsi Skandinaviya ölkələrinin NATO-ya daxil olmasının digər əleyhdarları tərəfindən də qaldırılıb. Xorvatiya prezidenti Zoran Milanoviç alyansın iyun sammitində iştirakı zamanı müzakirə aparılarsa, veto qoyacağı ilə hədələyib. Əsas problem Bosniya və Herseqovinadakı seçki qanunlarındadır, Milanoviçin sözlərinə görə, bu ölkədə xorvatlara kifayət qədər hüquq verilmir. O, "amerikalıları, ingilisləri və almanları" günahkar hesab edir.Milanovic, həmçinin, Rusiya ilə qarşıdurmanın artırılmasını pisləyib. Prezident Finlandiyanın alyansa qoşulması məsələsini "təhlükəli şarlatanlıq" adlandırıb və ölkənin Sankt-Peterburqdan 50 kilometr (əslində, 300 km) məsafədə yerləşməsinə diqqət çəkərək deyib: "Qoy NATO-ya daxil olsunlar, qoy qələmi qəzəbli ayının gözünə soxsunlar".Bu sözlər Xorvatiyada qalmaqala səbəb olub. Baş nazir Andrey Plenkoviç deyib ki, prezident manipulyator, vandal və rusiyayönlü fikirli şəxsdir. Aprelin sonunda hökumət Milanoviçlə əlaqəni kəsdi.Xorvatiya parlamentli respublikadır, ona görə də prezidentin xarici siyasətə yalnız dolayı təsiri var. Amma Zoran Milanoviç, həqiqətən də, bu məsələ ilə bağlı alyansın şurasında olarsa, NATO-ya yeni üzvlərin qəbulu qərarının qarşısını almağa qadirdir. Əsasnaməyə görə, şura həm səfirlər, həm də dövlət başçıları səviyyəsində iclas keçirə bilər.Cənubi və Şərqi Avropanın digər ölkələri də NATO-nun Ukrayna münaqişəsində iştirakından narazıdırlar. Yunanıstanda Kiyevə silah verilməsinə, həmçinin ABŞ və NATO-nun bu ölkədə hərbi bazalarının olmasına qarşı mitinq keçirilib. TrainOSE dəmir yoluu şirkətinin əməkdaşları ağır silahların Yunanıstan limanlarına daşınmasını boykot ediblər. Analoji mitinq Bolqarıstanda da keçirilib. Orada mühafizəkar "Vozrojdeniye" partiyasının lideri Kostadin Kostadinov hökuməti istefaya çağırıb.Qiymət məsələsiAncaq bu, vətəndaşların yalnız bir hissəsinin əhval-ruhiyyəsidir. Ən yüksək səviyyədə Ərdoğan və Milanoviçdən başqa heç kim Skandinaviya dövlətlərinin NATO-ya qəbul edilməsinə qarşı çıxmadı. Finlandiya prezidenti Sauli Niiniste Yle telekanalına açıqlamasında Türkiyənin ölkənin təşkilata daxil olmasına mane olmaq istəyinə şübhə etdiyini bildirib.NATO-nun baş katibi Stoltenberq səfirlərin qəbulu mərasimində deyib: "Alyans Finlandiya və İsveçin üzvlüyünü rəsmiləşdirmək üçün sürətli addımlara ümid edir".Rusiya prezidenti Vladimir Putin KTMT sammitində qeyd edib ki, iki ölkənin NATO-ya qəbulu Moskva üçün təhlükə yaratmır. Lakin dövlət başçısının sözlərinə görə, Rusiya alyansın hərbi infrastrukturunun genişlənməsinə cavab verəcək.Politoloqlar Ankarada bu mövqenin nəzərə alındığını istisna etmirlər: orada Rusiyanın aparıcı oyunçulardan biri olduğu Qara dəniz və Zaqafqaziyada təhlükəsiz ticarətin vacibliyini dərk edirlər. "Bu, onu deməyə əsas verir ki, Ərdoğan müəyyən dərəcədə Moskva ilə münasibətləri gərginləşdirmək istəmir", - deyə Rusiya Elmlər Akademiyasının Dünya İqtisadiyyatı və Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun baş elmi işçisi Viktor Nadein-Rayevski bildirib. Bununla belə, o, vurğulayır: Türkiyə beynəlxalq arenada həmişə çoxsaylı məqsədlər güdür."Minçenko Consalting" kommunikasiya holdinqinin prezidenti Yevgeni Minçenko da eyni fikirdədir. O, Ankara ilə ərizəçilər arasındakı diplomatik vəziyyəti türk bazarı ilə müqayisə edir. "Satıcının danışıqlarda çoxsaylı mövqeləri olduqda, ona öz sözünü demək daha asan olur. Malın qiyməti və seçimi dəyişə bilər, amma hər iki tərəf ortaq məxrəcə gəlmək istəsə, razılaşa bilərlər", - deyə politoloq iddia edir.Ekspertin fikrincə, gələn il seçkiləri gözlənilən Ərdoğan reytinqi haqqında da düşünür. Yazda o, dekabrdakı rekord aşağı göstərici olan 39 faizə endikdən sonra bir az irəliləyə bildi - MetroPol-un araşdırmasına görə, indi respondentlərin 43 faizi onu dəstəkləyəcəkdi. Artım azdır və indi Türkiyə rəhbərinin xarici siyasət arenasında ciddi uğura həmişəkindən daha çox ehtiyacı var.RİA Novosti, Dmitri Yermakov.Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.

2022

xəbərlər

ru_AZ

nato, finlandiya, isveç, türkiyə