BAKI, 14 aprel — Sputnik. Aleksandr Xrolenko, hərbi şərhçi. Rusiya gəmiqayırma sənayesinin elmi və texnoloji səviyyəsi konstruktor ideyalarının həllinə qeyri-standart yanaşmağa imkan verir. Eyni zamanda suüstü gəmi və submarina funksiyalarını icra edə bilən "Straj" patrul gəmisi müxtəlif ölkə mütəxəssislərini təəccübləndirməyə qadirdir. Yeni gəmi BOSS (Border and Offshore Submersible Sentry) adı altında ixrac olunacaq.
Dəniz texnikası üzrə "Rubin" mərkəzi konstruktor bürosu özündə suüstü gəmi və sualtı qayıq xüsusiyyətlərini birləşdirən yeni, "Straj" suya dala bilən patrul gəmisinin layihəsini təqdim edib. Qayığın nisbətən ucuz qiyməti və ölçüləri, yüksək texniki göstəriciləri, ənənəvi olaraq yüksək səviyyədə etibarlılığı, göyərtəsində geniş spektrdə raket-torpeda silahlarının (həmçinin elmi tədqiqat avadanlığının) daşınması imkanlarına görə BOSS müdafiə büdcəsi böyük olmayan bir çox ölkələr üçün maraq kəsb edir.
"Rubin" konstruktor bürosu submarinaların layihələndirilməsi üzrə dünya liderlərindən biri və Rusiyada sualtı gəmilərin, müxtəlif tipli aparatların işlənib hazırlanmasında (o cümlədən mülki) 120 illik təcrübəsi olan sualtı gəmiqayırma üzrə konstruktor bürosudur.
Zahirən BOSS uğurlu konstruksiyaya malik olan və dünyada ən çox kütləvi satılan 613 layihəsi (o da "Rubin"in məhsuludur) çərçivəsində hazırlanmış dizel-elektrik sualtı qayığını xatırladır. Suya dalan BOSS-un texniki xüsusiyyətləri də oxşardır: komplektləşməsindən asılı olaraq onun uzunluğu 60-70 metr, su tutumu 1000 tona qədər, ekipaj heyəti isə 42 nəfərdir. "Straj" idarə olunan raketlər, torpedalar, uçan aparatlar, artilleriya qurğuları və patrul fəaliyyəti üçün kiçik ölçülü üzmə vasitələri ilə təchiz oluna bilər. Silah, avadanlıq və cihazların seçimində "Straj"ın yaradıcıları yenə də artıq sınaqdan çıxmış, müasir submarina, suüstü gəmi və təyyarə nümunələrinin təchizatına əsaslanıblar.
"Armata"dan da sürətli: Rusiyada yeni təkərli tanklar hazırlanır>>
Yeni "nautilusun" sualtı və suüstü vəziyyətdə ehtimal olunan hədəfləri döyüş gəmiləri və texnoloji cəhətdən güclü düşmənin sahil obyektləri, habelə daha zəif təchiz olunmuş piratlar, qaçaqmalçılar, brakonyerlər də ola bilər. Yeni gəmi həmçinin kəşfiyyat və elmi-tədqiqat məqsədləri üçün də səmərəli şəkildə istifadə oluna bilər.
NATO-nun baş ağrısı
Yeni gəminin imkanları və yerinə yetirə biləcəyi tapşırıqların tam sprektrini təsəvvür etmək üçün 613 layihəsini (NATO sinifləndirməsinə görə – "Whiskey") yada salmaq lazımdır. "Üçyivli tüfəng qədər" sadə və etibarlı olan, 1347 ton su tutumuna malik, 76 metr uzunluqda, 6,6 metr enində, 18,5 düyün sürətlə 200 metr dərinlikdə hərəkət edə bilən bu submarina suüstü vəziyyətdə 850 mil (15 min km-dən çox) məsafə qət etməyə qadir idi. Onun göyərtəsində 533 mm kalibrli 6 ədəd (4-ü burun, 2-si arxa tərəfdə) torpeda aparatı var. Özü də həmin torpedalar nüvə başlıqları ilə də təchiz oluna bilərdi (döyüş komplektinə 12 torpeda və ya 22 mina daxil idi). 52 nəfər ekipaj heyəti olan gəmi 30 sutka ərzində səyyar şəkildə fəaliyyət göstərməyə qadir idi.
613 layihəsi torpeda gəmisi kimi nəzərdə tutulmuşdu. Amma onun əsasında 6 ədəd modifikasiya edilmiş, raketlə silahlanmış submarina da hazırlanmışdı. Belə ki, həmin nümunələrin konteynerlərində uçuş məsafəsi 300 km olan P-5 qanadlı raketləri yerləşdirilmişdi (suüstü vəziyyətdən sahildəki obyektlərə atəş açmaq üçün).
1950-1957-ci illər ərzində Sovet donanması ümumilikdə 215 ədəd 613 tipli dizel-elektrik submarinası alıb. Bu o deməkdir ki, ölkədə hər beş gün ərzində 1 submarina inşa olunurmuş. Layihənin uğurlu olduğunu o da sübut edir ki, 613 tipli qayıqlar Sovet İttifaqı dağılana qədər, yəni təqribən 40 il xidmətdə olublar.
Bu çoxfunksiyalı gəmilər kütləvi şəkildə xaricə də satılıb (təqribən 40 ədəd): Bolqarıstan, Kuba, İndoneziya, Misir, Suriya, KXDR, Polşa. Çinə isə gəminin texniki sənədləri təqdim olunduqdan sonra Şanxay və Xankou zavodlarında 20 ədəd 613 tipli submarina inşa olunub.
Təbii ki, yeni suya dalan BOSS da 613 layihəsinin əsas xüsusiyyətlərini mənimsəyib – möhkəmlik, etibarlılıq və səmərəlilik. Bütün qalan xüsusiyyətlərinə görə isə BOSS keyfiyyətcə yeni, daha güclü silah, rabitə, naviqasiya və hidroakustika sistemləri ilə təchiz olunmuş XXI əsr gəmisidir.
Gəminin potensialı
Rusiya hərbi dəniz donanmasında son zamanlara qədər su akvatoriyasının patrulu ilə keşikçi qayıqlar məşğul idi. Ənənəvi suüstü gəmilərlə suya dala bilən BOSS arasında bərabərlik işarəsi qoymaq çətindir. Belə ki, yeni gəminin istismar xüsusiyyətləri "Rubin"də çalışan mütəxəssislərin hibrid submarina hazırladıqlarını deməyə imkan verir.
Bütün bunlardan əlavə, BOSS gəmisi ekipaj və sahil infrastrukturu işçilərinin hazırlığı üçün nisbətən ucuz "sinif otağı" kimi də istifadə oluna bilər. Bu isə ayrı-ayrı ölkələrin milli sualtı qüvvələrinin inkişaf etdirilməsi, təcrübə qazanması və daha sonra "tam formatlı" submarina almasına hazırlığı üçün də məqsədəuyğundur.
