BAKI, 15 fevral — Sputnik, Natalya Dembinskaya. Brüssel Moskvaya qarşı yeni sanksiyalar hazırlayır – halbuki siyasi qarşıdurma illərində qarşılıqlı məhdudiyyətlər səbəbindən Avropa İttifaqı (Aİ) Rusiyadan daha çox şey itirib. Dəymiş iqtisadi zərər on milyardlarla avro həcmində hesablanır. Avropanın sanksiya müharibəsindən nə qədər ziyan gördüyü, hansı tərəfin daha çox itkiyə məruz qaldığı barədə RİA Novosti-nin növbəti materialında.
Yol verilən itkilər
Brüsseldə keçirdiyi brifinqdə Aİ Xarici Siyasət Xidmətinin nümayəndəsi Piter Stano bu cür sanksiyaların qurumun məqsədi deyil, sadəcə, Rusiyaya qarşı təsirli vasitəsi olduğunu bəyan etdi. Avropa diplomatiyasının rəhbəri Cozep Borrell isə əlavə etdi ki, Aleksey Navalnının həbsindən sonra insan hüquqlarının pozulmasına görə cəza tədbirləri görüləcək.
Avropa Birliyi 2014-cü ilin yayında Ukraynadakı münaqişə səbəbindən Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq etdi. Daha sonra bu cəza tədbirlərini bir az da genişləndirdi. 2015-ci ilin mart ayında Aİ ölkələrinin liderləri sanksiyaları Minsk razılaşmalarının icrası ilə əlaqələndirdilər. Moskva isə bəyan etdi ki, Rusiya Ukraynadaxili münaqişədə tərəf və Minsk razılaşmalarının subyekti deyil, yalnız konfliktin həlli prosesində vasitəçi kimi çıxış edir. Və qarşılıqlı məhdudiyyətləri qəbul etdi.
Bir ildən sonra isə məlum oldu ki, Avropa bu məsələdə daha çox şey itirib. 2014-cü ilin martından 2015-ci ilin martına qədər Moskva 55 milyard dollar, Aİ isə 110 milyard dollar itkiyə məruz qalıb. İkitərəfli məhdudiyyətlərdən ayda 700 milyon dollar itirən Almaniya isə xüsusilə ağır zərbə alıb.
Həmin vaxt Avropa Parlamentindən bildirildi ki, sektoral sanksiyalar çox ağrılı olub və neft qiymətlərinin çökməsi ilə nəticələnən iqtisadi böhranı (Rusiyada - red.) dərinləşdirib. Bütün bunların əsas qısamüddətli təsiri Qərbdən kredit əldə edilməsi, investisiya axınının məhdudlaşdırılması və daha yüksək iqtisadi artım tempinə qayıtmağın mümkünsüzlüyü ilə ifadə edildi.
Bununla belə, 2018-ci ildə Aİ-nin qanunverici orqanı etiraf etdi: sanksiyalar tamamilə məhdud effekt verir.
"Qərbin Moskvanı təcrid etmək cəhdlərinə baxmayaraq, Rusiya dünya arenasında daha nəzərəçarpan rol oynayır. Hətta kontr-sanksiyalar bu ölkənin kənd təsərrüfatına təkan verib", – deyə millət vəkilləri vurğuladılar.
Dostluq alovu
2019-cu ildə "sanksiya beşilliyi"nin yekunlarını Honkonq Linnan Universitetinin iqtisadçısı Mattye Kroze və Kilsk Dünya İqtisadiyyatı İnstitutunun iqtisadçısı Yulian Hints analiz etdilər. Onların hesablamalarına görə, Qərbin sanksiyalarından yaranan itkilərin yarıdan çoxu Rusiyanın (ayda 2,2 milyard dollar), qalan 45 faizi isə (ümumilikdə 1,8 milyard) məhdudiyyətlərin təşəbbüskarlarının payına düşür. Bu məlumatlar "Dostluq alovu: Rusiyaya qarşı sanksiyaların ticarətə təsiri və cavab sanksiyaları" adlı araşdırmada öz əksini tapdı.
Kroxe və Hintsin hesablama sxemi nüfuzlu elmi jurnal olan "Economic Policy"-də öz əksini tapdı. Bu sxemdə bütün mal növləri üçün potensial ticarət axınları arasındakı fərq, doğrudan da zərərin olduğunu göstərirdi. Aylıq zərərin ümumi məbləğinin 4 milyard dollar olduğu ortaya çıxdı. Ən çox itirən Almaniya oldu – 38 faiz və ya 667 milyon dollar. Fransız şirkətlərinə də çox zərər dəydi.
Kroze və Hintsin araşdırmasında qeyd edildiyi kimi, digər ölkələrə yönəldilən ixracat hələ də itkiləri kompensasiya etməyib.
Bu yaxınlarda Almaniyanın İqtisadiyyat və Enerji Nazirliyi bəyan etdi: 2014-cü ildən bu yana Rusiyaya qarşı tətbiq olunan sanksiyalar səbəbindən Avropa biznesi milyardlarla avro itirib, qara siyahıya düşmüş Rusiya vətəndaşlarının və şirkətlərinin dondurulmuş aktivləri və pul vəsaitləri isə bəzən cəmi bir neçə yüz avro təşkil edir.
2018-ci ildə dondurulmuş aktivlər və pul vəsaitlərinin sanksiya bazasına Almaniyadan təxminən 485 min, İrlandiyadan - 24 min, İtaliyadan - 94 min, Hollandiyadan isə 806 avro daxil olub. 2019-cu ildə eyni rəqəm Almaniya üzrə - 337 min, İrlandiya üzrə - 77 min, İtaliya üzrə - 148 min, Hollandiya üzrə - 819 avroya bərabər olub. 2020-ci ildə isə Almaniya üzrə bu rəqəm 341 min avro, Hollandiya üzrə cəmi 761 avro təşkil edib.
Ümumilikdə, 2014-cü ildən bəri Almaniya təqribən 1,8 milyon avro vəsaiti dondurub. Almaniya ilə Rusiya arasındakı ticarət dövriyyəsi 2014-cü ildə 67,7 milyard, 2015-ci ildə 51,5 milyard, 2016-cı ildə isə 48 milyard avro təşkil edib.
Berlin sanksiya müharibəsindən hamıdan çox zərər çəkdiyini dəfələrlə bəyan edib. Keçən ilin yay aylarında Bundestaqın deputatı Markus Fronmayer Kroze və Hintsin nəticələrinə yaxın rəqəmlər açıqladı: aylıq 618 milyon avro (illik 7,4 milyard avro və ya Aİ-nin ümumi zərərinin 40 faizi).
Əsas zərərdidələr
Vyana Beynəlxalq İqtisadi Tədqiqatlar İnstitutunun (Wiener Institut fur Internationale Wirtschaftsvergleiche - WIIW) iqtisadçıları da Brüssel ilə Moskva arasındakı sanksiya müharibəsinin nəticələrini ətraflı şəkildə araşdırıblar.
WIIW-in son hesablamalarına görə, Rusiyaya ixracatın azalması 2014-2018-ci illərdə Almaniyaya Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 0,2%-i, Avstriyaya isə 0,5% -i qədər vəsaitə başa gəlib. İqtisadçılar ən çox zərər görmüş ölkələrin sırasına Çex Respublikası, Macarıstan (hər biri ÜDM-in 0,6%-i qədər vəsait itirib) və Slovakiyanı (ÜDM-in 1%-i qədər) aid ediblər. Bununla belə, mütləq göstəricilərə əsasən, Almaniyanın itkisi daha böyükdür - yalnız sanksiyaların ilk iki günü ərzində 14 milyard avro.
İqtisadiyyatın ayrı-ayrı sektorlarına gəlincə, "anti-liderlər" tekstil sənayesi, əczaçılıq, elektrik, mexaniki və nəqliyyat avadanlıqları sahələridir.
Tədqiqat müəllifləri, həmçinin qeyd edirlər ki, ərzaq məhsulları (Rusiya 2014-cü ilin avqustundan bəri Aİ-dən ət, süd, balıq, meyvə-tərəvəz idxalına embarqo tətbiq edib) Baltikyanı ölkələr, Finlandiya, Almaniya, Hollandiya və Polşa istisna olmaqla, "Avropa ixracatında əhəmiyyətli rol oynamır".
"Rusiyada yalnız ərzaq məhsullarında bir qədər inflyasiya qeydə alındı, bununla belə, idxalın əvəzlənməsi iqtisadiyyatın bariz uğurlarından biri olan kənd təsərrüfatının canlanmasına kömək etdi", – deyə WIIW etiraf edib.
Aİ-nin ixracatında Rusiyanın payı iki dəfə azaldılıb. Bununla yanaşı, Avropanın artan enerji mənbələrinə olan tələbi və "Şimal Axını-2" qaz kəmərinin tikintisinin yaxın vaxtlarda yekunlaşacağı nəzərə alınmaqla, bu qitənin Rusiyanın neft və qazından asılılığının güclənəcəyini söyləmək olar.
