Zülfiyyə Quluyeva, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 29 dekabr — Sputnik. Gələn il 9-cu siniflər üzrə buraxılış imtahanları yeni imtahan modeli əsasında bir mərhələdə həyata keçiriləcək. Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) Direktorlar Şurasının sədri Məleykə Abbaszadə deyib ki, yeni imtahan modelinə uyğun olaraq imtahanda şagirdlərə həm açıq, həm də qapalı tipli tapşırıqlar təqdim olunacaq.
Sputnik Azərbaycan yeni imtahan modelinin pandemiya dövründə tətbiqinin hansı nəticələrə səbəb olacağını araşdırıb.
Təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, imtahanların birmərhələli keçirilməsi labüd idi. Onun sözlərinə görə, bu, texniki və xərclər baxımından vacib addımdır. Amma ekspert dinləyib anlama və həllinin ətraflı şəkildə yazılması tələb olunan açıq tipli tapşırıqların imtahan suallarına salınmasının pandemiya dövründə şagirdləri çətinə salacağını söyləyir. K.Əsədovun fikrincə, pandemiya dövründə təhsil məsafədən təşkil olunduğundan, şagirdlərə bu səpkili tapşırıqları həll etmək öyrədilməyib:
"Məsələn, ingilis dilindən dinləyib anlamaya görə imtahana suallar salınacaq. 30 sualın 16-sı qapalı olacaq. Açıq suallar isə iki formatdadır. Dinləmə və anlama üçün 6 tapşırıq verilir. Həmin 6 tapşırıqdan 1-i yazılı olacaq, 5-i qapalı. Oxuyub anlamaya aid isə 1 mətn verilir. Bir mətndə 8 sual olacaq. O sualların 3-ü açıq, 5-i qapalı. Onlayn dərslərdə isə şagirdlərə nə dinləmə, nə də oxuyub anlama ilə bağlı tapşırıqların yerinə yetirilməsi üçün bilik və bacarıqlar öyrədilib".
Ekspert bildirir ki, Azərbaycan dili fənni üzrə də imtahana dil qaydalarına aid suallar salınacaq. Riyaziyyat fənnindən isə sualların 15-i qapalıdır: "Riyaziyyatdan 25 sualdan 10-u açıqdır. Onlardan da 6-sı kodlaşdırma tələb edir. 4-ü isə həll variantı ilə olacaq. Onlayn dərslərdə bu bacarıqlar öyrədilmir. Şagirdlər bu tip tapşırıqları məktəbdə kağız üzərində işləyirdilər. Pandemiya səbəbindən isə dərslər əyani keçirilməyib. Çox şagird bu tip sualları cavablandırmaqda çətinlik çəkəcək. Düşünürəm ki, imtahan birmərhələli olsa da, qapalı suallar salınmamalı idi. Bundan əlavə, suallar 11 və 9-cu siniflərdə 1-ci yarımilliyi əhatə edəcək. Şagirdlərin isə bir qismi bu mövzuları mənimsəməyib. Çünki mart ayından etibarən pandemiya üzündən dərslərin əyani keçirilməsi dayandırılıb. Məsafədən təhsil imkanlarından isə bütün şagirdlər istifadə edə bilməyiblər. Bundan əlavə, imtahana salınacaq hər bir sualın qiymətləndirmə meyarı eyni deyil".
DİM-dən isə Sputnik Azərbaycan-a bildirilib ki, Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsili həyata keçirən təhsil müəssisələrində ümumi orta təhsil üzrə təhsilalanların biliyinin yekun qiymətləndirilməsi (attestasiyası) Təhsil Nazirliyi ilə razılaşdırılmış modeldir: "Prezidentin 2016-cı il 11 aprel tarixli 860 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasının Dövlət İmtahan Mərkəzi publik hüquqi şəxsin Nizamnaməsi"nə əsasən, ümumi təhsil pilləsində təhsilalanların biliyinin yekun qiymətləndirilməsi (attestasiyası ) Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən aparılır. Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il 3 iyun tarixli 103 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş "Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları)"na və "Ümumtəhsil məktəblərinin VXI sinifləri üçün fənn proqramlarının (kurikulumların) təsdiqi haqqında" Təhsil Nazirliyinin 2011-ci il tarixli 963 nömrəli Əmrinə əsasən, buraxılış imtahanının məzmunu, keçirilmə vaxtı Mərkəz və Təhsil Nazirliyi tərəfindən birgə müəyyən edilir. Buraxılış imtahanının nəticələri hər fənn üzrə 100 ballıq qiymət şkalası ilə qiymətləndirilir və bu qiymətlər Mərkəz tərəfindən elektron təhsil sənədində buraxılış imtahanı aparılan fənlər üçün nəzərdə tutulan xanaya daxil edilir. Elektron təhsil sənədi dövlət nümunəli sənədin verilməsi üçün əsasdır. İmtahanda iştirak edəcək şagirdlər haqqında məlumatları özündə əks etdirən "Şagird-məzun" elektron məlumat bazası Təhsil Nazirliyi (ümumi təhsil müəssisələri) tərəfindən təhsilalanların fərdi identifikasiya nömrəsi (Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları üçün şəxsiyyət vəsiqəsi və ya pasportun FİN kodu, əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxslər üçün Dövlət Miqrasiya Xidməti tərəfindən verilmiş qeydiyyat vəsiqəsinin FİN kodu) göstərilməklə təqdim edilən məlumatlar (verilənlər bazası) əsasında Mərkəz tərəfindən formalaşdırılır".
DİM-dən bildirilir ki, ümumi orta təhsil səviyyəsində buraxılış imtahanı tədris Azərbaycan dilində olan təhsil müəssisələrinin şagirdləri üçün – "Azərbaycan dili", "Riyaziyyat" və xarici dil (ingilis, alman, fransız, rus, ərəb və fars dilləri) fənlərindən, tədris rus dilində olan təhsil müəssisələrinin şagirdləri üçün – "Rus dili", "Riyaziyyat" və xarici dil (ingilis, alman və fransız dilləri) fənlərindən, tədris gürcü dilində olan təhsil müəssisələrinin şagirdləri üçün – "Gürcü dili", "Riyaziyyat" və xarici dil (ingilis, alman, fransız və rus dilləri) fənlərindən, Azərbaycan, rus və gürcü dilləri istisna olmaqla tədris digər dillərdə aparılan təhsil müəssisələrinin şagirdləri üçün "Riyaziyyat" və xarici dil fənlərindən Mərkəz tərəfindən mərkəzləşdirilmiş qaydada bir mərhələdə aşağıda təqdim edilən model əsasında keçirilir.
Belə ki, tədris dili ilə bağlı dil qaydalarına dair qapalı tipli 10 tapşırıq, oxuyub-anlamaya dair 2 mətn (bədii, publisistik) və hər mətnə aid 10 tapşırıq, bunlardan yazılı şəkildə cavablandırılması tələb olunan açıq tipli 2 və qapalı tipli 8 tapşırıq (hər iki mətn üzrə ümumilikdə 20 tapşırıq) veriləcək. Bu da cəmi 30 tapşırıq deməkdir.
"Riyaziyyat" fənnindən isə qapalı tipli 15 tapşırıq, cavablarının kodlaşdırılması tələb olunan açıq tipli 6 tapşırıq, həllinin ətraflı şəkildə yazılması tələb olunan açıq tipli 4 tapşırıq veriləcək. Bu isə cəmi 25 tapşırıq təşkil edir.
Xarici dil (ingilis, alman, fransız, rus, ərəb, fars dilləri) üzrə dinləyib-anlamaya dair 1 mətn (publisistik və ya dialoq formalı) və mətnə aid 6 tapşırıq veriləcək. Bunlardan yazılı şəkildə cavablandırılması tələb olunan açıq tipli 1 və qapalı tipli 5 tapşırıq, qapalı tipli 16 tapşırıq, oxuyub-anlamaya dair 1 mətn və mətnə aid 8 tapşırıq, bunlardan yazılı şəkildə cavablandırılması tələb olunan açıq tipli 3 və qapalı tipli 5 tapşırıq təqdim olunacaq. Bu da cəmi 30 tapşırıq deməkdir. Şagirdlərin bilik və bacarıqlarını yoxlamaq məqsədilə onlara ümumilikdə 85 tapşırıq təqdim edilir. İmtahanın müddəti 3 saatdır. Azərbaycan dili (dövlət dili kimi) tədris dili Azərbaycan dilindən fərqli olan şagirdlər, qeyd edilən fənlərdən əlavə, "Azərbaycan dili" (dövlət dili kimi) fənnindən də imtahan verirlər. Bu şagirdlərin bilik və bacarıqlarını yoxlamaq məqsədilə onlara 30 qapalı tipli test tapşırığı təqdim olunur. İmtahanın müddəti 45 dəqiqədir.
Bir daha qeyd edək ki, 2021-ci ildə 9-cu siniflər üzrə buraxılış imtahanları yeni imtahan modeli əsasında bir mərhələdə həyata keçiriləcək. İmtahanda şagirdlərə tədris dili fənni üzrə 30, riyaziyyat fənni üzrə 25, xarici dil fənni üzrə 30 tapşırıq olmaqla, ümumilikdə 85 tapşırıq təqdim olunacaq. Ümumi orta təhsil bazasında orta ixtisas təhsili müəssisələrinin ixtisasları üzrə müsabiqədə iştirak edənlər üçün ümumi bal hesablanarkən hər fənn üzrə toplanan nisbi ballar cəmlənir. Bu zaman fənlər üzrə nisbi ballar hesablandıqdan sonra 0.1-ə qədər yuvarlaqlaşdırılır. İmtahanda toplanıla bilən maksimal ümumi bal hər fənn üzrə 100 bal olmaqla 300-dür. Ümumi (9 illik) orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanı üçün "Abituriyent" jurnalının xüsusi buraxılışında СОVID-19 pandemiyası ilə əlaqədar xüsusi karantin qaydalarının tədris prosesinə bilavasitə təsiri nəzərə alınaraq tərtib edilmiş proqramları və yeni tapşırıq modellərinin variantları təqdim olunub.
