Nigar İsgəndərova, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 12 noyabr — Sputnik. Ötən ilin cari dövrü ilə müqayisədə, demək olar ki, əksər məhsullarda qiymət artımı müşahidə edilməkdədir. Qeyri-qida və qida sektorunda da qiymətlər artım dinamikasındadır. Xüsusən də cari ilin martından qiymətlərdə nəzərəçarpan artım müşahidə edilir. Aqrobazar.az saytında "8-ci kilometr bazarı" üçün göstərilən cari qiymətlər də bahalaşmanın olduğunu deməyə əsas verir.
Bakının ən ucuz bazarı hesab edilən adıçəkilən yerdə martda Tovuz kartofunun kilosu 0.60 AZN idisə, hazırda qiymətlər yüksəlib. Ağdam kartofunun qiyməti 1.75 AZN-dir. Kartofla yanaşı, soğan da bahalaşıb. Ötən ilin dekabrında 0.75 AZN olan qırmızı soğan hazırda 1 manatadır. Yay aylarında qiymətlərdə müəyyən qədər azalmalar olsa da, oktyabrın sonlarından etibarən yenidən artım müşahidə edilib. Ötən ilin dekabrında 1.60 AZN, martda 2.65 AZN olan pomidor isə digər tərəvəzlərlə müqayisədə ucuzlaşıb. Hazırda pomidorun 1 kilosu 1.10 AZN göstərilir.
Bəzi meyvələrdə də bahalaşma qeydə alınıb. Ötən ay 1.50 AZN olan "Ağ kişmişi" üzüm hazırda 2.50 AZN-ə satılır. Sentyabrda 1 AZN olan "Simirenko" alması hazırda 1.50 AZN olub.
Yaşlı, iribuynuzlu heyvan ətinin qiymətində isə nə artım, nə də enmə müşahidə olunub, qiymətlər sabit olaraq 8 AZN qalıb. İribuynuzlu cavan heyvan ətinin qiymətində bir qədər enmə müşahidə olunub. Belə ki, ötən ilin dekabrında kilosu 13.50 olan bu ət hazırda "8-ci kilometr Bazarı"da 12 AZN-dir.
Maraqlıdır, bahalaşma qarşıdakı aylarda da davam edəcəkmi?
İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bu haqda danışıb: "Süni bahalaşma sözü və bu yanaşmaya qarşıyam. Çünki normal iqtisadi model olduqda süni bahalaşma anlayışı ümumiyyətlə sıradan çıxmalıdır.
Ümumiyyətlə, süni bahalaşma Azərbaycan iqtisadiyyatında doğru təsnif olunmayıb. Məsələn, bayrağa tələb artırsa, qiyməti qalxırsa, bu, iqtisadi qanunlara uyğundur. Bu zaman biz nə etməliyik - ya daha çox bayraq istehsal etməli, ya da daha çox bayraq gətirməliyik. Bu zaman vəziyyət tənzimlənəcək və qiymət artımının qarşısı alınacaq. Bu baxımdan süni qiymət artımı normal iqtisadiyyatı olan bir sistemdə mümkün görünmür".
"Çünki qiymətin artımı sahibkar üçün daha çox vergi ödənməsi deməkdir. Son zamanlar ölkədə vergiyə cəlbolunmalar artıb, xeyli sürətləndirici addımlar atılıb. Amma bu problemlərin bəziləri qalır deyə biz bunu süni qiymət artımı kimi görürük. Əslində isə bu, iqtisadi proseslərin göstəricisi kimi dəyərləndirilsə, daha doğru olardı", - deyə N.Cəfərli bildirib.
O qeyd edib ki, iqtisadi alətləri işə salmaqla məhsul, istehsal, idxal bolluğu yaratmaq, rəqabətli mühiti genişləndirməklə qiymətlərin tənzimlənməsi daha doğrudur: "Ümumi qiymət artımına gəldikdə isə, Azərbaycanda uzun illərdir ki, formalaşan mənfi ənənələr də var. Bu da ondan ibarətdir ki, biz hər il noyabrdan Novruz bayramınadək dalğa-dalğa qiymət artımının şahidi oluruq. Bunun obyektiv səbəbi odur ki, noyabrdan etibarən piştaxtalarda yerli məhsullar azalmağa, idxal məhsullarının həcmi isə artmağa başlayır ki, bu da qiymətlərin yüksəlməsinə təsir göstərir. Hazırda isə logistika problemlərinin də qiymətlərə təsiri var".
"Digər obyektiv səbəb odur ki, hazırda bütün dünyada qida sektorunda qiymətlərdə ilin əvvəlindən etibarən qalxma müşahidə edilir. İlin əvvəllərində dünyada qida indeksi az qala 10 faizədək artıb. Bütün bunlar da ölkəmizdəki qiymətlərə təsir edir. Çünki biz idxaldan asılı ölkəyik", - deyə iqtisadçı əlavə edib.
Ekspert bildirir ki, qiymətlərin artmasına təsir edən subyektiv səbəb isə ondan ibarətdir ki, noyabrın sonundan Yeni ilə, qışa hazırlığın getməsi ilə əlaqədar olaraq tələbat artır: "Tələbat artdıqca da qiymətlərdə də artım olur. Çünki bazara yeni oyunçuların daxil olması çətinləşir. Bundan başqa, yerli istehsalda da çətinliklər var: yerli istehsalın həcmi gözləntilərimiz səviyyəsində artmır.
Kənd təsərrüfatı sahəsində müəyyən artımlar olsa da, digər sahələrdə problemlər yaşanır. Bu da ətraf ölkələrin milli valyutasının dəyər itirməsi fonunda idxalın daha da cəlbedici olmasına səbəb olub. İstehsal etməkdənsə, qonşu ölkələrdən idxal etmək daha sərfəli hala gəlib ki, bu da daxildə qiymət artımına səbəb olan əsas amillərdən biri olub".
Ekspert belə proqnozlaşdırır ki, dekabrın əvvəllərindən etibarən başlayan qiymət artımı aprelədək, yəni yerli məhsulların bazara çıxmasınadək davam edəcək.
Belədə isə istehlakçılara artıq yerə pul xərcləməsinlər deyə qışa mümkün qədər çox azuqə yığmaq qalır.
