Nigar İsgəndərova, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 26 iyul — Sputnik. Yolumuz Mərkəzi Gömrük Hospitalına, xüsusən də ən ağır COVID-19 xəstələrinin müalicə aldığı və belə xəstələrin müalicəsində istifadə olunan ən son cihazların olduğu hospitaladır...
78 çarpayılıq xəstəxanaya 11 iyundan 21 iyuladək 255 müraciət olub, onlardan 181 artıq sağalaraq evə buraxılıb.
Burada ən ağır yük elə tibb bacılarının üzərinə düşür. Xüsusi izolyasiya olunmuş geyimlər, maska, eynəklərdə ilin bu isti ayında ən azı 8-10 saat vaxt keçirtmək heç də asan deyil. Bu gün insanlar itidən qurtulmaq üçün kondisioner altında dincəlsələr də, COVID-19 xəstələrinin müalicəsinə cəlb olunan tibbi personal bu rahatlıqdan məhrumdur. Bu gün onlar peşə fəaliyyətləri naminə bu çətin günlərdə xəstələrimizin yanındadır.
Həkimlərlə yanaşı bu xəstələrin müalicəsində yaxından iştirak edən tibb bacıları, tibb qardaşlarının da işi çox gərgindir. Digər işçilərdən fərqli olaraq xəstələr bir şey olan kimi daha çox onlara üz tuturlar.
Sputnik Azərbaycan-ın budəfəki həmsöhbəti isə MGH-nın baş tibb bacısı Gülyaz Fərəcovadır. 1989-cu ildə texnikumda oxuduğu müddətdə valideynləri üçün yük olmasın deyə laborant kimi çalışmağa başlayan həmsöhbətimizin həyat yolu o qədər də asan olmayıb. Hələ o günlərdə axşam saat 9-10-a qədər çalışan Gülyaz xanım üçün indi ölkədə yaranan belə bir vəziyyətdə ağır iş rejimində çalışmaq da elə çətin deyil. Tələbə olduğu müddətdə həm də təmizlikçi kimi işləyən, axşamlar "sanitarka", səhərlər isə tələbə olan G.Fərəcova təhsilini başa vurduqdan sonra elə çalışdığı xəstəxanada tibb bacısı olaraq fəaliyyətini davam etdirib. Bir neçə xəstəxanada çalışdıqdan sonra onun da yolu Mərkəzi Gömrük Hospitalından keçib. 2009-cu ildə Mərkəzi Gömrük Hospitalında tibb bacısı olaraq fəaliyyətinə başlayan qəhrəmanımız, iki il sonra burada baş tibb bacısı olaraq fəaliyyətini davam etdirib.
Artıq çətinliklər onun üçün bir həyat tərzinə çevrilib. Gözündə çətinlikdən heç bir qorxu olmayan Gülyaz xanım deyir ki, xəstəxana COVID-19 xəstələrinin müalicəsi prosesinə cəlb olunanda yeni işə, iş rejiminə alışmaq bir qədər çətin olub, lakin bu, elə də uzun sürməyib: "Artıq bir müddətdir ki, işim, iş rejimim tamamilə dəyişib, digər işçilər kimi mən də baş tibb bacısı olaraq gecə növbələrinə çıxıram. Bəzən demək olar ki, bütün günüm elə işdə keçir. Ardıcıl olaraq iki gün 10 saat işləyib, növbəti gün isə gecə növbəsində çalışıram. Gecə növbəm 3-dən 9-a qədərdir. Bu iş heç də asan deyil. Səhər növbəni başa vuranda bir də görürsən ki, ayaqların şişib, ayaqqabın belə ayağına gəlmir, gözlərdə şişkinlik, yuxusuzluq... Amma işimiz çətin olsa da, çalışıram ki, hər şey xəstələrin ürəyincə olsun".
"Bu günlərdə işimiz və eyni zamanda da məsuliyyətimiz daha da artıb. Kiçik bir səhlənkarlıq bizim tibb bacılarının da yoluxmasına səbəb ola bilər deyə, daha da diqqətli davranırıq. Biz tibb bacılarının yoluxmaması üçün onların protokol qaydalarına necə əməl etmələrinə, eyni zamanda da geyimlərini düzgün geyinib-çıxarmalarına nəzarət edirik. İşçilərimizin əsas çətinlikləri ondan ibarətdir ki, tam qapalı olan kombinezonu soyunan zaman bütün əyin-başları su içində olur. Bütün günü eynəkdə, maskada olduqdan sonra onları çıxardıqda da üzlərində maska və eynəyin izlərini, bəzən də yara etdiyi yerləri də görmək mümkündür. Bütün geyimləri, aksessuarları çıxaranda onları görəsiz, lap adamın ürəyi ağrıyır. Əslində, təzə-təzə bu işə başlayanda geyimlərə alışmaq onlar üçün daha çətin idi. Amma zaman keçdikcə, artıq buna vərdiş etdilər", - deyə həmsöhbətimiz əlavə edib.
COVID-19-un Azərbaycana bir neçə aydır ayaq açdığını nəzərə alsaq, bu xəstəliyə yoluxanlarda xəstəlik əlamətlərindən daha şiddətli olan stressin nə qədər çox olduğunu da düşünə bilərik. Ən çətini də elə ilk dəfə olaraq xəstəliyin adını eşidən, özünün belə bir naməlum xəstəliyə yoluxduğunu öyrənən xəstələrlə işləmək, onlarla dil tapmaqdır. Amma professional heyət bunun da uğurla öhdəsindən gəlir. Təbii ki, bu zaman da digər işçilərlə yanaşı, əsas yük məhz tibb bacılarının üzərinə düşür. Xəstənin nəyəsə ehtiyacı olanda belə, hətta bu iş tibb bacısının öhdəliyində olan məsələ olmasa belə, yenə də onları səsləyirlər. Onlar xəstələrlə daha çox zaman keçirdiklərindən daha çox risk qrupu hesab edilirlər. Həmsöhbətimizlə dəhliz boyu irəlilədikcə bu haqda da danışırıq: "İlk dəfə olaraq bu xəstəliyin adını eşidən xəstələrlə işləmək düşünün ki, necə də çətindir. Hər birinin öz kaprizi, xarakterik olaraq müəyyən çətinlikləri də olur. Lakin tibb bacıları onlarla da dil tapır. Xəstələr bəzən adi bir şeylərə də sərt reaksiya verirlər. Hərdən bizi də anlamırlar. Hərdən elə bir şeylə rastlaşırıq ki, bəzən yerimizdə donub qalırıq. Biz çalışırıq ki, hər bir xəstənin öz dilində danışaq. Onlarla dil tapır, başlarını tumarlayır, dərdlərinə həyan oluruq. Lakin işimi çox sevdiyim üçün bu çətinliklər mənim üçün görünməz olub".
Onlar yaşlı ilə yaşlı kimi danışır, öz növbələrində gecədən səhərə yuxusuz qalıb xəstələrin keşiyini çəkir, xəstələrin dərmanlarını vaxtı-vaxtında içməsinə, səhhətlərinə nəzarət edirlər: "Bizim tibb bacılarımız sadəcə olaraq üzərilərinə düşən yüklə kifayətlənmirlər. Onlar öhdəliklərindən əlavə işlərə də qatlaşırlar. Tibb bacılarımız fədakardırlar. Onlar xəstələrin yedirdilməsi, dırnaqlarının tutulması, çimməsi, saçlarının daranmasınadək nəzarət edir, xəstələrə qayğı göstərirlər. Çalışırıq ki, xəstələrimiz hər zaman təmiz olsunlar, dırnaqları tutulsun, saçları təmiz, daranmış olsun. Ayaqlarının hansısa yerində dəri quruması ilə əlaqədar olaraq çat varsa, krem vurub, qayğı göstərir tibb bacılarımız. Tibb bacılarımız səhər tezdən yaşlı xəstələrin əl-üzlərini yuyurlar. Onları gəzdirirlər. Tibb bacısı anlayışı bizdə kiçik bir məna daşımır".
Həmsöhbətimiz özü də ilk olaraq bu xəstələrin müalicəsi prosesinə cəlb olunduqda müəyyən çətinliklər çəksə də, zamanla buna da qalib gəlib.
Risklərdən söz düşmüşkən, öyrənirik ki, hazırda olduğumuz xəstəxanada tibb bacıları arasında yoluxma yüksək deyil: "İşimizi yüksək səviyyədə təşkil etmişik ki, işçilərimiz, eləcə də tibb bacıları, tibb qardaşları arasında yoluxma olmasın. Yoluxma bizdə ilk olaraq COVID-19 xəstələrinin müalicəsinə başladığımız vaxtda olub, o da heç ümumilikdə 1-2 faiz də təşkil etmir. 175 tibb bacısı və 14 tibb qardaşından ümumilikdə 6-sı bu xəstəliyə yoluxub".
Gülyaz xanım bizə gündəlik vəzifə öhdəliklərindən də danışır: "Geyimi dəyişdikdən sonra artıq vəzifə öhdəliklərimin icrasına başlayıram, xəstəxananın təmizliyinə, eyni zamanda xəstə otaqlarının təmizliyinə baxıram, həkimlə birgə palatalara giririk. Onların şikayətlərini dinləyirik. Eyni zamanda da yeməkxanadakı vəziyyətlə də tanış oluram. Bundan başqa, işçilərin bütün ləvazimatlarla təminatına, onların düzgün geyinib-soyunmalarına da nəzarət edirəm".
Maraqlıdır, körpəsi olan analar üçün belə bir rejimdə çalışmaq necə, çətin deyilmi? Həmsöhbətimiz Gülyaz xanım bu haqda ümumi məlumat verərək gördüyü bir mənzərəni bizə nəql edir: "Biz körpəsi olanları bu işə cəlb etmək istəməsək də, onlar özləri könüllü olaraq bizə kömək etmək istədiklərini, bu günlərdə bizlə çiyin-çiyinə birgə çalışmaq istədiklərini deyərək komandamıza qoşuldular. Hazırda komandamızda çalışan tibb bacıları arasında övladı 2-3 yaşında olanlar da var. Bir dəfə belə bir ananın övladı ilə danışanda kənardan eşitdim, uşaq deyirdi ki, ana gəl, sənin üçün darıxıram. Körpənin dediyini eşidəndə bir küncə çəkilib ağladım. Ana isə çalışırdı ki, uşağı sakitləşdirsin, deyirdi ki, tezliklə gələcəm. Uşaq isə durmadan, ana gəl, deyirdi. Birdən-birə ailəni, öyrəşdiyin həyatı tərk etmək, elə də asan deyil".
İşin gərginliyi isə bəzən onların səhhətində də iş başında olarkən müəyyən problemlər yaradır: "Ötən həftə də bir neçə tibb bacısının halı pisləşmişdi. Belə hallar olur. Onlar geyimlərini çıxartdıqdan,10-15 dəqiqə dincəldikdən, çay-su içdikdən sonra yenidən işlərinin başına qayıdırlar. Tibb işçilərinin iş başında vəziyyətlərinin pisləşməsi əsasən geyimlərlə əlaqəli olur. Çünki belə geyimlərdə maye itkisi həddindən artıq çox olur ki, bu da halsızlığa, təzyiqin aşağı düşməsinə səbəb olur".
Söhbət əsnasında 50 yaşlı baş tibb bacısının öz ailə durumu haqda da öyrənirik. Bir oğul anası olan Gülyaz xanımın iki nəvəsi var, onlar xaricdə yaşayırlar. Ana-atasını itirən Gülyaz xanım tək yaşayır. Onun üçün ən ağır mənzərə isə qarşısında gördüyü yaşlı anadır. Deyir ki, o ananın yerində öz anasını təsvir edir, anası yaşında olan anaları görəndə isə bəzən kövrələrək göz yaşları içində də boğulur.
Budur, artıq xəstəxananın kandarından ayağımızı azad mühitə atırıq. Ümid edirik ki, bütün xəstələr sağ-salamat bu divarları tərk edib sevdiklərinə, ailələrinə qovuşacaqlar...
