BAKI, 29 may — Sputnik, Natalya Dembinskaya. Amerikalılar neft hasilatının rekord həcmdə azalması ilə üz-üzə qalıblar. Ölkədə neft-qaz qazma qurğularının sayı tarixi minimuma enib, şirkətlər isə kütləvi şəkildə müflisləşir və işlərini dayandırırlar. Nəticədə, ABŞ şist sənayesinin üçdə birini itirə bilər. Sənayenin bərpası üçün uzun illər lazım olacaq. Tənəzzülün niyə qaçılmaz olduğu barədə materialımızda öyrənə bilərsiniz.
Qazma qurğuları azalır
2019-cu ildə amerikalılar neft hasilatında irəli çıxaraq Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanını qabaqlayıblar. Onlara şist nefti kömək edib. ABŞ 70 il ərzində ilk dəfə olaraq qara qızılın xalis ixracatçısına çevrilib.
"Neft sənayesi sürprizlər təqdim etməyə qadirdir – şist inqilabı neftin qiymətlərini, istehsalını və ticarət axınlarını təpədən-dırnağadək dəyişdi", – sabiq Prezident Corc Buşun energetika üzrə müşaviri və "Rapidan Energy" konsaltinq şirkətinin rəhbəri Bob Maknelli o zaman bildirirdi.
Amma şist sənayesinin kəskin şəkildə tənəzzülü də proqnozlaşdırılırdı: quyular quruyurdu, infrastruktura böyük xərclər qoyulmuşdu və kapital qoyuluşunda çatışmazlıq yaranmışdı.
2021-ci ildə də problemlərin yaranacağı güman edilirdi. Lakin koronavirus pandemiyası ortaya çıxdı, enerji daşıyıcılarına tələbat birdən azaldı, neft kotirovkaları düşdü. Zərər ilk növbədə borc içində olan və kəskin investisiya çatışmazlığından əziyyət çəkən şist neft hasilatçılarına dəydi.
Mayın sonunda "Baker Hughes" neft-qaz şirkəti məlumat verib ki, ABŞ-da fəaliyyət göstərən neft-qaz qazma qurğularının sayı müşahidə aparılan bütün dövr ərzində minimuma enib. Hazırda yalnız 318 qazma qurğusu işləyir. Bir il əvvəl isə onların sayı 983 idi.
Hasilatın üçdə birini itirəcəklər
"ShaleProfile Analytics" şirkətinin proqnozuna görə, ABŞ şist neft hasilatının üçdə birini itirəcək.
Böhran sənayenin əsas problemlərindən birini daha da kəskinləşdirib – texnologiyanın xüsusiyyətlərinə görə quyuların sürətlə tükənməsini. Belə ki, qazma işləri başa çatdıqdan az sonra şist yataqlarında hasilat aşağı düşür və əvvəlki məhsuldarlıq itir. Bunu kompensasiya etmək üçün daim yeni quyular qazmaq lazımdır. Amma hazırkı vəziyyətdə bu, sadəcə, mümkün deyil: şirkətlər kütləvi şəkildə müflisləşir.
"Haynes & Boone" şirkətinin məlumatına görə, ilin əvvəlindən etibarən ümumi borcu 14 milyard dollar olan 17 hasilatçı müflisləşmə prosedurunu başlayıb. Onların sırasında ən böyük şist şirkətlərindən biri "Whiting Petroleum", eləcə də "California Resources" və "Chesapeake Energy" kimi nəhənglər də var. Mayın sonunda "Unit" şirkəti də iflas işi üzrə məhkəməyə sənədlərini təqdim edib.
Dallas Federal Ehtiyat Bankının (FRB) araşdırmasına görə, rentabellik üçün neftin bir barelə görə orta hesabla qiyməti 49 dollar olmalıdır. FRB-nin proqnozlarına görə, 40 dollar qiymətlə il ərzində istehsalçıların yalnız 15 faizi biznesdə qala biləcək. Şistçiləri xilas edə biləcək bahalaşma isə ümumiyyətlə gözlənilmir.
ABŞ-ın Enerji İnformasiya Administrasiyasının (EIA) proqnozlarına görə, "Brent" neftinin orta qiyməti 2020-ci ildə 34,13 dollar və 2021-ci ildə isə 45,62 dollar təşkil edəcək. "WTI" isə bu il 30,10 dollara və gələn il 43,31 dollara satılacaq.
Dirçəliş illəri
Nəticədə, analitiklərin dəyərləndirmələrinə görə, ABŞ-da şist hasilatı sutkada beş milyon barreldən aşağı düşə bilər. "The Wall Street Journal" nəşrinin məlumatına görə, ölkənin 15 ən böyük şist şirkəti yeni yataqların işlənməsi üçün nəzərdə tutulmuş büdcələrini orta hesabla 48 faiz ixtisar ediblər. Onlar pandemiyanın yaratdığı aşağı tələbat şəraitində əvvəlki istehsal həcminə qayıda bilməyəcəklər.
"Yəqin ki, illər keçəcək və onlar yenidən eyni səviyyəyə qayıdacaqlar – əgər bu, nə vaxtsa baş versə", – qəzet bildirir.
Odur ki, amerikalılar bu qədər çətinliklə əldə edilmiş liderlikdən məhrum ola bilərlər. Ekspertlər qeyd edirlər ki, amerikalıların buna yol verməmək üçün "alətləri o qədər də çox deyil".
"Emirates NBD" ticarət bazarlarının analitiki Edvard Bell CNBC-yə bildirib: "Əminliklə demək olar ki, Amerika bu il liderliyini itirəcək. Və bu, ehtimal ki, gözlədiyimizdən daha tez baş verəcək".
"Koronavirus pandemiyası neft sənayesini dağıdıb, benzinə, aviasiya və dizel yanacağına tələbatın sürətlə və görünməmiş bir şəkildə azalmasına səbəb olub. Buna Rusiya ilə Səudiyyə Ərəbistanı arasındakı "epik qiymət müharibəsini" və Amerika neft şirkətlərinin balanslarındakı böyük borcları əlavə edin", - "Bloomberg Intelligence"in analitikləri qeyd edirlər.
Üstəlik, bütün Amerika şistçiləri onları satın ala biləcək digər ölkələrin şirkətləri üçün asan yem ola bilər. Əsas təhlükə Çinin canlanan iqtisadiyyatı və onun ucuzlaşan xarici aktivlərə olan marağı ilə bağlıdır. Amerika neft yataqlarının orta qiyməti iki dəfə azalıb: 42 min dollardan 20 min dollara qədər. Vaşinqton isə Çinin onun enerji sektoruna müdaxiləsindən ehtiyatlanır.
"Rəqib ölkələr tərəfindən Texasdakı problemli şist şirkətlərinin əldə edilməsi milli təhlükəsizlik üçün ciddi problemdir", - Texasın neft tənzimləyiciləri bildirirlər.
Çinlilərin Texasdakı şirkətləri birbaşa alması ehtimalı azdır. Hökumət buna yol verməyəcək. Lakin çözüm yolları da var: məsələn, qeyri-strateji aktivlərin bir hissəsinin alınması və ya birgə müəssisələrin yaradılması.
