Zülfiyyə Quluyeva, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 30 aprel — Sputnik. Koronavirusla bağlı xüsusi karantin şəraiti bizə bəzi mümkünsüz hesab etdiklərimizin mümkün olduğunu öyrətdi. Çoxumuz rəhmətə getmiş əzizimizi qohum-əqrəbanın, dost-tanışın iştirakı olmadan dəfn etməyi, yas mərasimi keçirməməyi ağlımıza belə gətirməsək də, karantin dövründə hər kəs vəziyyətə uyğun davranmaq məcburiyyətində qaldı.
Azərbaycanda sosial izolyasiya başlanır: toy, yas və digər tədbirlər qadağandır
İndi müzakirə olunan mövzulardan biri də, karantin bitdikdən sonra dəfn və yas mərasimləri ilə bağlı qələbəliyin aradan qaldırılması, bu mərasimlərin sadə keçirilməsinin vacibliyi ilə bağlıdır. Millət vəkili Fazil Mustafa koronavirusun ən böyük mənəvi xeyrinin Azərbaycan xalqına dəydiyini deyib.
Deputatın sözlərinə görə, ay yarımdır insanlar sakitcə, təmtəraqsız yas məclisi qurmadan, xeyli vəsait sərf etmədən ölüsünü dəfn edib, gəlib evində gələcək qayğıları ilə məşğul olurlar. Mənasız 7, 40, il mərasimlərinə xərclənən pulları da ciblərində qalır: “Müasir texnologiyanın köməyilə, yaxud da sosial şəbəkədə “Allahdan rəhmət!” diləməklə israfçılığın da qarşısı alınıb. İndi hünər odur ki, epidemiya təhlükəsindən sonra da elə bu cür davam edilsin”. Xeyir-şər məclislərinin sadə təşkil olunması əvvəllər də gündəmə gəlib, hətta müəyyən inzibati metodlarla müdaxilələrlə də olunub. Əfsuslar olsun ki, nəticə hasil olmayıb. İndi çox güman ki, koronavirus pandemiyasına görə, əhali məcburiyyət qarşısında belə davranır. Yəni virusdan sonra təmtəraqlı yas mərasimləri yenə gündəmdə olacaq".
"Əjdərbəy" məscidinin axundu, ilahiyyatçı Hacı İlham Səlimov Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, yas mərasimlərinin keçirilməsinə karantindən sonra məhdudiyyət qoymaq düzgün olmaz: "Bu, xalqın illərdir ki, formalaşmış adətləridir. Bunun qarşısını almaq, maneə yaratmaq olmaz. İndi virusun yayılması ilə əlaqədar yas mərasimlərinin keçirilməsinə, dəfn mərasimlərində kütləviliyə qoyulan qadağa başadüşüləndir. Dövlətimizin gördüyü bu işlər sırf xalqın sağlamlığının qorumasına xidmət edir. Amma virusla mübarizə başa çatandan sonra da bu cür qadağaları davam etdirmək olmaz. Dinimizdə də var ki, insanlar əzizlərini itirdikdə ona yaxınları təsəlli olmalı, dərdinə şərik çıxmalıdır. Mənim fikrimcə, deputat əsasən yas mərasimlərinin israfçılığına yol verməmək lazım olduğunu bildirib. Hansı ki, biz koronavirus pandemiyasından əvvəl də buna görə təbliğat aparır, insanları yaslarda israfçılığa yol verməməyə səsləyirdik. Amma biz yas mərasimlərini birdəfəlik yığışdıra bilmərik. Bu bizim illərdir ki, yaşadılan ənənələrimizdir".
İlahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru Elşad Mahmudov Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, islamda cənazə və yas mərasimləri ilə əlaqədar qayda-qanunlar var. Azərbaycanda və bənzəri digər ölkələrdə islamda nəzərdə tutulan bu qayda-qanunlarla yanaşı, xalqın özünün formalaşdırdığı adət və ənənələr var: “Bu adət-ənənələrin islamla yox, xalqla əlaqəsi var. Əgər bu adət-ənənə müəyyən problemlər yaradırsa, bunu müzakirə edib həll etmək olar. İslamda nəzərdə tutulub ki, bir insan dünyasını dəyişərkən ona Allahı, İslamı, İslamın təməl prinsiplərini xatırlatmaq lazımdır. Cənazə ilə bağlı isə cənazənin yuyulması, kəfənlənməsi, cənazə namazının qılınması, yubatmadan cənazənin dəfni göstərilib. İslamda da nəzərdə tutulan məhz bu mərasimlərə qatılmaqdır. Xüsusilə cənazənin dəfnində iştirak edib onun yaxınına səbr diləmək. Çox təəssüf ki, Azərbaycanda 3, 7, 40, il kimi rituallar var. Bunların islamla əlaqəsi yoxdur. Hüzün günləri islamda hüzn günü 3 gündür. Kim yaxınını itiribsə, həmin şəxsə 3 gün ərzində başsağlığı verilə bilər. Hətta islamda qeyd olunub ki, belə insanlara dəstək olmaq lazımdır. Bizdə isə əks proses gedir. Əksinə, yaxınını itirən şəxs özü kiməsə yemək hazırlamaq üçün 40 gün məşğul olur. İslamın təməl prinsiplərinə aid olanları icra etmək, xalqın formalaşdırdığı adətlər isə müzakirə olunmalıdır ki, pandemiyadan sonra da yas mərasimləri islamda nəzərdə tutulduğu kimi təşkil edilsin. Çünki yas mərasimlərinin biznes tərəfi də var. 40 gün ərzində insan yas mərasimi üçün xeyli vəsait xərcləyir. Eyni zamanda, bu, çox təəssüf ki, bir biznesə çevrilib. Xalq adət-ənənəsi elədir ki, dövlət də buna qarışa bilmir. Amma aidiyyəti qurumlar ortaq şəkildə bunu aradan qaldıra bilər. Bir müddət bununla bağlı ciddi işlər görüldü. Demək ki, istəsək biz bunu aradan qaldıra bilərik".
