Kamal Almuradlı, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 17 oktyabr — Sputnik. Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrında növbəti ustad dərsləri başlanıb. Sputnik Azərbaycan xəbər verir ki, bu dəfə teatrın truppasına daxil edilən gənc aktyorlara kukla oynatma sənəti, fərqli texnikalarla hazırlanmış kukla nümunələrini obraza çevirmənin incəlikləri öyrədiləcək. Bundan başqa, aktyorlara səs, ifadə, hərəkət üzrə təlimlər də keçiləcək.
Sistemli şəkildə davam edən dərsləri tanınmış teatr rejissoru və aktyoru, uzun illər (1987-1993) Dövlət Kukla Teatrının baş rejissoru olmuş Namiq Ağayev aparır.
Bu dərslərin təşkilində məqsəd incəsənət profilli ali və orta ixtisas təhsilli məktəblərimizdə kukla teatrı aktyorluğu, kuklaçılıq və ümumilikdə kukla sənətinin oyun və texniki tərəflərinin öyrədilməməsi baxımından yarana biləcək çatışmazlıqları aradan qaldırmaqdır. Dərslər müddətində rejissorun aktyorlarla oyun-tamaşa, praktiki materiallarla işləmə vərdişləri də təkmilləşdiriləcək.
Namiq Ağayev çoxillik sənət təcrübəsini bölüşməklə yanaşı, aktyorlara kukla aktyoru və rejissoru kimi özünü ifadə sərbəstliyi, həmçinin obraza çevirdiyi kuklasının mexanizm olaraq mənimsəmək vərdişləri də aşılayır. Namiq Ağayevlə söhbətə başlayarkən bildirdi ki, ilk olaraq teatrın direktoru Rəşad Əhmədzadə tərəfindən təklif alıb və məmuniyyətlə qəbul edib: "Mən də kuklaçı olduğuma görə bu təklifi qəbul etdim. Burada hamımız həmkarıq.
Mən nəzəri danışmağı sevmirəm. Onun üçün hər şeyi praktika ətrafında tətbiq etməyə daha çox üstünlük verirəm. Bu gün ikinci dərsimizdir. Mən bu gənclərin potensialını dəyərləndirir, ilkin aparatı qururam. Gənclər çox həvəslidirlər. Rejissorun vəzifəsi aktyorun beynində lazımi hüceyrəni oyatmaqdır.
Əgər o hüceyrə oyaqdırsa, bu, əladır, yatıbsa, onu aktivləşdirməyə çalışıram. Gənclərlə işlədikdə görürəm ki, onlar canlı enerji ötürürlər".
Namiq Ağayev qeyd edir ki, alışdığımız kukla min janrdan biridir. Heyf ki, o janr özü haqqında yanlış məlumat yaradıb: "Kukla oynatmaq aysberqin ucudur. Aysberqin altı isə onun nəfəsi, plastikası, rəqs və təməldir. Əgər təməl hazırdırsa, aysberqin üzərini hazırlamaq çətin deyil. Bu gün əşyanı hiss etmək növünü öyrənirik. Əsas odur ki, əşyanı hiss edə bilsinlər. Gərək rejissor əlinin altındakılardan istifadə edə bilsin. Mən hazır məhsulla işləməyə çətinlik çəkirəm, bunun üçün hər şeyi sıfırdan başlamağı xoşlayıram".
Rejissor treninqin nəticəsinin bir tamaşaya çevriləcəyini söylədi: "Hələ ki, ilkin mərhələdir. Gənclər öyrənməyə meyllidirlər. Öyrətmək isə peşəmizdir. Kukla oynatmaq kuklanın yaranışından başlayır. Onlar bu treninqdə iştirak etməklə kamilləşəcəklər. 2-3 aya rahat şəkildə özümüzə məxsus bir tamaşa hazırlayacağıq. Hələ hansı tamaşa olacağı müəyyən deyil. Hər hansı bir janrdan azad, özünəməxsus bir tamaşa hazırlamaq istəyirik. Mənim öz metodum var. Bir tamaşa hazırlayanda ilk növbədə aktyorlara, atmosferə və tələbata baxılır. Kukla az danışmalıdır. Ona görə deyirlər ki, kukla teatrının özəl və spesifik xüsusiyyəti var. Kukla teatrında rejissor, senarist, aktyor olmur. Burada hər kəs kuklaçıdır".
Teatrın baş rejissoru, əməkdar artist Qurban Məsimov isə bizimlə söhbətində bildirdi ki, bu treninqdə əsas qazanan tərəf kuklaya həvəsi olan və bu sənətin dərinliklərinə yiyələnməyə israrlı olan gənclərdir: "Kuklaçı dünyası tamamilə fərqlidir. Biri var, dram teatrının dünyası, biri də var, kuklaçının aləmi. Aktyor klassik düşüncə tərzinə sahib olduqda kukla teatrında daha rahat işləyə bilir. Aktyorun özünün plastikası nə qədər zəngindirsə, onu kuklaya ötürməyə çalışır. Bunları bacarmayan aktyorun özünü tapması çox çətindir.
O ki qaldı teatrımızda keçirilən ustad dərslərinə, yeni mövsümdən teatra yeni aktyor və aktrisalar cəlb olunublar. Təbii ki, onlar kukla teatrının tamaşa hazırlamasında bu prosesi bilmədikləri üçün belə treninqlər keçirmək qərarına gəldik. Namiq Ağayev kukla teatrında öz sözünü demiş sənətkarlardandır. Onun düşüncə tərzi, dünyaya baxış bucağı tamamilə fərqlidir. O bir kuklaçı kimi sözünü demiş sənətkardır. Hətta sizə deyim ki, mənim incəsənət estetikam onun hazırladığı tamaşalarla formalaşıb.
Düşündük ki, teatrımıza yeni gələn aktyorlara təməl bazası olaraq onun treninqləri keçirilsin. Gənclər kuklanın idarə edilməsi, kukla dünyası ilə tanış olsunlar. Bilirsiniz ki, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti kukla teatrı üçün aktyor yetişdirmir. Aktyorlar da məcbur olurlar ki, teatra düşəndən sonra hər şeyi öz təcrübələrində öyrənsinlər".
Teatrın baş rejissoruna "Bəs nə üçün teatrın öz rejissorları bu missiyanı üzərlərinə götürmədilər?"sualını ünvanladıqda isə dedi ki, Namiq Ağayevin bu sahədə yetəri qədər təcrübəsi və istedadı var. Rejissor teatrda hər hansı tamaşanı işlədikdə orada oynayan aktyorlar yenidən "yoğrulurlar": "Aktyor rezin kimi olmalıdır və hər bir rolu canlandırmağı bacarmalıdır. Rejissorlar da bu gün hazır materialla işləmək istəyirlər. Onsuz da rejissor hər zaman aktyoru öyrədir. Ancaq öyrətməyə zamanı o qədər də yoxdur. Bu, bütün teatrlarda belədir. Kastinq elan olunanda o aktyorlara üstünlük verilir ki, onlar qılınc oynatmağı, rəqs etməyi bilsinlər, vokal imkanlara malik olsunlar. Əgər bu qabiliyyətlər yoxdursa, həmin aktyor kastinqdən keçmir".
Az əvvəl treninqdə nəinki teatra yeni gələn aktyorları, eyni zamanda tanınmış kinoşünasları və müəyyən müddət teatrda müxtəlif səpkili obrazlar yaradan gəncləri də gördüyümüzü bildirdik. Rejissor isə bəzən treninqdə teatrın istedadlı aktyorlarının da iştirak etməsində heç bir qəbahət görmədiyini əlavə etdi: "Onlar yeni nələrisə öyrənmək, Namiq Ağayevin biliklərindən yararlanmaq istəyirlər. Mən özüm də bəzən bu treninqləri dinləyirəm. Mən daha çox əşyalarla işləməyi xoşlayıram. Ancaq Namiq Ağayev parça və qəzetlərlə çalışır. Məsələn, o, cansız parçanı səhnədə necə gözəl canlandırmağı ən xırda detalına qədər izah edir.
O, sıfırdan başlayıb, uşaqları "yoğurub" bir tamaşa hazırlamaq istəyir. Niyə də olmasın ki? Düzdür, bunu bir laboratoriya şəklində davam etdirmək niyyətindəyik. Düşünürəm ki, bu ustad dərsləri vasitəsilə gənclər kukla dünyası ilə daha yaxından tanış olacaqlar. Bu sahəyə yiyələnəcəklər və bizim işimiz daha rahat olacaq. Teatrda aktyorları bir orduya bənzətsək, Namiq Ağayev həmin ordunun qoşununun təlimi ilə məşğuldur. Bir də bizə səhnədə, yəni döyüşdə çox lazım olacaq".
Qeyd edək ki, teatrın təşkil etdiyi bu dərslərdə digər kukla teatrı aktyorları, həmçinin bu sahəyə maraq göstərən şəxslərin iştirakı sərbəstdir.
