Xalid Məmmədov, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 3 iyul — Sputnik. Birləşmiş Ştatların ən böyük maliyyə institutlarından olan "Bank of America" (BofA) bir qədər əvvəl ABŞ administrasiyasının milli valyutanı devalvasiya etmək niyyəti haqqında xəbərdarlıq edib. "BofA"da düşünürlər ki, Donald Tramp valyutaya müdaxilə qərarını iqtisadiyyatın sabitləşdirilməsi şüarı altında qəbul edəcək.
"Federal Ehtiyat Sisteminin (FED) faiz dərəcələrini azaltması kifayət etməsə, valyuta müdaxiləsi ehtimalı böyüyəcək" - deyə "BofA"nın ekspertləri bildiriblər.
Tramp açıq şəkildə "güclü dollar" siyasətindən imtina edib. Onun fikrincə, həddindən çox bahalı dollar Amerika istehsalı olan məhsulların və xidmətlərin ixracına mane olur və ticarət balansında mövcud defisiti daha da dərinləşdirir.
Maraqlıdır, dolların zəifləməsi dünya ölkələrinin, o cümlədən Azərbaycan iqtisadiyyatına necə təsir edəcək? Valyuta müharibələri arta bilərmi?
İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli dolların devalvasiya məsələsini Sputnik Azərbaycan-a şərh edib.
Ekspert bildirib ki, 2 ilə yaxın müddət ərzində FED faiz dərəcəsini 0%-dən 2,5% səviyyəsinə qaldırıb: "ABŞ prezidenti faizin aşağı salınmasını istəyir. Yəni pul ucuzlaşsın, kreditlər ucuzlaşsın, ABŞ iqtisadiyyatında dinamika artsın, kredit götürənlərin həcmi çoxalsın. Bu da ABŞ-da iqtisadiyyatın daha da canlanmasına səbəb olacaq. Burada söhbət FED-in uçot dərəcəsini aşağı salması hesabına dolların digər valyutalar qarşısında ucuzlaşmasından gedir. Ucuz dollar ABŞ ixracatına dəstək verəcək və ticarət dövriyyəsinin artmasına səbəb olacaq".
"Bir neçə il bundan qabaq dollar avro qarşısında ucuz olanda hətta Avropadan ABŞ-a alış-veriş turları təşkil edilirdi. Avropada mal və məhsullar (geyimlər, texnika, kompüterlər və s.) çox baha olduğuna görə, insanlar bazarlıq etmək üçün Birləşmiş Ştatlara gedirdilər. Bu nöqteyi-nəzərdən ABŞ iqtisadiyyatının canlanması düşünülür. Yəni bir gecədə ABŞ-da devalvasiyanın olması mümkün deyil, sistem buna icazə verməz" - deyə o bildirib.
Onun sözlərinə görə, FED-in bu ilin sentyabr ayında keçiriləcək toplantısında faizləri aşağı salma ehtimalı yüksəkdir: "FED faizləri aşağı salsa, dolların digər valyutalar qarşısındakı indeksi ucuzlaşacaq. Bu, ABŞ iqtisadiyyatına ciddi dəstək ola bilər. Amma digər ölkələr, əsasən də Çin analoji addımı ata bilər. Bu isə ticarət müharibələrindən sonra növbəti addım kimi valyuta müharibələrini gündəmə gətirə bilər. Bu da iqtisadiyyata ziyan vuran amildir".
Ekspertin fikrincə, dolların ucuz olması ABŞ-a sərf edir, bu ölkənin ixracatını stimullaşdırır: "Amma ABŞ qəsdən dolları ucuzlaşdırsa, bunu valyuta müharibəsinə çevirsə, o zaman Çin, Avropa İttifaqı ölkələri də eyni addımı ata bilər. Bu isə dünyada valyuta müharibələrinin genişlənməsinə səbəb ola bilər. Dolların ucuzlaşmasının neftin qiymətinə həmişə müsbət təsiri olur. Bu, ən azı neftin qiymətində ucuzlaşmanın qarşısını alan faktora çevrilir. Çünki ucuz dollar baha neft deməkdir".
Azərbaycana təsirlərinə gəlincə ekspert bildirib ki, bu proseslərin ölkəmizə birbaşa təsiri yoxdur: "Çünki Azərbaycanda tənzimlənən məzənnə rejimidir. Manatın məzənnəsinə ən çox təsir edən iki amil var. Birincisi, neftin qiymətidir. Hələlik neftin qiymətləri yüksəkdir. Neftin qiyməti 60 dollardan yuxarı olduqca manat üçün təhlükə yoxdur. İkinci təsiredici amil isə qonşu ölkələrin və ticarət tərəfdaşlarımızın valyutasının ucuzlaşmasıdır. Bu da manata təzyiqləri artırır, xaricdən gətirilən məhsulların həcmini çoxaldır və ölkədə istehsalın daha da aşağı düşməsinə səbəb olur".
"Gürcüstan və Türkiyədə devalvasiya olsa və yaxud məzənnənin daha da aşağı düşməsi üçün addımlar atılsa, ardınca Rusiya da eyni addımı atsa, bu zaman ölkəyə gələn inflyasiya, qiymət artımı yüksələ bilər. Və ölkə daxilində istehsalın zəifləməsinin şahidi olarıq. Əslində istehsalı geniş, ixracatı çoxçeşidli olan ölkələr zaman-zaman öz milli valyutalarının az da olsa, dəyərdən düşməsindən faydalanır, bundan çəkinmir. Bu, ixracatı stimullaşdıran amilə çevrilir" - deyə ekspert qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda hələ ki, ixracatın 92 faizi enerji resursları olduğu üçün manatın az da olsa dəyərdən düşməsi ciddi xeyir gətirmir, əksinə idxaldan asılılıq 50 faizdən çox olduğu üçün ölkədə qiymət artımına səbəb olur: "Hələlik dünyada baş verən valyuta müharibələri Azərbaycandan yan keçir. Çünki bizdə tənzimlənən məzənnədir, birja yoxdur və onlayn qaydada manatın məzənnəsi müəyyən edilmir".
Qeyd edək ki, dolların daha da zəifləməsi onun ehtiyat valyuta kimi statusunu təhlükə altına atır. Xarici kreditorlar artıq sürətli şəkildə dollardan imtina edir. Onun ümumdünya valyuta ehtiyatlarında payı əsrin əvvəli ilə müqayisədə ən aşağı həddə çatıb. 2008-ci ilin maliyyə böhranı zamanı dünyanın mərkəzi banklarının ehtiyatlarında ABŞ valyutasının payı ən yüksək səviyyədə idi. Həmin dövrdən bəri isə onun payı 7 faiz bəndi azalıb.
Onu da qeyd edək ki, ekspertlər FED-in bu il iki dəfə faiz endiriminə gedəcəyini gözləyirlər.
