Xalid Məmmədov, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 23 mart — Sputnik. Azərbaycanın bank sektoru bu ilin yanvar ayında 42,6 milyon manat xalis mənfəət əldə edib. Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının məlumatında qeyd olunur ki, bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 50,9% və yaxud, təxminən, 2 dəfə azdır.
Ekspertlər Azərbaycan-ın bank sektorunun xalis mənfəətinin 2 dəfə azalmasını Sputnik Azərbaycan-a şərh ediblər.
İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov deyib ki, xalis mənfəətin azalmasına bir neçə faktor təsir edə bilər: "Ola bilər, kreditləşmə prosesi ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə nisbətən zəif olub. Bu, texniki proseslərdən qaynaqlana bilər. Yəni hər hansı bir qiymətləndirmə, kreditin verilməsi və yaxud kreditə müraciətin sayının az olması və digər səbəblərdən ola bilər".
Onun sözlərinə görə, ikincisi son dövrlərdə kredit faizlərində müəyyən qədər güzəştlər hiss olunur: "Xüsusilə sağlam müştəri bazası uğrunda mübarizə daha da sərtləşib. Çünki faktiki olaraq müştərilərin əhəmiyyətli bir qismi problemli müştəriyə çevrilib".
"Çox kiçik sağlam müştəri kontingenti qalıb. Banklar bu istiqamətdə rəqabət aparır. Ola bilər, bu rəqabət nəticəsində daha aşağı faizlərlə təkliflərin verilməsi gəlirlərə öz mənfi təsirini göstərsin" - həmsöhbətimiz vurğulayıb.
Ekspertin fikrincə, üçüncüsü, bu, daha çox bankların yaratdığı ehtiyat fondların həcmi ilə bağlıdır: "Həm problemli kreditlərin həcminə görə, həm yeni kreditləşməyə görə banklar ehtiyat fondlar yaradır. Bu fondlar həmin dövr ərzində artıq bankın xərcləri hesab olunur. Kreditləşmə nə qədər çox gedirsə, bu zaman ehtiyat fondlara lazım olan ayırmaların həcmi də artır. Bu isə qısa müddətli dövrdə xalis mənfəətin həcmini aşağı sala bilir".
"Amma ümumiyyətlə, ötən illə müqayisədə 2019-cu ildə kredit portfelinin həcmində müəyyən artımlar baş verib. 2016-cı il və 2017-ci ilin əvvəllərində bankların xalis mənfəətinə təsir göstərən əsas faktorlardan biri də valyuta bazarlarında volatiliyin və mənfəət normasının yüksək olması idi" - deyə R.Həsənov vurğulayıb.
Onun sözlərinə görə, marjanın yüksək olması banklara konvertasiyadan iri məbləğdə gəlirlər əldə etməyə imkan yaradırdı: "Amma 2017-ci ilin birinci rübündən sonra banklar bu imkanları itirib. Faktiki olaraq marja kiçilib və belə olduğu təqdirdə banklar bu gəlir mənbəyindən müəyyən qədər məhrum olub".
İqtisadçı deyib ki, digər bir fakta gəlincə, 2018-ci ilin əvvəli ilə müqayisədə 2019-cu ildə Mərkəzi Bankın depozit hərraclarında faiz dərəcələri əhəmiyyətli səviyyədə aşağı düşüb: "Banklar da son dövrlərdə likvid vəsaitlərin əhəmiyyətli bir qismini məhz bu kimi aktivlərdə yerləşdirməyə üstünlük verir. Çünki bəzi hallarda bazarda risklərin yüksək olması bankların kredit siyasətinə təsir göstərir".
"Banklar daha çox Mərkəzi Bankın depozit hərraclarında vəsaitləri istifadə edirdi. İndiki şəraitdə hərraclarda faizin aşağı düşməsi bankların gəlirlərinə mənfi təsir göstərən faktorlardan biri kimi qiymətləndirilə bilər" - Həsənov əlavə edib.
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin (UNEC) professoru Elşad Məmmədov isə deyib ki, iqtisadiyyatda xüsusən də çətin durumun formalaşdığı və yaxud da turbolentliyin mövcud olduğu şəraitdə banklar çox yüksək mənfəətlə hesabat verməməlidir: "Yəni iqtisadiyyatda turbolentlik, mürəkkəb dövr olduğu bir şəraitdə bankların xüsusilə mənfəətinin artırılması dünya təcrübəsində normal hal deyil".
Ekspert bildirib ki, Azərbaycanda banklar yüksək faizlərlə işləyir: "Bizdə depozitlərlə kreditlərin arasındakı fərqə nəzər salsaq, heç bir inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkədə belə bir göstərici yoxdur. Bizdə depozitlərlə kreditlər arasında 20 faizədək fərq var. Bu, anormal haldır. Banklar bu şəraitdə yüksək mənfəət götürməməlidir. Aidiyyəti dövlət qurumları burada öz tənzimləyici funksiyalarını işə salmalıdır".
