Rahim Zakiroğlu, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 20 oktyabr — Sputnik. "Uşaqlıqdan rəssamlıqla məşğul olmuşam. Atam arxitektor olub, bu sənətə sevgi də mənə atamdan keçib" – deyə uzun illərdir rəssamlıq edən Astara şəhər sakini Firudin Quliyev Sputnik Azərbaycan-ın bölgə müxbiri ilə söhbətə başlayır.
Dediyinə görə, ilk dəfə 7 yaşında olarkən Koroğlunun şəklini çəkməklə rəssamlığa başlayıb. Daha sonra isə təbiət mənzərələri çəkib: "Sonra elə oldu ki, Əzim Əzimzadə adına rəssamlıq məktəbinə daxil oldum. Oranı bitirəndən sonra Sankt-Peterburqda təhsilimi davam etdirdim. İndi 71 yaşım var, 60 ilə yaxındır ki, rəssamlıq sənətinin vurğunuyam və bu sənətlə məşğulam".
F.Quliyev Avropa mədəniyyəti məktəbini bitirmiş olsa da Təbriz rəssamlıq məktəbinin vurğunudur: "Akademik-klassik sənəti öyrənmişəm. Lakin Təbriz məktəbinin, Sultan Məhəmmədin vurğunuyam, onlardan ilham almışam. Ona görə də dini mövzulara keçmişəm. Əsərlərimdə heç vaxt Avropa mədəniyyətinin rənglərindən istifadə etməmişəm. Ancaq Sultan Məhəmmədin çəkdiyi miniatürlərdə olan rənglərdən, bizim qədim Şərq mədəniyyətinin rənglərindən istifadə edirəm. Sultan Məhəmmədin yaratdığı "Məhəmməd peyğəmbərin meracı" əsərinin bütün texniki işləri Təbrizdə görülüb. İndi də o əsərə tam qiymət verə bilmirlər ki, Sultan Məhəmməd onu necə çəkib".
Qocaman rəssam öz əsərlərində, əsasən, portret mövzusuna çox yer ayırıb: "Sifariş götürüb, peyzajlar da çəkmişəm. Cənub bölgəsini — Masallı, Lənkəran və Astaranın, Talış dağlarını çəkmişəm. Çəkdiyim əsərlər arasında natürmort və illüstrasiya da var. O vaxt ulu öndər Heydər Əliyev Cənub bölgəsinə səfər edəndə portretini çəkmişdim. Heydər Əliyev özü portretə baxıb məni yanına çağırtdırmışdı. Ulu öndər mənə dedi ki, "mənim portretimi çox adam çəkib, amma təkcə sən xarakterimi düzgün veribsən".
Rəssam sovetlər dönəmində qadağan olunduğu üçün dini mövzulara çox az müraciət edib: "Xarici ölkələrdə səfərdə olduğum zaman muzeylərdə Xristian dinini əks etdirən rəsm əsərlərinin üstünlük təşkil etdiyini görürdüm. Amma müsəlman aləmində müsəlmanlar dini mövzuda çox az rəsmlər çəkiblər. Mənim də dini mövzularda çəkmək istəyim ürəyimdə qalırdı. Müstəqillik əldə etdikdən sonra qərara aldım ki, dini mövzularda əsərlər yaradım. "Qurani-Kərim"də 114 surə var, hər birinə aid bir tablo yaratmağı düşündüm".
Müsahibimiz deyib ki, dünyada İslam dininə aid mövzuda əsərlər çəkilsə də, "Qurani-Kərim"in 114 surəsini indiyədək hələ heç bir rəssam çəkməyib: "Ona görə də bu işi öz üzərimə götürdüm. 20 ildən yuxarıdır ki, "Quran"ın surələrini çəkirəm, 60-a yaxın əsər hazırdır, bəziləri eskiz formasındadır".
Rəssam iş prosesi haqqında da danışıb: "Quran"ın surələrini bir-bir oxuyuram, sonra onu fikrimdə canlandırıram, balaca kağızda oxuduğumun eskizini çəkirəm. Bu prosesi bir neçə dəfə təkrar edirəm. Eskiz hazır olandan sonra isə kətan üzərində tabloya köçürürəm. Hazırda Adəm peyğəmbərlə Həvvanın Cənnətdən qovulması səhnəsi üzərində işləyirəm. Bu əsərin adı "Cənnətdən qovulma"dır. Tək "Quran"dan deyil, "Tövrat"dan da, "İncil"dən də istifadə edirəm".
"İşlədiyim hər bir dini mövzuda Təbriz miniatür məktəbindən ilhamlanıram. Əsasən də Nizami Gəncəvinin "Xəmsə"sinə çəkilən miniatürlərə baxıram, onlardan ilhamlanıram. O miniatürlərdə istifadə olunmuş rənglər, mövzulardan bəhrələnir, öz təxəyyülümdə onu başqa cür yeniləyib, başqa bir formada işləyirəm" – deyə həmsöhbətimz bildirib.
Qəribədir ki, qocaman rəssam rəsm çəkməklə yanaşı, istifadə etdiyi kətanı və rəngləri də özü hazırlayır: "Kətan elədir ki, əsrlərlə qalsa xarab olmur. Mağazadan kətanı hazır almıram. Kətan materialı alıram, özüm qrunt edirəm, hazırlayıb rəngləyirəm. Əvvəllər Rusiyanın istehsal etdiyi təbii rənglərdən istifadə etsəm də, indi satılan rənglərdən isə işlətmirəm. Təbii rənglərdən istifadə etmək lazımdır ki, tablolar uzun müddət xarab olmadan kətanın üzərində yaxşı qalsın".
"Rəsm əsərləriniz arasında sifarişlə çəkdiyiniz rəsmlər üstünlük təşkil edir, yoxsa öz təxəyyülünüzün məhsulu olanlar?" sualımıza isə rəssamın cavabı belə olur: "Ustad Şəhriyara sual verirlər ki, "Yazdığınız şerlərin yarısı yaxşısı, yarısı pisdir. Bu nədən irəli gəlir?" Ustad isə deyir ki, "pisləri özüm yazmışam, yaxşılar isə mənə göndərilib". Rəssamlıq da sənətdir, sifariş edilən şəkilləri istədiyimiz kimi yarada bilmirik. Amma öz ürəyimizdən, daxilimizdən gələn mövzularda əsərlərimiz daha yaxşı olur. Oz təxəyyülümün məhsulu olan əsərimi sifarişlə verilən şəkillərdən daha üstün tuturam".
"Rəssamlıq elədir ki, boş vaxtım olanda şəkil çəkməsəm, xəstələnirəm. Xəstələndiyim vaxtlarda da şəkil çəkirəm ki sağalım. Şəkil çəkmək ürəyimə, daxilimə elə girib ki, şəkil çəkməyəndə qala bilmirəm. İndiyə qədər yaratdığım rəsm əsərlərinin içərisində sevdiyim əsər azdır. Ən sevdiyim əsərlərdən biri Heydər Əliyevin portretidir ki, ona da özü qiymət verib. O biriləri də "Quran" surələrinə çəkdiyim tablolardı. Bu əsərləri məndən almaq istəyiblər, amma satmamışam" – deyə aramla danışıb müsahibimiz.
Dediyinə görə, Peterburqda təşkil olunmuş sərgidə iki əsərini almaq istəyiblər. Amma satmayıb: "Mənə dedilər ki, bu əsərləri alırıq, amma satmadım. Azərbaycanın nə qədər incəsənət nümunələri, xalçaları, rəsm əsərləri indi Avropa muzeylərindədir. İstəsək də, geri ala bilmirik. Niyə bizim sənət əsərlərimiz xaricə getməlidir, öz vətənimizdə qalmamalıdır? Demirəm ki, çəkdiyim əsərlər çox güclüdür, sadəcə satmaq istəmirəm".
Rəssam həyatı boyu İstanbulda yerləşən Aya Sofya məbədinin rəsmini çəkməyi arzu edib və nəhayət ki, həmin arzusuna çatıb: "Mənə hey deyirdilər ki, "Fotosunu qoy qarşına, çək, niyə bir belə yolu gedirsən?" Amma mən oranı canlı görüb çəkmək istəyirdim. Bu yaxınlarda İstanbulda səfərdə oldum və arzuma çatdım. Ancaq Aya Sofyanın şəklini orada hədiyyə etdim, evə gətirmədim".
Qeyd edək ki, F.Quliyevin çəkdiyi "Quran surələri" əsərləri hazırda Astara rayonunun Mərkəzi Qalereyasında sərgilənir. Rəssam bir neçə ildir ki, sözügedən qalereyada rəssamlıq kursu da təşkil edib, 40-a yaxın tələbəsi var. O, həm özünün, həm də tələbələrinin çəkdiyi rəsmləri 10-dan çox ölkəyə göndərir. Xarici ölkələrdə təşkil edilən rəsm sərgilərinə dəvətlər alırlar.
