Xalid Məmmədov, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 29 dekabr — Sputnik. Prezident İlham Əliyev "İşsizlikdən sığorta fondunun 2018-ci il büdcəsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununu təsdiq edib. İşsizlikdən sığorta fondunun 2018-ci il büdcəsinin gəlirləri 89 040 000,0 manat, xərcləri 89 040 000,0 manat məbləğində təsdiq edilib.
Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı sığorta haqları üzrə hər ay üçün toplanmış vəsaitləri növbəti ayın 1-dək işsizlikdən sığorta fonduna köçürür. İlin sonuna işsizlikdən sığorta fondunun istifadə olunmamış vəsaitləri növbəti ilin xərclərinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilir. Bu Qanun 2018-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minir.
Məsələ ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında deyib ki, işsizlikdən sığorta əmək müqaviləsi olan bütün vətəndaşlara aid olacaq: "Bura bütün sahələrdə, o cümlədən də mətbuatda çalışanlar daxildir. Burada əmək müqaviləsinin olması şərtdir. Əgər şəxs mətbu orqanda çalışırsa, əmək müqaviləsi yoxdursa, işsizlikdən sığortadan istifadə edə bilməyəcək. O halda işsizlikdən sığortadan istifadə edə bilər ki, məhz həmin şəxsin əmək müqaviləsi olsun. Yəni əmək müqaviləsi olan şəxslər işsizlikdən sığortadan istifadə edə biləcəklər".
İqtisadçının sözlərinə görə, burada əsas məqsəd odur ki, vətəndaş əmək müqaviləsi ilə işləyir və iş yerini itirdikdən sonra işsizlikdən sığorta fondu ona ödəniş edəcək: "Qanunvericiliyə əsasən, vətəndaş iş yerini itirdikdən sonra 6 ay müddətində sığorta almaq imkanı qazanacaq. Əgər həmin müddətdə iş tapa bilmirsə, yenidən müraciət edib daha 3 ay işsizlikdən sığortadan istifadə edə biləcək".
"Yəni bu, o deməkdir ki, 9 ay müddətində işsizlikdən sığortadan istifadə etmək imkanı qazanacaq. Bu zaman işçi 0,5 faiz, işəgötürən 0,5 faiz işsizlikdən sığorta haqqı ödəyəcək" — V.Bayramov bildirib.
O əlavə edib ki, alınan sığortanın məbləği (6 və ya 9 ay müddətində) işçinin iş stajından asılı olacaq: "Əgər işçinin stajı 3 ildən 5 ilə qədərdirsə, o zaman əmək haqqının 50 faizi həcmində sığorta ala biləcək. Məsələn, vətəndaş 800 manat əmək haqqı alır və 5 il iş stajı var. Əgər işini itirirsə, bu zaman ona ödəniləcək sığorta məbləği 400 manat olacaq. Əgər 6 ay müddətində də iş tapmazsa, 9 ay müddətində aylıq olaraq 400 manat sığorta alacaq. Əgər vətəndaşın iş stajı 5 ildən çox, 10 ildən azdırsa, bu zaman aldığı əmək haqqının 55 faizi həcmində sığorta alacaq. Məsələn, vətəndaş 800 manat əmək haqqı alıb və 7 il iş stajı var. Bu zaman onun aylıq sığortası 440 manat olacaq".
Ekspertin sözlərinə görə, amma əgər işçinin iş stajı 10 ildən çoxdursa, işini itirən zaman aldığı əmək haqqının 60 faizi həcmində sığorta alacaq: "Məsələn, 800 manat əmək haqqı alıb və iş stajı 10 ildən çoxdur. Bu zaman aylıq 480 manat sığorta alacaq. Bu da 6 ay müddətində, əgər iş tapmazsa, 9 ay müddətində həmin sığortadan istifadə etmək imkanı qazanacaq. O baxımdan sığorta məbləği iş stajından asılı olacaq. Əmək haqqı çox olarsa, iş yerini itirdikdən sonra çox sığorta alacaq, az olarsa, nisbətən az alacaq".
V.Bayramovun şərhinə əsasən, digər əhəmiyyətli məqamlardan biri odur ki, işçi iş yerini itirdikdən sonra hər uşağa görə də 5 faiz (ümumən 20 faizdən çox olmamaq şərtilə) sığorta alacaq: "Məsələn, vətəndaş iş yerini itirib, 2 övladı var. Övladlarına görə də əlavə olaraq 10 faiz sığorta haqqı alacaq. Bu zaman 800 manat əmək haqqı alan şəxsin işsizlik sığortasına 80 manat əlavə olunacaq. Amma şəxsin 4 övladı varsa, iş yerini itiribsə, bu zaman 800 manat əmək haqqı alan vətəndaş 20 faiz sığortadan istifadə etmək imkanı qazanacaq. Yəni 160 manat aylıq olaraq onun aldığı sığorta məbləğinə əlavə olunacaq".
"Məsələn, şəxsin iş stajı 10 ildən çoxdursa, 800 manat əmək haqqı alıbsa, eyni zamanda, 4 övladı varsa, bu zaman o, aylıq olaraq 640 manat (480 manat işsizlik sığortası, övlada görə 160 manat əlavə) alacaq. Yəni hər övlada görə 5 faiz əlavə ödəniş ediləcək" — müsahibimiz vurğulayıb.
O, əmək müqaviləsinin və işsizlikdən sığortanın məcburi olduğunu diqqətə çatdırıb: "Məcburi surətdə bütün əmək müqaviləsi olan şəxslər icbari xarakter daşıdığı üçün işsizlik sığortasından istifadə etməlidirlər".
Sığorta eksperti Mustafa Abbasbəyli də Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında deyib ki, işçi əmək haqqının 0,5 faizini sığorta haqqı üçün, 0,5 faizini isə işəgötürən işçinin yerinə ödəyəcək: "Bu şəkildə ümumilikdə aylıq 1 faiz ayırma olacaq. İşçinin maaşı nə qədərdirsə, onun 0,5 faizini özü, 0,5 faizini işəgötürən ödəyəcək".
"Hazırda sosial sığorta haqlarına görə əmək haqqı fondunun 22 faizini işəgötürən, 3 faizini isə işçi ödəyir. Bu prinsiplə də 1 faiz (0,5 faiz işçi, 0,5 faiz işəgötürən) ödəniləcək. Bu, bütün təşkilatlara aiddir. Şəxs özü gedib ödəməyəcək, onun maaşından tutulub köçürüləcək. İndi maaşdan necə tutulub köçürülürsə, bu da həmin qaydada olacaq" — ekspert izah edib.
Qeyd edək ki, "İşsizlikdən sığorta haqqında" qanun işsizlikdən sığortanın təşkilati, hüquqi və iqtisadi əsaslarını müəyyən edir, işsizlikdən sığortanın subyektləri arasındakı münasibətləri tənzimləyir. Bu qanunun məqsədi Azərbaycanın əmək bazarında riskin ötürülməsinə əsaslanan münasibətlərin və yeni maliyyələşmə mexanizmlərinin yaradılması, sığorta olunanların itirilmiş əmək haqlarının kompensasiya olunması və işsizliyin yaranması hallarının qarşısının alınması üçün qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi yolu ilə əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə təminat verilməsidir. Bu qanun dövlət orqanının və ya hüquqi şəxsin ləğv edilməsi və ya işçilərin sayı və ya ştatların ixtisar edilməsi nəticəsində əmək münasibətlərinə xitam verilmiş şəxslərə şamil edilir. Bu qanun siyasi vəzifə tutan şəxslərə şamil edilmir.
Sığorta ödənişini almaq hüququna yalnız dövlət orqanının və ya hüquqi şəxsin ləğv edilməsi və ya işçilərin sayı və ya ştatların ixtisar edilməsi nəticəsində əmək münasibətlərinə xitam verilmiş və "Məşğulluq haqqında" qanun ilə müəyyən olunmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanında işsiz kimi qeydiyyata alınmış sığorta olunanlar malikdirlər.
İşsizlikdən sığorta vəsaitlərinin uçotunun aparılması və hesabatının təqdim olunması qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.
