Xalid Məmmədov, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 28 dekabr — Sputnik. "Dövlət başçısının dekabrın 22-də imzaladığı, Azərbaycanda alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə sahəsində əlavə tədbirlər haqqında sərəncam ilə "Azərişıq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinə (ASC) 2 obyekt verilib".
Bunu enerji məsələləri üzrə ekspert İlham Şaban Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında deyib. Onun sözlərinə görə, bunlardan birincisi, Xızı rayonu, Yeni Yaşma qəsəbəsi, Bakı-Quba yolunun 55-ci kilometrliyində yerləşən, 20 ədəd külək enerjili elektrik qurğusundan ibarət Külək Elektrik Parkıdır. İkincisi isə Xızı rayonu, Şurabad qəsəbəsi, Bakı-Quba yolunun 55-ci kilometrliyində yerləşən, 2 ədəd külək enerjili elektrik qurğusundan, külək ölçmələri və təlim mərkəzindən, 16 ədəd külək turbininin quraşdırılması üçün monolit beton oturacaqlardan ibarət Külək Elektrik Parkıdır.
Ekspert qeyd edib ki, Azərbaycan Respublikası Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyinin balansında isə Qobustan rayonunun Mərəzə qəsəbəsindəki kompleksi qalıb: "2009-cu ildə yaradılmış bu Agentliyin fəaliyyəti hökuməti qane etməyib. Bu ilin yanvar-noyabr aylarında küləklə işləyən stansiyalarda cəmi 11,3 milyon kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal edilib və bu, 2016-cı ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 29,4 faiz azdır. Günəş enerjisi ilə işləyən stansiyaların istehsalı 38,3 milyon kilovat-saat olub və bu, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 30,9 faiz azdır".
"Ancaq 2016-cı ildə Agentlik kifayət qədər böyük həcmdə alternativ enerji mənbələrindən elektrik enerjisi hasil etməyə müvəffəq olub. Yəni 2014-cü ildən bu hasilata başlayan Agentliyin fəaliyyətində stabillik yoxdur. Gah hasilat artır, gah azalır. Bundan sonra ola bilər, Dövlət Agentliyinin fəaliyyəti tamamilə "Azərişıq" ASC-yə verilsin" — Şaban bildirib.
Ekspertin fikrincə, digər tərəfdən, Agentlik hökumətə məlumatlar verib ki, qarşıda duran vəzifəsinin öhdəsindən gələcək: "Həmin vəzifə ondan ibarət idi ki, 2020-ci ilədək Azərbaycanda hasil edilən elektrik enerjisinin 20 faizi alternativ mənbələrdən qidalanmalıdır. Ümumilikdə, 2017-ci ilin nəticələrinə görə, Azərbaycanda təqribən 110 milyon kilovat-saat alternativ enerji mənbələrindən elektrik enerjisi hasil edilib. Bu da ölkə üzrə elektrik enerjisi hasilatının 0,5 faizi etmir. Yəni çox kiçik rəqəmdir".
"Bundan başqa, Agentliyin işi sadəcə elektrik enerjisi istehsal etməklə bitmir. Bu qurum həm də ölkədə enerjinin effektiv istifadəsi ilə bağlı hökumətə təkliflərini verməli idi, amma 8 ildə bunu etməyib"- deyə o bildirib.
İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov da Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında deyib ki, bu Agentliyin ləğv edilməsi istiqamətində atılan addımdır: "İndiyədək qurumun fəaliyyəti qaneedici olmayıb. Bir sıra uğursuz layihələrin də məhz müəllifi bu qurumdur. O baxımdan, bölgələrə tərəf gedəndə alternativ və bərpa olunan enerji stansiyaların, demək olar ki, heç birinin işləmədiyini müşahidə etmək olar".
"Bundan başqa, zaman ötdükcə bu stansiyalar, texnologiyalar keyfiyyətini itirirlər, köhnəlirlər. Hazırda Azərbaycanda istehsal edilən bərpa olunan enerjinin maya dəyəri kifayət qədər yüksək, həcmi isə kifayət qədər aşağıdır. Bütövlükdə, indiyədək bu istiqamətdə aparılan fəaliyyəti uğursuz qiymətləndirmək olar" — Həsənov bildirib.
Onun sözlərinə görə, digər tərəfdən, "Azərişıq" ASC-nin nizamnamə kapitalının artırılması da sərəncamda əksini tapıb: "Bu vəsaitlərin müəyyən bir hissəsini istifadə etməklə "Azərişıq"ın maliyyə vəziyyətini tənzimləmək və beləliklə də bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin effektivliyini artırmaq nəzərdə tutulur. Çünki bu müəssisələr faktiki olaraq Agentliyin balansında olsa da, əksər hissəsi fəaliyyətsiz idi və ölkənin enerji hasilatında ciddi rol oynamırdı".
İqtisadçının dediyinə görə, burada problemlərdən biri də zəif koordinasiyanın olması və bərpa olunan enerji stansiyaları ilə "Azərişıq"ın ötürmə stansiyaları arasında əlaqələndirici qurğuların olmaması və s. məsələlər idi: "Sənədin əhəmiyyəti olacaq ki, növbəti dövrlərdə bu istiqamətdə müsbət dinamika müşahidə olunsun".
Qeyd edək ki, dövlət başçısının dekabrın 22-də imzaladığı Azərbaycanda alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə sahəsində əlavə tədbirlər haqqında sərəncamda deyilir ki, ölkənin enerji balansında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri hesabına əldə edilən enerjinin payının artırılması, istehlakçıların dayanıqlı elektrik enerjisi ilə təchizatını, generasiya mənbələrinin istehlakçılara yaxın ərazilərdə yaradılması vasitəsilə texniki və texnoloji itkilərin azaldılmasını və mövcud resursların səmərəli idarə olunmasını təmin etmək elektrik enerjisi sektorunda aparılan islahatların prioritetlərindəndir.
Sənəddə deyilir ki, məqsəd "Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələrinin təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 6 dekabr tarixli 1138 nömrəli Fərmanının tətbiqi ilə əlaqədar qarşıya qoyulmuş hədəf və prioritetlərə nail olmaq, ölkədə külək enerjisindən istifadənin səmərəliliyinin artırılması, habelə külək enerjili elektrik qurğularının elektrik şəbəkəsinə inteqrasiyasının test variantında tam sınaqlarının təşkilidir.
Sərəncamda deyilir ki, Nazirlər Kabineti Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi, Azərbaycan Respublikasının Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi və "Azərişıq" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti ilə birlikdə bu Sərəncamın 1-ci hissəsində nəzərdə tutulan dövlət əmlakının balansdan balansa verilməsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir ay müddətində tədbirlər görməli, dövlət əmlakı və 4-cü hissəsində nəzərdə tutulan vəsait hesabına "Azərişıq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin nizamnamə kapitalının artırılmasını üç ay müddətində təmin etməli, habelə "Aqrarkredit" Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti Bank Olmayan Kredit Təşkilatının bu Sərəncam qüvvəyə mindikdən sonra "Azərbaycan Beynəlxalq Bankı" Açıq Səhmdar Cəmiyyətindən alınacaq problemli aktivlərin (borcların) əvəzində əldə edəcəyi, Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən və onun mülkiyyətinə (balansına) veriləcək külək enerjisi qurğularının "Azərişıq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin balansına verilməsini və həmin əmlak hesabına "Azərişıq" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin nizamnamə kapitalının artırılmasını təmin etməlidir.
"Azərişıq" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti isə külək elektrik parklarının istismara hazır vəziyyətə gətirilməsi və ümumi paylayıcı şəbəkəyə qoşulması ilə bağlı tədbirlər görməlidir.
Həmçinin külək elektrik parklarının normal fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün müvafiq rekonstruksiya-quraşdırma işlərinin görülməsi, material ehtiyatı bazasının yaradılması, beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla, qeyd olunan sahə üzrə kadr potensialının formalaşdırılması və digər zəruri işlərin həyata keçirilməsi məqsədi ilə "Azərbaycan Respublikasının 2017-ci il dövlət büdcəsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiqi barədə" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 27 dekabr tarixli 1180 nömrəli Fərmanının 1.14.3.3.9-cu yarımbəndində nəzərdə tutulmuş vəsaitdən "Azərişıq" ASC-nin nizamnamə kapitalının artırılması üçün 10 milyon manat ayrılıb.
