BAKI, 10 fev — Sputnik. Söyüş qarşı tərəfin şəxsiyyətinə yönəldilmiş təhqirdir. Başqasını alçaldıcı sözlərlə təhqir edən şəxs öz eqosunu tamamlayır və qarşı tərəfi özünün yaratdığı obrazda görməyə başlayır. Çox zaman söyüş insanın keçirdiyi əsəb və sinir halının sözə çevrilmiş forması olur. Və hər kəs öz əsəb və stresini daxili dünyasına uyğun şəkildə ətrafa püskürür.
Bəziləri söyür, bəziləri təhqir edir, bəzisi tənqid edirlər. Yəni, bu, insanın daxili dünyasına xas xüsusiyyətidir. "Söyüşü kişilər söyər" deyə bir qayda yoxdur. Ümumiyyətlə cinsindən, yaşından, milliyyətindən asılı olmayaraq heç kim söyüş söyməməlidir.
"Mən yaxşıyam, sən pissən"
Psixoloq Fərqanə Mehmanqızı Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, insan söyüş söyəndə affekt vəziyyətdə, söyüşlər isə insan şüurunun ID halında olur: "Yəni hər kəs ID halında öz şəxsinin gizli yönlərini biruzə verir, öz hərəkət və davranışlarıyla maskalanmamış halda olur. Bu baxışı sərgiləyərkən elə hesab edir ki, hamı onun söydüyü insana eyni cür baxır. Bu inanc onu sakitləşdirir. Söyüş söyən şəxsdə "mən yaxşıyam, sən pissən" fikri formalaşır".
"İnsanlar affekt haldan ayıldıqdan sonra etdikləri hərkətlərə görə peşman olur, çox utanırlar. Bəzi insanlar öz affekt vəziyyətlərini dərk edə bildikləri üçün stressli, əsəbi məqamlarda kənara çəkilib sakitləşməyi, olduqları məkanı tərk etməyi üstün tuturlar. Bu, özünə hörmətdən irəli gəlir" — psixoloq bildirir.
Bununla belə, Mehmanqızının fikrincə, söyüşlə qarşı tərəfi idarə etməyə çalışanlar, söyüşlə özünü müdafiə etməyə çalışan insanlar xaraktercə zəif insanlar olurlar: "Belə insanlar ətrafdakılara onlarda "qırmızı xətt"in olmadığını, "azad" olduqlarını təlqin etməyə çalışırlar. Çünki özünə hörmət edən insanlar "qırmızı xətti olmayan" və "danışıq azadlığı olan" şəxslərdən çəkinir. Onlar təhqir olunmaq və ya qarşısındakı insanların səviyyəsinə düşmək istəmirlər. Söyüş söyən insanlar isə "hər an səni təhqir edə bilərəm, mənim iradəmi qəbul et" mesajı verirlər".
Psixoloq hesab edir ki, söyüşlər danışıq tərzinə keçdikcə insan üçün mənəvi dəyərlər kiçilir: "Və onun münasibət qurduğu insanlarla da eyni hal baş verir. Daxilindəki zəif insanı müdafiə etmək üçün ətrafa təhqir saçanlar özləri təhqir olunmaqdan çox qorxurlar".
Bəs qadın söyüş söyər?
F. Mehmanqızının fikrincə, leksikonunda söyüşdən çox istifadə edən qadınlar daxilən qorxaq və güvənsiz olurlar: "Belə qadınlar öz kövrək, həssas xarakterini zəiflik kimi görür və utanırlar. Bu utanc isə onda aqressiya yaradır. Belə qadınlar xarakterində zəifliyi aradan qaldırmaq əvəzinə alçaldılmaqdan, əzilməkdən qorxduqları üçün cəmiyyətə "azad danışan qadın" mesajını verirlər. Əgər fikir versəniz, görərsiniz ki, bu gün qadınlar yersiz söyüşlərdən istifadə edirlər. Kiminsə haqqında danışanda o insan haqqında fikirlər mənfidirsə, bunu söyüşlə ifadə edirlər. Söyüşlü ifadələr ətrafa "məndən qorxun" mesajını veriri".
"Söyüşlə danışan adamın qadını-kişisi olmaz. "Bu, qadındır, söyüş söyməməlidir" fikri yanlışdır. Söyüş insanın daxili aləminin təzahürüdür" — psixoloq vurğulayıb.
Sosioloq Əhməd Mansurovun sözlərinə görə isə, qadınların söyüş söyməsi əxlaq normalarına uyğun gəlmədiyi üçün cəmiyyət tərəfindən birmənalı qəbul edilmir: "Söyüş söymək insanların emosional vəziyyəti və tərbiyə ilə bağlıdır. Bəzən söyüş söyən uşaqlarla da qarşılaşırıq.Əgər uşaq söyüş söyülən ailədə böyüyürsə, o da söyüşlə danışacaq. Bəzi zonalar var ki, orada insanlar bir-biri ilə söyüşlə danışırlar, amma bunu pis qarşılamırlar, təhqir hesab etmirlər. Mən həmin zonadan olduğumdan, buna şahid oluram. Ancaq elə yerlər var ki, söyüşü heç cür qəbul etmirlər".
O, qadınların söyüş söyməsini normal hal hesab etmir: "Bu hal qadını vulqarlaşdırır. Əgər bir cəmiyyətin qadını gündəlik danışığında söyüş, təhqir işlədirsə, demək cəmiyyət getdikcə öz etik dəyərlərini itrir. Buna yol vermek olmaz. Bu, bizim milli mentalitetimizə də uyğun gəlmir. Təbii ki, belə qadınlara qarşı qınaq, tənqid olacaq. Cəmiyyət arasında söyüş ifadələriylə danışmaq əxlaqsızlığın, bəzi insalara qarşı zorakılığın bir növüdür".
Ə. Mansurov qeyd edir ki, kimliyindən asılı olmayaraq cəmiyyət arasında söyüşlə danışan insanlar qınaq obyektinə çevrilməli, onların söyüşlə danışmasına icazə verilməməlidir: "Çünki bu, cəmiyyətin dilini, danışığını poza bilər".
