"Şanxay" deyiləndə, ilk növbədə göz önünə Çin gəlir. Amma biz oxucularımıza Bakının "Şanxayı" barədə məlumat verəcəyik. Təməli 1950-ci illərdə qoyulan, "gecəqondu" tipli evlərdən ibarət olan bu qəsəbə dəmir yollarının ətrafında salınıb. Daha doğrusu, evlər dəmir yolundan 1-2 metr kənarda tikilib.
Qəsəbənin "Şanxay" adlandırılmasının da qəribə tarixi var. Deyilənə görə, qəsəbə yeni salınanda oranın ağsaqqallarından olan Salman kişi Çinə — əsl Şanxaya səfərə gedir. Qayıdanda ondan Şanxayın necə yer olduğunu soruşurlar. Salman kişi ətrafa göz gəzdirib deyir: "Şanxay elə bura kimidir. Şanxayı gör, buranı gör". Və həmin vaxtdan Bakının bu adsız qəsəbəsi "Şanxay" adlanır.
Zaman keçdikcə "Şanxay"a əhali axını başlayır, evlərin sayı artır və Şanxay genişlənir, böyüyür. Bu gün "Şanxayda" minlərlə insan yaşayır. Əgər buna yaşamaq demək olarsa. Hər gün qatar səsi, hər gün qorxu-həyəcan…
"Kişilərimizi dənizə töksünlər…"
Sputnik-ə danışan sakinlərin sözlərinə görə, burada tez-tez qəzalar baş verir. Qatar altında qalan da olur, qatarın sürüdüyü də. Ancaq sakinlərin ən çox qorxduqları qatarın bir gün yolundan çıxıb evlərin üzərinə düşməsi təhlükəsidir. Bu qorxu da ən çox gecələr baş qaldırır.
Marifə xala, 1975-ci ildən bu ərazidə yaşadığını deyir. Bu ev ona çox doğmadır. İşıqsız, susuz qaldığı zamanlarda belə, heç vaxt evindən uzaqlaşmağı ağlından keçirməyib: "Biz illərdir burada yaşayırıq, bura bizim yuvamızdır. Başqa yerdə yaşamaq bizim üçün çətin olar".
Onun sözlərinə görə, qəsəbədə yaşayan kişilər iş tapa bilmədikləri üçün "Şanxay"da ailələrin çoxu maddi sıxıntı içərisində yaşayır: "İndi kimin qapısını döyüb çörəkpulu istəsən, verə bilməyəcək. Çünki yoxudur. Mən təqaüdlə dolanıram. Onu da çox gec verirlər. Yeni il gəldi, kimsə yadına salmadı ki, biz də varıq. Nə yardım edən oldu, nə təqaüdümüzü verdilər. Kişilərimiz də oturublar evdə. Qoy götürüb kişilərimizi atsınlar dənizə, bilək ki, kişilərimiz yoxdur".
Qəsəbə sakini, bu qədər sıxıntının içində bir də qatarların onların həyatını cəhənnəmə çevirdiyini deyir: "Səs-küy əsəblərimizə toxunur, xəstəni daha da xəstə edir. Artıq bezmişik, 17 ildir deyirlər ki, "ərazidə söküntü başlayacaq, evlər köçürüləcək, kompensasiya veriləcək". Amma hələ də ortada heç nə yoxdur. Artıq inamımız da qalmayıb. Hər dəfə qatar səsi eşidəndə qorxuram. Düşünürəm ki, qatar bir gün evimin üzərinə aşa bilər. Və hər gecə qorxu ilə yuxuya gedirəm".
İsmayıl "Şanxay"ın gənc sakinlərindəndir. Hələ 18 yaşı var. Deyir ki, özünü qanandan buraların söküləcəyi barədə eşidib: "Amma nə evlər sökülür, nə də dəmiryol relsləri. O vəziyyətə düşmüşük ki, turistlər də bizə baxmağa gəlirlər. Gəlib burada şəkil çəkdirirlər".
Adamı vahimə bürüyür
"Şanxay"ın küçələrini gəzdikcə qəribə bir vahimə bürüyür insanı. Qatar gələndə ayağının altından yer titrəyir, elə bilirsən, qatar səni divara sıxacaq. Bir də küçələrin bərbad vəziyyəti var: axıdılan kanalizasiya suları, zir-zibil tullantıları, üfunət…
Biz ərazidə olduğumuz zaman dəmir yolunun bir hissəsində sıradan çıxmış şpallar yenisi ilə əvəz edilirdi. Amma bu təmir işləri yerli sakinlərə baha başa gəlmişdi. Təmir zamanı qohum-qonşunun Ofeliya xala üçün çəkdiyi su borusu çıxarılıb atılmışdı.
Qadın suyu gəlmədiyi üçün küçəyə çıxıb qışqırırdı: "Turbanı" Qəzənfərin balaları düzəltmişdilər mənim üçün. Xəstə adamam, hər yerim ağrıyır. Narkozlu adamam. Qızım yox, oğlum yox, atam yox, anam yox, bacım yox. Hamı bilir ki, tək adamam, güclə dolanıram. Bu gün varam, sabah yox. Məni niyə bu vəziyyətə salırsınız?"
Qonşuların sözlərinə görə, Ofeliya xala "Şanxayda" 45 ildir yaşayır. Bu yaxınlarda onu avtomobil vurub, əməliyyat edilib. Qışın soyuğunda qadının suyunun kəsilməsi onu küçəyə çıxmağa məcbur etmişdi…
8-ci sinifdə oxuyan İlkin, bir müddət öncə qatarın 18 yaşlı oğlanı 4 yerə böldüyünü danışır: "Ayağının birini 1 kilometr aralıdan tapdıq. Anası dəli olmuşdu. Burada tez-tez qəzalar baş verir. Yollar dar olduğu üçün qatarın gəldiyini çox zaman sürücülər hiss etmirlər. Keçən dəfə məhəllədə olan taksini 100 metr sürüdü. Sürücü içindən düşə bilməsəydi, çoxdan ölmüşdü. Bu kimi hadisələr tez-tez olduğu üçün yolayrıcılarına "Qatardan qorunun" xəbərdarlığı vurmuşuq".
Qanun deyir ki…
"Azərbaycan Dəmir Yolları" Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin (QSC) ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisi Sevinc Qədirovanın Sputnik-ə verdiyi məlumata görə, respublika üzrə dəmir yolunun təhkim zolağında 2839 qeyri-qanuni tikili var: "Onlardan 818-i qeyri-yaşayış, 2021-i isə yaşayış sahəsidir. 881 evin sökülməsi təxirəsalınmaz hesab edilib, son qərar Nazirlər Kabineti tərəfindən veriləcək".
"Respublika üzrə dəmir yolunun təhkim zolağında olan 2839 qeyri-qanuni tikilinin 1898-i Bakı şəhərinin payına düşür. Dəmir yolunun 2-ci blok-post — Böyük Şor mənzilində (el arasında "Şanxay" adlanan yerdə) 215 qeyri-qanuni tikili var" — Qədirova bildirib.
Qeyd edək ki, "Nəqliyyat haqqında" Qanunun, Torpaq Məcəlləsinin və "Nəqliyyat Nazirliyi haqqında" Əsasnamənin tələblərinə uyğun olaraq, Nazirlər Kabineti "Dəmir yolu nəqliyyatı təyinatlı torpaqlardan və dəmir yolunun xüsusi mühafizə zonasına aid torpaqlardan istifadə olunması Qaydaları"nın və "Dəmir yolları üçün və dəmir yolunun sanitariya-mühafizə zonası üçün torpaqayırma normaları"nın təsdiq edilməsi haqqında 23 fevral 2005-ci ildə 33 saylı qərar qəbul edib. Sənədin "Dəmir yolunun xüsusi mühafizə zonasında və təhkim zolağında, həmçinin dəmir yollarının sanitariya-mühafizə zonasında torpaq sahələrindən istifadə olunması" bölməsində qeyd edilib ki, "Xüsusi mühafizə zonası hüdudlarında, yalnız dəmir yolu obyektlərinin möhkəmliyi və dayanıqlığının təmin edilməsinə yönəldilmiş işlər görülə bilər. Xüsusi mühafizə zonası ərazisində hər hansı digər təsərrüfat fəaliyyəti qadağandır".
