BAKI, 29 avq — Sputnik. Hökumət milli valyutanın dirçəlməsi, ən azından daha da dəyərdən düşməməsi üçün bir sıra mühüm addımlar atır. Buna baxmayaraq, manat günbəgün dəyər itirməkdə davam edir.
Mütəxəssislər dolların manata nisbətdə get-gedə güclənməsini müxtəlif amillərlə əsaslandırırlar ki, burada obyektiv və subyektiv faktorlar var. Və bir də cəmiyyətin öz dövlətinin milli valyutasına etimadsızlığı, yaxud onun süqutunda rol oynaması amili var.
Belə ki, hazırda ölkənin ikinci əl avtomobil bazarında satışa çıxarılan maşınların 90 faizə yaxını dollarla satılır. Onların həm satış qiyməti dollarla göstərilir, həm də tələb olunan əskinas, məhz dollardır. Yəni, dollarla göstərilən məbləğin həmin günkü məzənnəyə əsasən manata çevirib avtomobil sahibinə təklif etsən, yaxın buraxmır. Satışda dollar qıtlığının yaşandığını da nəzərə aldıqda, bu reallığın ABŞ valyutasının qiymətinin qalxmasına nə dərəcədə təsir göstərdiyini anlamış oluruq.
Məsələ ilə bağlı iqtisadçı-ekspert Azər Mehtiyev Sputnik-ə açıqlamasında deyib ki, Azərbaycanda qanunvericiliyi mübadilə vasitəsi kimi, yalnız manatdan istifadə edilməsini tələb edir: "Ölkə daxilində bütün ticari əməliyyatlar manatla aparılmalıdır. Maşın bazarında və yaxud ev bazarında hər hansı alqı-satqı gedirsə, mütləq manatla rəsmiləşir".
"Ancaq reallıqda baş verən proseslər onu göstərir ki, əhali artıq manata etimadı tamam itirib və manatın hər gün devalvasiyaya uğraya biləcəyindən ehtiyatlanır. Ona görə də bu cür əməliyyat həyata keçirən insanlar ticarət edib pul götürərkən onu manatla götürmək istəmirlər, külli miqdarda vəsaiti manatla götürmək istəmirlər. Çünki, başa düşürlər ki, manatla əldə olunan vəsaiti sonra saxlamaq üçün dollara çevirmək problemi var. Ona görə də hər kəs bacardığı qədər öz vəsaitini xilas etməyə çalışır və baş verən proseslər də bundan ibarətdir", — ekspert vurğulayıb.
Bank və maliyyə məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənov isə Sputnik-ə açıqlamasında, sözügedən məsələnin konstitusiyanın 19-cu maddəsinə birbaşa zidd olduğunu deyib: "Azərbaycanda ödəniş vasitəsi ancaq manatdır. Eyni zamanda, Mülki Məcəllənin 439-cu maddəsində birmənalı göstərilir ki, tərəflər arasında istənilən müqavilə ancaq milli valyutada bağlana bilər. Biz gördük ki, ötən ilin 14 mayında Konstitusiya Məhkəməsinin bu maddələrə şərhi olub. Konstitusiya Məhkəməsinin qərarından belə çıxdı ki, yalnız bank əmanəti və kredit müqavilələri xarici valyutada da bağlanıla bilər. Amma digər müqavilələr — alqı-satqı, icarə və s. bunlar yalnız milli valyutada bağlanıla bilər. Buna görə də avtomobilin alqı-satqısı, torpaq, daşınmaz əmlakın digər növləri bunlar yalnız milli valyutada bağlanıla bilər. Xarici valyutada bağlanılan müqavilə etibarsızıdır".
"Təəssüf ki, buna görə hər hansı cəza yoxdur. Yalnız İnzibati Xətalar Məcəlləsində var ki, əgər qiymət milli valyutada göstərilməyibsə, buna görə cəza var. Amma bu halda da yenə bilavasitə o alqı-satqının özünün xarici valyutada olmasına görə cəza yoxdur", — Ə. Həsənov qeyd edib.
O, təəssüflə bildirib ki, devalvasiyaya görə, heç kəs dolları manata çevirmək istəmir: "Həm də bilirik ki, valyuta əməliyyatları əsnasında itkilər var. Çünki, kurs məsələsi var, 4 faiz fərq ola bilər və s. Yəni, tərəflər itkiyə məruz qalmamaq üçün buna gedirlər. Bu da milli valyutanın qeyri-sabitliyi ilə bağlıdır".
Vergilər Nazirliyinin Analitik-informasiya şöbəsindən də Sputnik-ə bildiriblər ki, Azərbaycanda yeganə ödəniş vasitəsi manatdır: "Dollarla alqı-satqı ola bilməz. Bu, qanunvericiliyə ziddir. Valyuta sərvətinin ödəniş vasitəsi kimi qəbul edilib ticarət və iaşə xidmətində alınıb-satılma halları varsa, belə faktlar aşkar olunur və İnzibati Xətalar Məcəlləsinə görə cərimələnir. Həmin Məcəllənin 430.2-ci maddəsində göstərilir ki, valyuta sərvətlərinin ödəniş vasitəsi kimi qəbul edilməsinə görə — inzibati xətanın bilavasitə obyekti olmuş valyuta vəsaiti məbləğinin qırx faizindən səksən faizinədək məbləğdə cərimə edilir. Mülki Məcəllənin 439-cu maddəsində də bu məsələ tənzimlənir".
