Bunu mayın 26-da Sputnik Mətbuat Mərkəzində keçirilən tədbirdə, Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi, publisist Qərənfil Dünyaminqızı deyib. Onun sözlərinə görə, AXC dövründə Azərbaycan yazarları ilk dəfə olaraq azad sözün qüdrətini hiss ediblər.
"Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü (1918-1920) olduqca zəngin bir dövrdür. Bu dövr birim tarix və taleyimizdə həm də ən şərəfli bir dövrdür. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün biz jurnalistlər üçün daha önəm kəsb etməsi bir çox faktlar və islahatlarla bağlıdır. Bütün yazarlar hər zaman azad söz, azad cəmiyyət və senzurasız yazmaq arzusu ilə yaşayır. Məhz ilk dəfə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti noyabr ayında mətbuat üzərindən senzuranı ləğv etdi", — deyə publisist bildirib.
Q. Dünyaminqızının sözlərinə görə, bu dövrdə həmçinin "Mətbuat haqqında Nizamnamə" qəbul edilib: "Bu nizamnamə ölkədə mətbuatın fəaliyyətini tənzimləyən ilk qanunverici akt olub. Və yenə də ilk onaraq, AXC dövründə 1919-cu ilin oktyabr ayının 30-da parlamentdə "Mətbuat haqqında Nizamnamə" qəbul edildi. Qəbul edilənədək parlamentdə dəfələrlə müzakirələr aparıldı. Bu müzakirələrdə bütün partiyalar və yazarlar öz fikirlərini, təkliflərini və iradlarını bildirdilər".
"Arxiv sənədlərlə tanış olanda hiss olunur ki, bu müzakirələr çox qızğın bir şəkildə keçirdi, amma sonra nizamnamə qəbul olundu. Sual verilə bilər: niyə nizamnamə adlandırıldı? Əvvəla ona görə ki, o zaman KİV deyilən bir sistem hələ Azərbaycanda formalaşmamışdı — radio, televiziya, agentliklər yox idi. Yalnız qəzet, vərəqə və jurnallar idi. Buna görə bunu nizamnamə adlandırdılar", — araşdırmaçı vurğulayıb.
Qeyd edək ki, 1918-ci ilin mayın 28-də müsəlman şərqində ilk dəfə olaraq Azərbaycanda parlament üsul-idarəli, dünyəvi respublika yaradılıb. 28 aprel 1920-ci ildə sovet ordusu tərəfindən işğal nəticəsində Azərbaycanın 23 aylıq müstəqilliyinə son qoyulur.
1991-ci ildə SSRİ dağıldıqdan sonra Azərbaycan özünü Xalq Cümhuriyyətinin varisi elan edib və ölkənin müstəqiliyi yenidən bərpa olunub. 28 may Respublika günü — dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsi günü kimi rəsmi səviyyədə qeyd edilir.
