BAKI, 31 iyul — Sputnik. Döyüş şəraitində müstəqil hərəkət edə bilən, süni intellektli robotlar artıq Rusiya ordusunun bugünüdür. Getdikcə daha aktiv şəkildə qoşunlara tətbiq edilən robotlaşdırılmış silah kompleksləri təkcə təlimlər zamanı deyil, istənilən döyüş şəraitində də istifadə olunur.
Qərb hərbi dairəsində (QHD) mühəndis-istehkam qoşunlarının robotlaşdırılmış texnikanın tətbiqi ilə müşayiət olunan iri miqyaslı üç günlük təlimləri iyulun 30-da başa çatıb. Təimlər Rusiya Federasiyasının altı subyektini, 12 poliqon və Oka çayının bir hissəsini əhatə edib. Təimlərə 8 min nəfərdən çox hərbi qulluqçu və 1500 ədəd hərbi texnika, o cümlədən robotlaşdırılmış texniki "Uran-6" minadan təmizləmə və "Uran-14" yanğınsöndürmə kompleksləri cəlb olunub.
QHD-də keçirilən təlim epizodlarının birində, Nijeqorodsk vilayətindəki Mulino poliqonunda mühəndis-istehkam bölmələri hava desant qoşunları ilə birlikdə tikililərin sıx olduğu şəhər şəraitində "Uran" seriyalı robotların dəstəyi ilə hücum əməliyyatlarını məşq ediblər. Təlim zamanı bölmələr Suriyada qazandıqları döyüş təcrübəsini tətbiq ediblər.
Mühəndis-istehkam qoşunlarının öz xüsusiyyətləri var – dağıtmaq və tikmək. Bununla yanaşı Rusiya ordusunda tərkibində onlarla səyyar hücum robotlarının olduğu ilk bölmələr də yaradılır və onların döyüş şəraitində tətbiqi təkcə poliqonlarla məhdudlaşmır.
Ötən həftə Rusiyanın "Soratnik" döyüş robotu tərəfindən suriyalı terrorçuların məhv edildiyi video yayılıb. 7 tonluq zirehli, tırtıllı maşın Suriyadakı Rusiya Xüsusi əməliyyat qüvvələrini dəstəkləyib – gündüz və gecə saatlarından ayrı-ayrı yaraqlıları və "cihadçı"ların nəqliyyat vasitələrini dəqiqliklə məhv edib.
Bundan bir qədər əvvəl Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqu ölkədə süni intellektlə təchiz olunmuş, müstəqil şəkildə döyüşə bilən robotların kütləvi istehsalının başlandığını deyib: "Artıq təkcə təcrübə nümunələri deyil, həqiqətən fantastik filmlərdə göstərilə biləcək robotlar meydana gəlib".
Qoşunların bu cür maşınlarla təchiz olunması prioritet istiqamətlərdən biridir. Rusiya Müdafiə nazirliyində döyüş robotlarının tətbiqinə cavabdeh olan xüsusi idarə yaradılıb. Rusiyada süni intellektin inkişafı yeni mərhələyə qədəm qoyur və bu, zamanın tələbidir. Ən yeni silah və qoşun növərinin hamısında avtomatlaşdırılmış sistemlərin rolu sürətlə artır.
Gələcəyə sıçrayış
Rusiyanın hava-kosmik qüvvələri, hərbi dəniz qüvvələri və quru quşunları üçün döyüş robotları hazırlayan bir neçə müdafiə sənayesi müəssisəsi uzaq gələcəkdə baş verə biləcək silahlı münaqişələrdə qələbəni təmin edir.
Yuxarıda adı qeyd olunan "Soratnik" ilk dəfə "Armiya-2016" beynəlxalq harəbi-texniki forumunda nümayiş olunub. Bu maşın qoşunların, kəşfiyyat qruplarının dəstəklənməsi, ərazidə patrul fəaliyyəti və obyektlərin mühafizəsi, minalardan və maneələrdən təmizləmə, rabitənin daha uzaq məsafələrə ötürülməsi, sursatların və yanacağın çatdırılması üçün nəzərdə tutulub.
Bu robot güclü silahlarla təchiz olunub: 40 və 30 mm-lik qumbaraatanlar, 12,7 və 7,62 mm-lik pulemyotlar, dörd ədəd idarə olunan raket və "Şmel" reaktiv odsaçanı. "Soratnik" gücləndirilmiş istehkamlara hücum və müxtəlif xüsusi əməliyyatlar zamanı xüsusilə effektivdir. Zərurət olduqda döyüş meydanında olan iki ədəd "Soratnik" bir-biri ilə məlumat mübadiləsi də edə bilərlər. Bu avtomatlaşdırılmış döyüş sistemi bütün sutka boyu və istənilən iqlim şəraitində fəaliyyət göstərməyə qadirdir. 40 km/saat sürətlə hərəkət edən maşın əlavə yanacaq doldurulmadan, birdəfəyə 400 km məsafə qət edə bilər.
"Uran-9" tırtıllı həmlə maşını da döyüş şəraitində sınaqdan çıxarılıb. İlk dəfə geniş ictimaiyyətə 2018-ci ildə, Moskvada keçirilən Qələbə paradında təqdim olunub. O, kəşfiyyat aparılması, qoşunlarıa atəş dəstəyi və düşmənin döyüş texnikasının məhv edilməsi üçün nəzərdə tutulub. 12 ton kütləsi olan bu vahiməli, zirehli maşın "Ataka" idarəolunan silah kompleksi ilə təchiz olunub: tank əleyhinə raketlər, "Şmel" reaktiv odsaçanları, 30 mm-lik top, 7,62 mm-lik pulemyot. Bu döyüş maşını "stels" tipli müdafiə sistemi, lazer şüalanması barədə xəbərdarlıq sistemi və digər unikal xüsusiyyətlərə də malikdir. Onun Qərbdə analoqu yoxdur. İxtisaslaşmış "The National Interest" məcmuəsi Rusiya texnologiyalarının sözsüz üstünlüyünü qeyd edir.
Tam formatlı tanklara gəldikdə, "Uralvaqonzavod" müəssisəsi T-72B3 tankı əsasında iki ədəd robotlaşdırılmış dronun hazırlanması ilə məşğuldur. "Rostex" dövlət korporasiyası T-14 "Armata"nın süni intellektlə təchiz olunmuş, robotlaşdırılmış versiyasını yaradıb (atəş açılması barədə qərarı insan verir). Birinci halda söhbət hazırkı T-72 tanklarının modernləşdirilməsindən gedir ("Şturm" layihəsi). Robotlaşdırılmış tanklar maksimum səyyardır və mühafizə olunub (o cümlədən radio-elektron mübarizə vasitələri), komandanlıqla rabitə kanalları isə şifrələnib.
"Armata"nın əsasında yaradılmış pilotsuz, tırtıllı T-14 tankı iyulda keçirilmiş test sınaqlarından uğurla çıxıb. Ekspertlər tam robotlaşdırılmış əsas döyüş tanklarının yaradılmasını Rusiyanın müdafiə sənayesinin əsl sıçrayışı adlandırırlar. Bu maşın demək olar ki, bütün işləri özü görür, insana isə maşının seçdiyi hədəfin məhv edilməsini təsdiq etmək qalır. Yəqin ki, süni intellektli əsas döyüş tankının ixrac versiyası da hazırlanacaq.
Tank bölmələrinin Suriyada tətbiqi döyüş meydanında eyni zamanda bir neçə – yüngül, orta və ağır robotlaşdırılmış kompleksin eyni vaxtda varlığınının zəruri olduğunu sübuta yetirdi. Robotlaşdırılmış tanklar bir-birini atəşlə dəstəkləməli, davamlı şəkildə şəbəkədə bir-biri ilə əlaqədə olmalı, məlumat mübadiləsi aparmalıdırlar. Çoxfunksiyalı robotlaşdırılmış bölmələr Rusiya ordusunda 2025-ci ilə qədər yaradılacaq. Digər tərəfdən, tezliklə Rusiya tankların məhv edilməsi üçün raketlərlə silahlanmış pilotsuz uçuş aparatını da sınaqdan çıxaracaq.
Bu qəbildən olan silahlar sırasında "Poseydon" sualtı sistemi ayrıca yer tutur. Mübaliğəsiz demək olar ki, nüvə mühərrikli bu aparat istnilən hədəfin və ümumilikdə təcavüzkar dövlətin məhv edlməsinə zəmanət verir.
Hazırda qüvvədə olan dövlət silahlanma proqramına uyğun olaraq (2027-ci ilə qədər) Rusiyada üç sualtı qayıq inşa olunacaq ki, onların da hər birinin göyərtəsində 6 ədəd "Məhşər günü torpedosu" olacaq.
Avtomatlaşdırmanın əhəmiyyəti
Döyüş robotları insan həyatını qorumağa xidmət edir və onlar daha tez düzgün qərar qəbul etməyə, düşmən üzərində bütün döyüş şəraitlərində - quruda, havada və dənizdə "kəmiyyətlə deyil, bacarıqla" qələbəni təmin etməyə qadirdirlər.
Robotlaşdırılmış texnika komplekslərinin inkişafı və döyüşdə tətbiqi konsepsiyasına uyğun olaraq, 2025-ci ilə qədər olan dövrdə silahların və hərbi texnikanın ümumi strukturunda robotların payı 30%-ə çatacaq.
Bu sistemlərin böyük bir hissəsi tamamilə səyyar şəkildə süni intellekt tərəfindən idarə olunacaq. Rusiyalı prpoqramçılar, konstruktor və mühəndislər tezliklə tam avtomatlaşdırılmış döyüş robotları yaradacaqlar. Yəni döyüş meydanından məlumatın əldə olunması və mürəkkəb aparatın səyyar qərar qəbul etməsi sistemi tezliklə bir alqoritmdə qapanacaq.
Robotlaşdırmanın son mərhələsi qoşunların vahid idarəetmə sisteminin yaradılmasıdır. Rusiya yüksək texnologiyalara əsaslanan silahlar sahəsində liderdir. Lakin "tərəfdaşlar" bu sahdə Rusiyaya çatmaq və ötüb keçmək üçün milyardlarla dolları əsirgəmirlər.
Yaxın on il ərzində Pentaqon təkcə gələcək kiber-mühariblərə hazırlıq işlərinə 2,4 mlrd. dollar vəsait xərcləmək niyyətindədir. ABŞ setesentirk – bölmələrin vahid şəbəkədə birləşdiriməsi əsasında döyüş əməliyyatlarını hədəfə alıblar və cidd-cəhdlə silahlı qüvvələrini, onlar trəfindən müasir hərbi texnologiyaların tətbiqi vasitələrini modernləşdirirlər.
Pentaqon üçün perspektiv süni intellekt sistemlərinin işlənib hazırlanması ilə DARPA agentliyi məşul olur. Bu qurum hər il səyyar robotlar arasında "yarışlar" keçirir (2015-ci ildən sonra qapalı rejimdə). Bu cür maşınların döyüş meydanında təyinatı düşmənin yüksək texnologiyaların köməyi ilə məhv edilməsidir. Sülhsevər Rusiya rəsmən 2030-cu ilə qədər NATO üçün əsas hərbi təhlükə kimi qəbul olunub. Odur ki, Rusiya "tərəfdaşların" qarşısını yüksək texnologiyalara əsaslanan, səmərəli və başa düşülən vasitələrlə almağa məcburdur.
