İşsizliyə görə sığorta ödənişinin məbləği artır - Kimlər və necə bunu ala bilər - VİDEO

BAKI, 31 oktyabr — Sputnik. 2024-cü ildə işsizlikdən sığorta fondunun büdcəsinin gəlir və xərclərinin 238 milyon manat olacağı gözlənilir.

Maliyyə Nazirliyinin məlumatına əsasən, bu, 2023-cü ilin təsdiq olunmuş proqnozu ilə müqayisədə 9,3 faiz çoxdur. Belə ki, işsizlikdən sığorta fondunun 2023-cü il büdcəsinin gəlir və xərcləri bərabər olaraq 217,6 milyon manat təsdiq edilib.

Bəs, işsizlikdən sığorta fondunun gəlirlərinin artması nə ilə bağlıdır? Hazırda işsizlikdən sığorta ödənişinin məbləği nə qədərdir və artım varmı? Kimlər və necə işsizlikdən sığorta ödənişi almaq üçün müraciət edə bilər?

Parlamentin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vüqar Bayramov Sputnik Azərbaycan-a bildirib ki, işsizlikdən sığorta fondu iş yerini itirən vətəndaşlara sığortanın ödənilməsini təmin edir:

"Artıq qanunvericiliyə edilmiş dəyişikliklə müddətli əmək müqaviləsi başa çatan işsizlərə də sığorta ödənişləri həyata keçirilir. Məqsəd iş yerini itirən və ya əmək müqaviləsi ləğv edilən vətəndaşların işlə təmin olunanadək dəstəklənməsidir. Onlar iş tapana qədər bu sığortadan istifadə edə bilirlər".

O qeyd edib ki, əmək müqavilələrinin sayında artımlar olduqca, eləcə də əməkhaqqı fondu ölkə üzrə genişləndikcə işsizlikdən sığorta fonduna daha çox vəsaitlər ödəniləcək:

"Bu da imkan verəcək ki, iş yerini itirən vətəndaşlar fondun maliyyəsindən istifadə etməklə qanunla müəyyən edilmiş müddətdə dövlətdən dəstək alsınlar. Bu, həmin işsiz qalan vətəndaşların sosial təminatının müdafiəsi baxımından vacibdir".

Qeyd edək ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2023-cü il oktyabr ayının 1-i vəziyyətinə Dövlət Məşğulluq Agentliyinin yerli qurumlarında qeydiyyata alınmış işsiz şəxslərin sayı 230,5 min nəfər olub, onların 37,4 faizini qadınlar təşkil edib. İşsizlikdən sığorta ödənişinin orta aylıq məbləği 437,3 manat olub.

2023-cü il sentyabr ayının 1-i vəziyyətinə isə Dövlət Məşğulluq Agentliyinin yerli qurumlarında qeydiyyata alınmış işsiz şəxslərin sayı 235,9 min nəfər olub, onların 35,4 faizini qadınlar təşkil edib. İşsizlikdən sığorta ödənişinin orta aylıq məbləği 418,4 manat olub.

Rəqəmlərdən də göründüyü kimi, işsizlikdən sığorta ödənişinin orta aylıq məbləği aylıq müqayisədə 19 manata yaxın artıb. İyun ayının 1-i ilə müqayisədə isə işsizlikdən sığorta ödənişinin orta aylıq məbləği 35 manata yaxın artıb. Eyni zamanda aylıq müqayisədə qeydiyyata alınmış işsiz şəxslərin sayı 5,4 min nəfər azalıb.

İşsizlikdən sığorta ödənişi "İşsizlikdən sığorta haqqında" qanunda nəzərdə tutulmuş hallarda sığortaolunanların itirilmiş əməkhaqlarının kompensasiya edilməsinə yönəldilmiş təminat formasıdır. Başqa sözlə, sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortaolunana sığortaçı tərəfindən ödənilən aylıq pul vəsaitidir.

Sığortaedən tərəfindən ödənilən sığorta haqqı üzrə hesablanmış əməyin ödənişi fondunun 0,5 faizi, sığortaolunan tərəfindən ödənilən sığorta haqqı üzrə işçinin əməkhaqqının 0,5 faizi həcmində işsizlikdən sığorta haqqı tutulur.

Məsələn: Muzdla işləyən işçinin əsas iş yeri üzrə aylıq əməkhaqqı 600 manat olub. Bu halda işçinin (sığortaolunanın) aylıq əmək haqqından və işəgötürənin (sığortaedənin) vəsaiti hesabına aşağıdakı qaydada işsizlikdən sığorta haqqı hesablanaraq tutulur:

Cəmi hesablanmalı işsizlikdən sığorta haqqı - 6 manatdır (3+3):

Hər ay üçün əməkhaqqı və digər gəlirlər üzrə ödənişlərlə eyni vaxtda hesablanmalı, sonrakı ayın 15-dən gec olmayaraq, tam məbləğdə nağdsız hesablaşma qaydasında aidiyyəti fonda ödənilməlidir.

Sığorta ödənişi dövlət orqanının və ya hüquqi şəxsin ləğv edilməsi, işçilərin sayı və ya ştatların ixtisar edilməsi, habelə əmək müqaviləsinin müddəti qurtarması nəticəsində əmək münasibətlərinə xitam verilmiş və "Məşğulluq haqqında" qanun ilə müəyyən olunmuş qaydada Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin "Əmək və Məşğulluq" altsistemində işsiz kimi qeydiyyata alınmış şəxslərə şamil olunur.

Sığorta ödənişi almaq hüququ yaranmış şəxs ilkin mərhələdə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyində Dövlət Məşğulluq Agentliyinin yerli qurumları və ya "DOST" Mərkəzlərində işaxtaran kimi qeydiyyata alınmalıdır. 5 iş günü ərzində müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müraciət edən vətəndaşa münasib iş təklif olunmadığı və ya işəgötürən (işəgötürənlər) tərəfindən vakansiyaya qəbulundan imtina edildiyi halda, şəxsin işsiz kimi qeydiyyata alınması ilə bağlı qərar qəbul edir. Bundan sonra şəxs sığorta ödənişi almaq üçün müraciət edir. Dövlət Məşğulluq Agentliyinin yerli qurumları şəxsin müraciətinə 10 gün ərzində baxaraq, sığorta ödənişinin təyin edilməsi və ya təyin olunmasından imtina edilməsi barədə qərar çıxarır və bu barədə müraciət etmiş şəxsə məlumat verirlər.

Dövlət orqanının və ya hüquqi şəxsin ləğv edilməsi, işçilərin sayı və ya ştatların ixtisar edilməsi nəticəsində işdən azad olunan işsiz şəxslərə, ilkin müraciət zamanı 6 ay, təkrar müraciət zamanı 3 ay təyin edilir. Əmək müqaviləsinin müddəti qurtarması maddəsi ilə işdən azad olunan işsiz şəxslərə isə 3 ay müddətində təyin edilir. Həmin şəxslərə təkrar sığorta ödənişinin təyin olunmasına yol verilmir.

"İşsizlikdən sığorta haqqında" qanunun 18-ci maddəsinə əsasən aşağıdakı hallarda işsizlikdən sığorta ödənişi dayandırıla bilər:

Xatırladaq ki, minimum sığorta ödənişi ölkə üzrə müəyyən edilmiş minimum aylıq əməkhaqqı məbləğinə bərabər tutulur. Minimum aylıq əməkhaqqının məbləği 2023-cü il yanvarın 1-dən 345 manat müəyyən edilib.