BAKI, 5 mart — Sputnik. Rusiya və Ukrayna arasında münaqişənin kəskinləşməsi ilə üzləşən Avropa, həm qitə, həm də ada olaraq, həmişə tutduğu proqnozlaşdırılan mövqedən çıxış edib.
SSRİ-nin apardığı Fin kampaniyası zamanı və Böyük Vətən Müharibəsi illərində də. Təqdim edəcəyimiz təhlil də bu barədədir.
Avropa, əgər vəzifələri həm hərəkətə, həm də bəyanata məcbur edən siyasətçilərdən danışmasaq, qaliblərə qoşulmaq üçün həmişə gözləməyi üstün tutub.
Bu vəziyyətdə şüarlar və melodeklamasiyalar heç bir əhəmiyyət kəsb etmir, hərəkətlər vacibdir, ancaq sonuncunun niyə çətin olduğunu başa düşmək, ən azı, İkinci Dünya Müharibəsi ilə bağlı "denasifikasiya" sözünü xatırlamamaq istəyinə baxmayaraq, burada qaranlığa - nasist işğalı vaxtlarına nəzər salmaq lazımdır.
Yəqin ki, qitənin altı həftədən az bir müddətdə hitlerçilərin ayaqları altına düşdüyünü, krallıqların və respublikaların prinsipial olaraq vermaxtaya müqavimət göstərmədiklərini, kapitulyasiyaların imzalandığı anda heç bir xalq müharibəsinin təşkil olunmadığını xatırlamalı olacağıq.
Müqavimət niyə Müqavimət oldu ?-Bunu da bu gün xatırlamaq və bir daha demək lazımdır - çox əhəmiyyətli dərəcədə bir tərəfdən sovet kəşfiyyatının xarici fəaliyyəti, digər tərəfdən isə kommunistlərin əməyi sayəsində.
Avropalı sakinlər partizanların yanına getmirdilər, təxribatla məşğul olmurdular, gecələr elanlar yapışdırmayırdılar. Bütün bunlar çox sonra, təxminən bir il sonra, bizim üçün Böyük Vətən Müharibəsinin başladığı anda gəldi.
Alman faşizminə qarşı tam daxili müqavimət yox idi.
Avropanın Hitleri qəbul etdiyinə və onun həm yəhudilərin məhvinə, həm də irqi nəzəriyyəyə dair siyasətini qəbul etdiyinə tam əmin olmayanlar üçün, məsələn, vermaxt general-polkovniki Franz Qalderin həm özünü, həm də komandanlıq etdiyi qoşunları Belçika və Fransada necə qəbul etdiklərini təsvir etdiyi gündəliklərinə baxmaq kifayətdir.
Əsgərlik üslubunda lakonik olan qeydlərdə Herr Halder həm yol kənarındakı məkanların sahiblərinin onun qəbul edilməsindən, həm də şəhər əhalisinin Hitler ordusunun gəlişinə necə reaksiya verdiyindən bəhs edir.
Onu mehribanlıqla qəbul edirdilər, masalara ləzzətli yeməklər və yaxşı şərab qoyurdular - əgər gündəlik qeydlərin sətirlərini cəmləşdirsək.
Müharibə? Hansı müharibə?
Fərz edək ki, Qalderin əli ilə yazılmış sətirlər yalnız bir dəlildir. Və bu gün "obyektiv müşahidəçilər və analitiklər" mövqeyini tutmağa qərar verənlərin fikrincə, bunu ümumiləşdirmək olmaz və Hitler ordusunun yüksək səviyyəli generallarından birinin gündəliyindəki təfərrüatlar bütövlükdə Avropa cəmiyyətini xarakterizə edə bilməz.
Bəs başqa sübutlar haqqında nə demək olar?
Bəs, məsələn, o vaxtlar Gestaponun qərargahının yerləşdiyi və işgəncə kameralarının təchiz olunduğu Liondakı "Terminus" hotelində qapıda duran işçilərin sözləri necə?
Klaus Barbyenin insanlığa qarşı cinayətlərdə təqsirli bilindiyi məhkəmədən dərhal sonra müsahibə verən orta yaşlı fransız bildirir: "Barbye bizə səxavətlə bəxşiş verirdi və o, çox nəzakətli bir insan idi".
Düşünməyə dəyməz ki, nasistlər Avropanı işğal etdikləri bütün illər ərzində etdiklərini gizlətməyə çalışıblar.
Qətiyyən.
"insanlıqdan çıxmış kəslərə" qarşı basqınlar gün işığında, canlanmış küçələrdə və ya yəhudi-fransızlardan başqa, yəhudi olmayan fransızların da yaşadığı evlərdə baş verirdi. Ancaq qonşularına gizlənməyə kömək etdikləri və ya sadəcə onları xilas etdikləri hallar, təəssüf ki, təcrid olunmuşdu.
Bəli, bunun üçün ölüm cəzasına, dar ağacına və ya güllələnməyə ehtiyac var idi, ancaq buna baxmayaraq, o dövrdə ümumbəşəri dəyərlər haqqında fikirlər heç bir yol tapmırdı və hər yerdə əhəmiyyət kəsb etmirdi.
Təbii ki, başqaları da var idi. Həm insanlar, həm də hərəkətlər, ancaq bu halda söhbət Avropa millətlərinin əhval-ruhiyyəsinin ümumi vektorundan gedir.
Hətta belə də ola bilərdi: girovların güllələnməsi küçənin biri tərəfində baş verirdi, digər tərəfdə isə mağazalar açıq idi və ət dükanında növbə seyrəlmirdi.
SSRİ müharibəyə girəndə də əhval-ruhiyyə kökündən dəyişmədi.
22 iyun 1941-ci ildə baş vermiş hücumda o zaman təkcə Almaniyanın vermaxta əsgərləri deyil, Avropa internasionalı da iştirak edirdi və bunu da bu gün bilmək lazımdır.
Ruslar nasist diviziyalarının şəxsi heyətinin 75 faizindən çoxunu qırdıqda, bu yolla milyonlarla SSRİ vətəndaşlarının - həm hərbi, həm də mülki insanların canları bahasına Avropalıların birbaşa və ya dolayı yolla canlarını xilas etdikdə, hələ də heyran olduqları bütün bu abidələri qoruduyub saxladıqda , ölüm düşərgələrinin krematoriyalarının sobalarını dayandıraraq - bizə qarşı dərhal soyuq müharibə başladaraq bizə gəldiyimiz yerə qayıtmağı dedilər.
Təbii ki, o dövrün bəyanatlarında və bəyannamələrində "Stalin rejimdən", "kommunist ideologiyası və diktaturasından" danışırdılar, ancaq son məqsəd siyasətçilər və ya siyasət deyildi, son məqsəd insanlar idi, sovet xalqı idi.
Və burada bunu bilmək lazımdır.
Eyni Avropada onilliklər çəkən edən nəhəng çətinliklə də olsa denasifikasiya var idi və yalnız Almaniyada həyata keçirildi. Və yalnız ona görə ki, bu ölkə sarsıdıcı məğlubiyyətə uğrayıb.
Almaniya nasistlərinin işğal etdikləri ölkələrdə dövlət institutlarını bir yerdə saxlayaraq, hardasa onların səlahiyyətlərini daraltaraq, ancaq bütün hallarda reyxə tamamilə tabe olmaqla, əsl denasifikasiya yox idi, çünki o zaman məhkəməyə vermək və sonra demək olar ki, bütün dövlət aparatını həbsxanaya salmaq məcburiyyətində qalacaqdı.
Buna görə də, bütün işğal dövrünün, sanki, "sıfırlandığı" və Reyx qanunları dövründə Avropa ölkələrinin ərazisində baş verən və ya törədilən hər şeyin olduğu bir sxem təklif edildi və ya icad edildi. Ona görə də heç bir hüquqi və mənəvi qiymət verilmədi.
Bəli, kimsə məhkəməyə verildi. Hətta mühakimə edilib ölümə məhkum edildi. Və kimsə həqiqətən də edam edilirdi.
Ancaq söhbət onlarla və yüzlərlə kollaborasionistdən gedirsə, milyonlarla, on milyonlarla nasistlər üçün çalışıb, nasistlərlə əməkdaşlıq ediblər.
Bu baxımdan, təbii ki, Müqavimətə gedənlərin, əsir düşənlərin, işgəncələrə məruz qalanların, öldürülənlərin və ya ölüm düşərgəsinə göndərilənlərin şücaəti düz iş yerində nasistlərə xidmət edənlərə mənəvi cəza kimi görünür.
Nə cəmiyyət, nə də onun institutları denasifikasiyaya məruz qalmadı. Məsələn, rəhbərliyi yəhudilərin və antifaşistlərin ölüm düşərgələrinə daşınması üçün müntəzəm olaraq nəqliyyat vasitəsini təmin edən Fransa dəmir yolu belə əmrləri yerinə yetirməkdən imtina etmədi. Və minlərlə fransız dəmiryolu işçilərindən ibarət kollektivdətapılan yalnız bir sürücü, heyəti Auşvitz həbs düşərgəsinə aparmaqda imtina etdi. Bir. Min nəfərdən. Məlum oldu. İnsan.
Avropada İkinci Dünya Müharibəsi çox tez unuduldu və abidələrin olması, Normandiyaya müttəfiqlərin kösməsi ilə bağlı ildönümlərinin qeyd edilməsi, eləcə də baxımlı veteranlar kimi yanıltıcı ola bilməz və olmamalıdır.
Müharibə siyasi baxımdan unudulmuşdu, çünki o başa çatdıqdan dərhal sonra qitənin birləşdirilməsinə, ilk növbədə, iqtisadi istiqamətə yönəldildi.
Bu iqtisadi birləşmədə isə o vaxtkı Almaniya Federativ Respublikasına mühüm rol həvalə edildi. Artıq hakimiyyət onlara daim keçmişin xatırlanmasını istəmirdi.
Onlar o dərəcədə istəmirdilər ki, 1962-ci ilin noyabrında Fransa ilə Almaniya arasında Yelisey müqaviləsinin imzalanmasının təntənəli mərasimindən iki ay əvvəl şəxsən de Qollun direktivi ilə SS Oberqruppenfürer rütbəli Karl Oberq həbsdən azad edildi.
De Qollun o vaxtkı federal kansler Adenauerin mümkün xahişlərini bu yolla qabaqladığı deyilir.
Oberqruppenfürer rütbəli Karl Oberq Lion gestaponunun rəhbəri Klaus Barbyeyə de Qollun ən yaxın adamı, Maks ləqəbli Jan Mulenin öz yoldaşlarını və Müqavimətin bütün strukturunu ekstradisiya etməsini əmr edən şəxs idi (Mülen, Qollun əmri ilə Rezistans hüceyrələrinin yaradılmasını koordinasiya etdi).
Mənəvi cəhət silindi və ictimai şüurda görünməz hala gətirildi, çünki söhbət, onların dediyi kimi, geosiyasətdən və "müharibədən sonra qitənin inkişafının yeni yollarından", "sülh və rifahın beşiyi" olmağa qərar verən qitədən gedirdi".
Əslində, tarix gec-tez onları köhnə hesabları ödəməyə məcbur etmək qərarına gəldi. İnşa edilən "sülhdən" və əldə edilən "rifahdan" asılı olmayaraq.
Bu gün hər zamankından daha aydın görünür.
O da aydındır ki, indi Rusiyaya qarşı çaşqınlıq və qıcıqlanma təzahürü ilə "denasifikasiya"dan danışarkən, avropalı siyasətçilər sadə bir vəziyyəti dərk edə bilmirlər, onların seçildiyi və idarə olunduğu yerdə real, dərin, hərtərəfli denasifikasiyada aparılmayıb.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.
Həmçinin oxuyun:
Rusiya MN Ukraynadakı vəziyyətlə bağlı məlumat yaydı
Lavrov: Rusiya şərtlərini dəqiq şəkildə açıqlayıb
Peskov: Qərbin Rusiyaya qarşı mövqeyinin dəyişəcəyinə ümid edirik