Vladimir Kornilov, RİA Novosti
“Mənfi temperaturda su şırnaqlarını istifadə etmək qəbuledilməzdir”, - deyə Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə komissarı Nil Muyjnieks qətiyyətlə bildirib. Düzdür, bu, 2014-cü ilin fevralında o, Kiyev Maydanını ziyarət edərək və o vaxtkı Ukrayna hakimiyyətinin “həddindən artıq güc tətbiqini” pisləyən zaman idi.
Görünür, biz artıq eyni qətiyyətli və birmənalı reaksiyanı Avropa Şurasından və hazırda tanınmış “Amnesty İnternational” hüquq müdafiə təşkilatının Avropa ofisinin direktoru olan keçmiş komissar Muyjnieksdən gözləməliyik. Yadımdadır ki, bu təşkilat da isti havada təhlükəsizlik qüvvələrinin su şırnaqlarından istifadə etməsini qəzəblə pisləyirdi. Məsələn, Çin hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən Honqkonqda qanunsuz nümayişlərin dağıdılması zamanı bu hal baş vermişdir. O zaman “Amnesty” təşkilatı su şırnaqlarının etirazçıların sağlamlığı üçün təhlükəli olduğunu qeyd edirdi.
Ancaq çərşənbə axşamı isə Polşa-Belarus sərhədində temperaturun sıfıra yaxınlaşdığı bir vaxtda Polşa təhlükəsizlik qüvvələri uşaqlar da daxil olmaqla miqrantlara qarşı dəfələrlə su şırnaqlarını tətbiq ediblər. Ancaq nə Avropa Şurası, nə də “Amnesty İnternational” təşkilatı Kiyev və ya Honqkonq hakimiyyətinin hərəkətlərinə çevik reaksiya götərmirlər. BMT isə Polşa sərhədində su şırnaqlarının istifadəsi ilə bağlı faktlarının “təsdiqlənmədiyini” söyləyib. Baxmayaraq ki, polyakların su şırnaqlarından, hətta səs-işıq qumbaralardan istifadə etməsini əks etdirən kadrlar həmin gün dünyanın bütün aparıcı telekanallarının xəbərlərində yayılmışdır.
Düzdür, bu kadrlar bəzən qeyri-obyektiv şəkildə təqdim olunurdu. Məsələn, polyakların su şırnaqlarından və bəzi zəhərli maddələrdən istifadə olunan kimyəvi hücuma məruz qalan CNN müxbiri Metyu Çens öz hekayəsində Yaxın Şərq miqrantlarının Polşa sərhədçilərinə təkcə daş deyil, həm də bomba atdığını söyləməyə müvəffəq olub. Razı olun ki, əgər söhbət bombalardan gedirsə, o zaman su şırnaqlarından istifadə o qədər də lazımsız görünmür. Maraqlısı odur ki, miqrantların bombalarını Çensdən başqa heç kimin görməməsi CNN izləyicilərini narahat etməməlidir.
Moskva Hərbi Hava Qüvvələrinin xüsusi müxbiri Stiv Rozenberq isə miqrantlarda nə qumbara, nə bomba, nə də mərmi görməyib. Ancaq digər tərəfdən, o, polyakların ümidsiz qaçqınlara qarşı xüsusi texnikadan qeyri-adekvat istifadə etməsini şərh edərkən, bu hərəkətlərin sadə izahını tapıb: Minsk günahkardır. Polyakların donmuş miqrantları buzlu su axınları ilə əhatə etməsi fonunda dayanan Rozenberq orada baş verənləri tamaşaçılara belə izah edib: “Bu, Aleksandr Lukaşenkonun dünyaya göstərmək istədiyi mənzərədir. Belarus Avropanı laqeyd və qəddar, hətta qeyri-insani kimi təqdim etməyə çalışır”.
Yaxşı, əgər belarusların belə bir fikri var idisə, buna da nail oldular. Həqiqətən, Çensdən, Rozenberqdən və onların həmkarlarından soruşmaq istərdim: bu polyaklar tərəfindən rənglənmiş Belarus su şırnaqları Polşa ərazisindən gələn bədbəxt qaçqınları su atəşinə tutub, yoxsa bu gün Avropa həqiqətən də bu qədər qəddar və qeyri-insanidir ki, sıfır temperaturda insanları su təzyiqinə məruz qoyub?
Yeri gəlmişkən, xaricdə olan və daim qəzəblənən Belarus müxalifətinin nümayəndələrinin fikrincə, Minsk təhlükəsizlik qüvvələrinin əsassız qəddar hərəkətlərinə necə reaksiya verdikləri çox aydın görünür. Avropa radiosu (Varşavada yerləşən və ABŞ vergi ödəyicilərinin pulu ilə dəstəklənən Belarus müxalifətinin KİV-si) şaxtalı havada su şırnaqlarından istifadənin əsaslı olub-olmaması ilə bağlı sorğu keçirib və auditoriyasının böyük əksəriyyəti bu hərəkəti birmənalı şəkildə təsdiqləyib.
Ədalət naminə qeyd etmək lazımdır ki, hətta Polşada da o qədər də geniş olmayan böhran şəraitində - ən azı Avropadakı digər böhranlar fonunda təhlükəsizlik qüvvələrinin qeyri-adekvat hərəkətlərini pisləyən sağlam səslər var. Məsələn, sərhədçilərin ağlayan uşaqları anları ilə tikanlı məftillər üzərindən atmaları ilə bağlı video görüntülər məşhur polşalı aktrisa və müğənni Barbara Kurdey-Şatanı kəskin şəkildə hiddətləndirib. O, həmyerlilərinin hərəkətlərini belə təsvir edib: “Bunlar ürəksiz, beyinsiz, heç nəsiz maşınlardır. Əmri kor-koranə icra edən maşınlar... Qatillər!”
Bundan dərhal sonra ən məşhur polşalı aktrisa zorakılığa və sürgünə məruz qalıb. Prokurorluq və Antipolonizm Monitorinq Mərkəzi (bu ölkədə belə qurumlar da var) bunu öz üzərinə götürüb. Qalmaqala cavab verən Ədliyyə naziri Zbiqnev Zebro isə “Polşa dövlətinə münasibətdə və ya ölkəmizin imicinə qarşı casusluq və parçalanma hərəkətlərinə görə” məsuliyyəti sərtləşdirmək məqsədilə ölkənin Cinayət Məcəlləsinə düzəlişlər hazırlayır.
Nazir açıq şəkildə hesab edir ki, aktrisanın təhlükəsizlik qüvvələrinin uşaqlara qarşı vəhşi hərəkətlərinə qəzəblənməsi, bu hərəkətin özündən daha çox ölkənin imicini korlayır. Ancaq donmuş insanlara qarşı istifadə olunan su şırnaqlarından daha güclü bir şey imicini poza bilməz. Buna baxmayaraq, aktrisaya edilən hədələr öz təsirini göstərib - o, sərhədçilər haqqında sərt sözlərə görə üzr istəməyə məcbur olub. Kürdey-Şatan qeyd edib: “Mən iki uşaq anasıyam. Verilən əzablara, xüsusən də uşaqlara baxa bilmirəm. Belə bir dünyanı qəbul etmirəm və heç vaxt da qəbul etməyəcəyəm. Belə videoya baxanda duyğularım yenə də dəyişməyəcək... Ancaq mənə yaraşmayan ifadələrə və söyüşə görə üzr istəyirəm”. Lakin aktrisanın üzr istəməsi zülmü dayandıra bilməz.
Gördüyünüz kimi, Polşada miqrantlara qarşı qeyri-insani hərəkətlərə görə hakimiyyətini tənqid etmək çətindir. Yeri gəlmişkən, Polşanın hakimiyyəti və mediası daha çox “qaçqınlar” sözündən ehtiyat edir. Sərhəddə baş verən hadisələri təsvir edərkən hamısı bir ağızdan “əcnəbilər” sözündən istifadə edirlər.
Məhz buna görə də Polşa mediasındademək olar ki, sərhəddə yaranmış problemlərin əsl səbəblərini təhlil edən materiallar yoxdur. Məhz alman siyasətçiləri qeyd etmək iqtidarındadırlar ki, kimdən və nə üçün istifadə etməsindən asılı olmayaraq, insanlar hələ də Polşa vasitəsilə Avropaya daxil olurlar. Belə ki, Brandenburq əyalətinin daxili işlər naziri Mikael Ştübgen bildirib: "Bu, hibrid müharibədir. Ancaq qaçqınlar insanlardır. <...> Biz öz humanitar öhdəliklərimizi yerinə yetirməliyik”. Avropa çətin günlər yaşayır, əgər cəmiyyətə xatırlatmaq lazımsa, «əcnəbilər» də insandırlar.
Eyni səbəbdən qaçqınları insanlıqdan çıxartmaq naminə Qərb mediası hər şeydə Belarus dövlətini və təbii ki, Rusiyanı ittiham etməyə çalışır, ancaq çox az insan sual verir ki, gözümüzün qarşısında cərəyan edən insan faciəsinin əsl səbəbinə, minlərlə insanın yaşayış yerlərini tərk edib onlara tamamilə yad olan ölkələrə getmələrinə görə kim günahkardır. Bu bir neçə nümunədən biri, İraq Kürdüstanından birbaşa reportaj yerləşdirən Hollandiyanın “NRC” qəzeti idi ki, burada da bir çoxları indi Minskə uçmaq ideyası ilə bağlı sayıqlayırlar.
Bu arada bu reportajla Avropada və əslində Polşada qaçqınları evlərinə qayıtmağa çağıran insanların tanış olmasına dəyər. Onların çoxunun sadəcə olaraq geri dönməyə yerləri olmadıqlarını biləcəklər. “NRC” qəzeti özü, həyat yoldaşı, anası və üç övladı üçün bilet almaq üçün evini satan, ancaq hələ də bunu etmək üçün kifayət qədər pulu olmayan 37 yaşlı kürd ilə söhbət edib. Qeyd edək ki, onu bu çıxılmaz addıma sövq edən Lukaşenko və ya Putin deyil, amerikalıların “azad etdiyi” İraqın, daha çox onların və sədaqətli kürdlərin istifadə etdiyi tam ümidsizlik idi. Nə CNN reportajlarında, nə də Polşa mediasında məhz bunu tapa bilməyəcəksiz.
Təsadüfi deyil ki, Vladimir Putin bu yaxınlarda verdiyi müsahibədə böhrana görə kimin məsuliyyət daşıdığını xatırladıb: “Bunları Qərb dövlətlərinin, Avropa dövlətlərinin özləri yaradıblar. Bunlar siyasi, hərbi və iqtisadi xarakter daşıyır. Hərbçi, çünki hər kəs İraqdakı əməliyyatlarda iştirak edib və indi orada İraqdan olan çoxlu kürd var; onlar həmçinin Əfqanıstanda da iyirmi il döyüşüblər, indi isə orada da çox əfqan var”.
Şübhə yoxdur ki, Əfqanıstanda vəziyyət pisləşdikcə (və əslində bu qış onun qarşısında kütləvi qıtlıq təhlükəsi yaranmışdı), oradan qaçqınlar axını nəhəng xarakter almağa başlayacaq. Polyaklar artıq əfqanların Mərkəzi Asiyadan onlara doğru uçduqlarını iddia edirlər. Avropanın bu toplumu tutmaq üçün kifayət qədər su şırnaqları olacaqmı, yoxsa Qərbin (gördüyünüz kimi, eyni polyakların dəstəyi olmadan) səyləri ilə dağıdılmış vəziyyətdə olan ölkələrə, məhz onların meydana gəldiyi yerdə kömək etmək üçün bu problemlərlə mübarizə aparmağı kimsə anlayacaqmı?
İstənilən halda Rusiya Avropanı ümidsiz insanlara qarşı qəddarlıqdan əl çəkərək ikinci yolla getməyə çağırır. Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov polyakların davranışını qətiyyən qəbuledilməz adlandırıb və vurğulayıb: “Hesab edirəm ki, Belarus dövlətinə qarşı gözyaşardıcı qaz, su şırnaqları və miqrantların başları üstə atəş açılması onların hərəkətlərini gizlətmək istəyini əks etdirir. Onlar beynəlxalq humanitar hüququn və dünya ictimaiyyətinin digər razılaşmalarının bütün düşünülən normalarını pozduğunu başa düşə bilmirlər. <...> Belə olan halda Polşa qızışır. Brüssel rəhbərliyi belə açıq, “çılpaq” ikili standartlar tətbiq edir ki, bu da özünü narahat vəziyyətə salır”.
Məhz bu səbəbdən də, bəzən Avropa komissarlarına, eləcə də çoxsaylı hüquq müdafiəçilərinə şaxtalı havada su şırnaqlarından istifadənin yolverilməzliyi barədə öz sözlərini xatırlatmaq faydalıdır. Yanukoviçin “totalitar” su şırnaqları ilə Varşavanın “demokratik” su şırnağının fərqini izah edəcəklər.