BAKI, 12 avqust — Sputnik, Aleksandr Xrolenko, hərbi şərhçi. ABŞ-ın ağır pilotsuz uçuş aparatları əsasən "üçüncü dünya" ölkələrində qiyamçılara qarşı mübarizə üçün nəzərdə tutulub. Rusiyanın hazırladığı "5-ci nəsil qırıcı təyyarə qatili" isə süni intellektlə təchiz edilib və Su-57 ilə qarşılıqlı fəaliyyət qabiliyyətinə malikdir.
Rusiyanın Qərb "tərəfdaşları" onun yüksək texnologiyalı silahlar sahəsindəki uğurlarından o qədər narahatdırlar ki, hətta nüfuzlu maliyyə-iqtisadiyyat jurnalı "Forbes" avqustun 7-də əsas mövzusundan uzaqlaşıb və Rusiyanın S-70 "Oxotnik" (Ovçu) ağır pilotsuz uçan aparatının ABŞ-ın analoji pilotsuz uçan aparatları ilə müqayisəsinə başlayıb.
Amerika nəşri qeyd edir ki, ABŞ-ın MQ-9 "Reaper" dronundan fərqli olaraq, Rusiyanın kəşfiyyat-zərbə dronu hava hücumundan müdafiə vasitələri olmayan üsyançılarla mübarizə üçün deyil, tammiqyaslı hərbi münaqişələr üçün nəzərdə tutulub. "Oxotnik" kəşfiyyat vasitələrini və 6 tondan çox bomba və ya "yer-hava" və "hava-hava" raketlərini 5000 kilometr məsafəyə daşıya bilir. "Oxotnik" uçuş məsafəsi və silahlanma müxtəlifliyi baxımından misilsiz imkanlara malikdir. Bu dron zahirən "Northrop Grumman" şirkətinin X-47B layihəsinə oxşayır, lakin o, başqa yolla gedir. "Oxotnik" pilotsuz uçan aparatının layihələndirmə işinin əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirilməsi planları açıqlanıb. Onun kütləvi tədarükü isə 2024-cü ildə başlayacaq.
ABŞ-ın oxşar layihəsi yerində sayır. Amerikanın ağır X-47B dronunun ilk uçuşu 2011-ci ildə baş tutub (həmin vaxt "Suxoy" korporasiyasında "Oxotnik"in yaradılması hələ başlayırdı). Pentaqon UCLASS – perspektivli pilotsuz uçan aparatların hərbi dəniz qüvvələri üçün adaptasiyası – proqramını 2013-cü ildə işə salıb ki, 2020–ci ilədək bu döyüş maşınının operativ hazırlığına nail olsun (dörd iştirakçı şirkət hərəsi 15 milyon dollar alıb). Hələ 2015-ci ildə hərbi dəniz qüvvələrinin mütəxəssisləri göyərtə dronuna ehtiyac olduğuna (onun effektivliyinə) şübhə edirdilər. Sonra isə işlər pis getdi. UCLASS proqramı çərçivəsində X-47B pilotsuz təyyarəsinin statusu zərbə dronundan kəşfiyyat dronuna, sonra isə sadəcə uçan yanacaqdolduran təyyarəyə qədər düşdü.
ABŞ hərbi hava qüvvələri hazırda XQ-28 "Valkyrie" dronunu "sadiq bələdçi" (loyal wingman) kimi sınaqdan keçirir. "Valkyrie" nisbətən kiçik zərbə dronudur və cəmi 450 kq faydalı yükü (bir-iki bomba və ya raket) qaldıra bilir və stels (radarlardan gizlənmək) keyfiyyətlərinə malik deyil. "Forbes" məcbur olaraq qeyd edir ki, dron sahəsində işə ilk başlamasına baxmayaraq, "ABŞ finişə Rusiyadan sonra çata bilər". Yüksək texnologiyalı silahlar sahəsində bu, artıq bir tendensiyadır.
İntellektli döyüşçü
ABŞ-ın "The Drive" nəşri də Rusiyanın ağır pilotsuz uçan aparatına bir sıra məqalələr həsr edib: "Oxotnik" qırıcıya bənzəyir və kifayət qədər təsirli görünür – onun ölçüləri silahları onun içərisində yerləşdirməyə, dizaynı isə səsdən yüksək sürətlə uçmağa, eləcə də ən son qırıcı Su-57 ilə birlikdə "sadiq bələdçi" kimi uçmağa imkan verir.
Ona olan maraq təbiidir. Ağır kəşfiyyat-zərbə dronunu yaratmağa qadir olan ölkələrin sayı çox azdır. Pilotsuz zərbə təyyarələrinin 5-ci nəsil döyüş təyyarələri ilə inteqrasiya texnologiyasını isə hələ ki, heç kəs mənimsəməyib. Yəqin ki, Rusiya birinci olacaq.
"Oxotnik"in dəqiq xüsusiyyətləri, döyüş məqsədi, təchizatı və silahlanması hələ uzun müddət gizli qalacaq. Məlumdur ki, dron "uçan qanad" sxemi üzrə, kompozit materiallardan istifadə etməklə yaradılıb ki, bu da aparatı düşmən radarları üçün görünməz edir. Bu dron idarə olunan dartma vektorlu reaktiv mühərriklə təchiz olunub və saatda 1000 kilometr sürət yığa bilir. O, 5-6 ton döyüş yükünü daşımağa qadirdir. Uçuş kütləsi 20 tona qədərdir. "Oxotnik"in sınaq uçuşları ikinci ildir ki, davam edir.
Bundan başqa, "Oxotnik"ə və onun bir sıra "kiçik qardaşlar"ına süni intellekt aşılayırlar. Ehtimal etmək olar ki, Su-57 ağır qırıcıları ilə qruplarda (birinci mərhələdə Rusiya Müdafiə Nazirliyi 76 dron sifariş edib) "ağıllı" pilotsuz uçan "ovçu"ların hərbi imkanları daha da artacaq. Çünki Su-57 400 kilometrədək məsafədə hava və yerüstü hədəfləri aşkar etmək, 62 obyekti müşayiət etmək və hədəfləri zərbə dronlarına ötürmək iqtidarındadır. Su-57-nin beşinci nəsil Amerika qırıcıları üzərində aşkar üstünlüyü (əla pilotaj keyfiyyətləri, göyərtədə 10 tonluq arsenal (hipersəs silahları da daxil olmaqla), unikal radarı və hədəflərin aşkar edilməsi üçün optik-elektron sistem) pilotun və "Oxotnik" tipli döyüş robotlarının effektiv qarşılıqlı əlaqəsi üçün böyük imkanlar açır.
NATO-ya “sevgilərlə” - “İskəndər”ə matros köynəyi geyindirirlər>>
Ağır kəşfiyyat-zərbə dronu Rusiyanın Aerokosmik Qüvvələrinə və Donanmasına xidmət edə bilər. "Oxotnik" və modifikasiya edilmiş Su-57 təyyarəsi perspektivli aviadaşıyıcı gəmilərdə yerləşdirilə və oradan döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirə bilər. Güman edirəm ki, perspektivdə Rusiyanın ağır pilotsuz təyyarəsi səmada bir çox işi görəcək – yüksək texnologiyalı "ov" aparacaq. Və bunu məcazi mənada demirəm.
Uçurlar. Birinci atəşə qədər
ABŞ hərbi hava qüvvələri avqustun 7-də F-22 "Raptor" və F-35A "Joint Strike Fighter" stels qırıcılarının, B-2A "Spirit" görünməz bombardmançının, RQ-170 "Sentinel" stels dronunun, eləcə də "görünən" F-15E "Strike Eagle" qırıcılarının və EA-18G "Growler ВМС" radioelektron mübarizə təyyarəsinin iştirakı ilə Nevada ştatında keçirilmiş üç günlük təlimlərin başa çatdığını elan edib. 1,4 milyon dollar dəyərində olan bu tədbir ABŞ-ın yüksək texnologiyalı rəqibə qarşı təcavüzə ciddi hazırlığı kimi görünür. ABŞ-ın nə Şimali, nə də Cənubi Amerikada belə bir texnologiyalı rəqibi var.
Manevrlər zamanı təyyarələr şərti düşmənin hava hücumundan müdafiə zonalarına nüfuz etməyi, radioelektron mübarizə, müdafiə vasitələrinin və sistemlərinin dağıdılmasını məşq ediblər. Nəyə hazırlaşdıqlarını tapmaq çətin deyil. Ötən ilin sentyabrında ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin Avropadakı komandanı Cefri Harriqan bildirib ki, Pentaqonun əlində Kalininqrad vilayətinin çoxqatlı hava hücumundan müdafiə sisteminin qırılması planı var. Oktyabrda isə Polşa və ABŞ-ın Kalininqrad vilayətini ələ keçirmək planı dərc edilib.
Pentaqon Rusiyanı elə öz sərhədlərində fəal və tələsik şəkildə "məhdudlaşdırır". Amerikalılar Baltik və Qara dənizlərin üzərində öz kəşfiyyat təyyarələrini sadəcə atəş altına atırlar. Bu, açıq və məsuliyyətsiz təxribatdır və konseptual münaqişənin silahlı müstəviyə transformasiyasına yönəlib.
Bununla yanaşı, 2020-ci ildə Rusiya sərhədləri yaxınlığında ABŞ-ın kəşfiyyat təyyarələrinin sayının artması faciəvi nəticələrə gətirib çıxara bilər. Amerikanın "The National Interest" jurnalının ekspertləri açıq şəkildə bildirirlər ki, insidentlərin günahı tamamilə Vaşinqtonun boynundadır, çünki NATO qoşunları Rusiya sərhədlərini əhatə edir, əksinə yox. Rusiya reaksiya verməyə – quruda, dənizdə, havada zərbə və müdafiə vasitələrini gücləndirməyə məcburdur. Buna görə də "Oxotnik" ağır zərbə dronunun üfüqdə görünməsi qanunauyğundur.
"Global Firepower" nəşrinin məlumatına görə, Birləşmiş Ştatların 2000 ədəd zərbə təyyarəsi var. Pentaqonun ümumilikdə 5000-dən çox uçuş aparatı var. Bu rəqəmə hələ NATO üzrə müttəfiqlərin döyüş aviasiyası daxil deyil. Müqayisə üçün deyək ki, Rusiya Müdafiə Nazirliyi 870 qırıcı, bombardmançı və hücumçu təyyarəsinə və cəmi 4000-ə yaxın uçuş aparatına malikdir. Yəqin ki, Meksika və ya Kuba ərazisindən Vaşinqtonun "qarşısını almaq" üçün Rusiya təyyarələrinin sayı kifayət etmir. Və yaxud Moskva belə bir məqsəd qoymayıb.
Avrasiya qitəsində Rusiyanın Aerokosmik Qüvvələri sırf müdafiə xarakterli məsələləri həll edir və onun qırıcı (zərbə) aviasiyanın imkanlarını Rusiya sərhədlərinin perimetri boyunca yerləşdirilmiş hava hücumundan müdafiə sistemləri və vasitələri əhəmiyyətli dərəcədə tamamlayır. Hava hücumundan müdafiənin dəf edilməsi planları və ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin Nevadadakı müvafiq məşqləri taktiki cəhətdən faydasızdır və "reallıqdan uzaqlaşan" amerikalı hərbçilər üçün ölümcül təhlükədir.
Pilotsuz "Oxotnik" gələcəyə sıçrayışdır və Rusiyanın havada hökmranlığa nail olmaq üçün yüzlərlə perspektivli alətindən yalnız biridir. Rusiyanın yüksək texnologiyalı müdafiə imkanları artan təhdidlərə və Qərb "tərəfdaşlarının" ən pis gözləntilərinə cavab verir, Pentaqon və NATO silahlı qüvvələrinin kəmiyyət üstünlüyünü sanki yox edir.